Hipoteza wycieku laboratoryjnego COVID-19: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
„Wuhan” się odmienia, wikt:Wuhan
m „Chiny nie zgodziły się na realizację”? Całe Chiny chyba jednak niekoniecznie, uściśliłem
Linia 5: Linia 5:
Hipoteza, że wirus został uwolniony z laboratorium, przypadkowo lub celowo, pojawiła się już na początku pandemii. Zyskała popularność dzięki komentarzom polityków takich jak ówczesny prezydent USA [[Donald Trump]], a jej rozpowszechnianie w amerykańskich konserwatywnych mediach wywołało napięcia między Stanami Zjednoczonymi a Chinami. Większość międzynarodowych mediów i naukowców jednak zakwalifikowało tę hipotezę jako [[Teoria spiskowa|teorię spiskową]]<ref name=":1" /><ref>{{Cytuj |autor = Roger Frutos, Laurent Gavotte, Christian A. Devaux |tytuł = Understanding the origin of COVID-19 requires to change the paradigm on zoonotic emergence from the spillover to the circulation model |czasopismo = Infection, Genetics and Evolution |data = 2021-03-18 |data dostępu = 2021-08-31 |issn = 1567-1348 |doi = 10.1016/j.meegid.2021.104812 |pmid = 33744401 |pmc = PMC7969828}}</ref>.
Hipoteza, że wirus został uwolniony z laboratorium, przypadkowo lub celowo, pojawiła się już na początku pandemii. Zyskała popularność dzięki komentarzom polityków takich jak ówczesny prezydent USA [[Donald Trump]], a jej rozpowszechnianie w amerykańskich konserwatywnych mediach wywołało napięcia między Stanami Zjednoczonymi a Chinami. Większość międzynarodowych mediów i naukowców jednak zakwalifikowało tę hipotezę jako [[Teoria spiskowa|teorię spiskową]]<ref name=":1" /><ref>{{Cytuj |autor = Roger Frutos, Laurent Gavotte, Christian A. Devaux |tytuł = Understanding the origin of COVID-19 requires to change the paradigm on zoonotic emergence from the spillover to the circulation model |czasopismo = Infection, Genetics and Evolution |data = 2021-03-18 |data dostępu = 2021-08-31 |issn = 1567-1348 |doi = 10.1016/j.meegid.2021.104812 |pmid = 33744401 |pmc = PMC7969828}}</ref>.


Hipoteza ta ponownie przyciągnęła uwagę naukowców i mediów w 2021 roku. W marcu tego roku [[Światowa Organizacja Zdrowia]] (WHO) opublikowała raport na temat pochodzenia wirusa, który uznał, że możliwość wycieku z laboratorium jest „wyjątkowo nieprawdopodobna”, ale jednak nie zerowa. W czerwcu 2021 r. WHO ogłosiła plany drugiej fazy dochodzenia, która obejmowałaby audyty laboratoriów i instytucji badawczych w Chinach, jednak Chiny nie zgodziły się na realizację tego planu, twierdząc, że nie ma podstaw dla „obrażania Chin” i poważnego traktowania tej teorii spiskowej<ref name=":0" /><ref name=":2" /><ref>{{Cytuj |tytuł = China rebuffs WHO's terms for further COVID-19 origins study |data = 2021-07-22 |data dostępu = 2021-08-31 |opublikowany = AP NEWS |url = https://apnews.com/article/health-china-coronavirus-pandemic-united-nations-a20391afec60601f3d666efc3c18b61d |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Elliot Hannon |tytuł = China’s “Extremely Shocked” at New WHO Proposal to Reexamine Possible Wuhan Lab Leak |data = 2021-07-22 |data dostępu = 2021-08-31 |opublikowany = Slate Magazine |url = https://slate.com/news-and-politics/2021/07/china-blocks-who-investigation-lab-leak-theory-covid.html |język = en}}</ref><ref name=":5">{{Cytuj |autor = Wanning Sun |tytuł = The virus of fear and anxiety: China, COVID-19, and the Australian media |czasopismo = Global Media and China |data = 2021-03-01 |data dostępu = 2021-08-31 |issn = 2059-4364 |wolumin = 6 |numer = 1 |s = 24–39 |doi = 10.1177/2059436421988977 |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Czy wirus wyciekł z laboratorium? Fakty się nie zmieniły |data = 2021-07-11 |data dostępu = 2021-08-31 |opublikowany = www.gazetaprawna.pl |url = https://www.gazetaprawna.pl/magazyn-na-weekend/artykuly/8206324,czy-wirus-wyciekl-z-laboratorium-fakty-sie-nie-zmienily.html |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Jacek Kubiak |tytuł = Coraz więcej naukowych argumentów za laboratoryjnym pochodzeniem SARS-CoV-2 |data = 16 czerwca 2021 |data dostępu = 2021-08-31 |opublikowany = wyborcza.pl |url = https://wyborcza.pl/7,75400,27207711,coraz-wiecej-naukowych-argumentow-za-laboratoryjnym-pochodzeniem.html?disableRedirects=true}}</ref>.
Hipoteza ta ponownie przyciągnęła uwagę naukowców i mediów w 2021 roku. W marcu tego roku [[Światowa Organizacja Zdrowia]] (WHO) opublikowała raport na temat pochodzenia wirusa, który uznał, że możliwość wycieku z laboratorium jest „wyjątkowo nieprawdopodobna”, ale jednak nie zerowa. W czerwcu 2021 r. WHO ogłosiła plany drugiej fazy dochodzenia, która obejmowałaby audyty laboratoriów i instytucji badawczych w Chinach, jednak strona chińska<ref group="uwaga">w imieniu której stanowisko zajął Zeng Yixin, wiceszef chińskiej Narodowej Komisji Zdrowia</ref> nie zgodziła się na realizację tego planu, twierdząc, że nie ma podstaw dla „obrażania Chin” i poważnego traktowania tej teorii spiskowej<ref name=":0" /><ref name=":2" /><ref>{{Cytuj |tytuł = China rebuffs WHO's terms for further COVID-19 origins study |data = 2021-07-22 |data dostępu = 2021-08-31 |opublikowany = AP NEWS |url = https://apnews.com/article/health-china-coronavirus-pandemic-united-nations-a20391afec60601f3d666efc3c18b61d |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Elliot Hannon |tytuł = China’s “Extremely Shocked” at New WHO Proposal to Reexamine Possible Wuhan Lab Leak |data = 2021-07-22 |data dostępu = 2021-08-31 |opublikowany = Slate Magazine |url = https://slate.com/news-and-politics/2021/07/china-blocks-who-investigation-lab-leak-theory-covid.html |język = en}}</ref><ref name=":5">{{Cytuj |autor = Wanning Sun |tytuł = The virus of fear and anxiety: China, COVID-19, and the Australian media |czasopismo = Global Media and China |data = 2021-03-01 |data dostępu = 2021-08-31 |issn = 2059-4364 |wolumin = 6 |numer = 1 |s = 24–39 |doi = 10.1177/2059436421988977 |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Czy wirus wyciekł z laboratorium? Fakty się nie zmieniły |data = 2021-07-11 |data dostępu = 2021-08-31 |opublikowany = www.gazetaprawna.pl |url = https://www.gazetaprawna.pl/magazyn-na-weekend/artykuly/8206324,czy-wirus-wyciekl-z-laboratorium-fakty-sie-nie-zmienily.html |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Jacek Kubiak |tytuł = Coraz więcej naukowych argumentów za laboratoryjnym pochodzeniem SARS-CoV-2 |data = 16 czerwca 2021 |data dostępu = 2021-08-31 |opublikowany = wyborcza.pl |url = https://wyborcza.pl/7,75400,27207711,coraz-wiecej-naukowych-argumentow-za-laboratoryjnym-pochodzeniem.html?disableRedirects=true}}</ref><ref>{{Cytuj|url = https://www.msn.com/pl-pl/wiadomosci/polska/chiny-przeciwne-planom-who-ws-badania-pochodzenia-koronawirusa-lekcewa%C5%BCenie-zdrowego-rozs%C4%85dku/ar-AAMqnLu |tytuł = Chiny przeciwne planom WHO ws. badania pochodzenia koronawirusa. "Lekceważenie zdrowego rozsądku" |opublikowany=[[MSN (portal internetowy)|MSN]] |data = 2021-07-22 |data dostępu = 2021-09-13 }}</ref>.


W sierpniu 2021 r. na zlecenie prezydenta USA [[Joe Biden|Joego Biden]]a odtajniono wyniki śledztwa wywiadu USA ([[Intelligence Community]]) w tej sprawie. Według raportu rząd chiński prawdopodobnie nie wiedział o wybuchu epidemii, natomiast pochodzenie wirusa nie jest jasne. Z ośmiu zespołów, które niezależnie analizowały dane, jeden skłaniał się ku teorii wycieku z laboratorium, cztery inne (oraz Narodowa Rada Wywiadu) były skłonne podtrzymywać pochodzenie naturalne, a trzy nie były w stanie dojść do konkluzji<ref>{{Cytuj |tytuł = US intelligence still divided on origins of coronavirus |data = 2021-08-27 |data dostępu = 2021-08-31 |opublikowany = AP NEWS |url = https://apnews.com/article/science-health-coronavirus-pandemic-2570b89545d4332b8a3bd7289982aa22 |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Jon Cohen |tytuł = COVID-19’s origins still uncertain, U.S. intelligence agencies conclude |data = 2021-08-27 |data dostępu = 2021-08-31 |opublikowany = Science {{!}} AAAS |url = https://www.sciencemag.org/news/2021/08/covid-19-s-origins-still-uncertain-us-intelligence-agencies-conclude |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Biden receives inconclusive intelligence report on covid origins |czasopismo = Washington Post |data dostępu = 2021-08-31 |issn = 0190-8286 |url = https://www.washingtonpost.com/politics/2021/08/24/covid-origins-biden-intelligence-review/ |język = en}}</ref>.
W sierpniu 2021 r. na zlecenie prezydenta USA [[Joe Biden|Joego Biden]]a odtajniono wyniki śledztwa wywiadu USA ([[Intelligence Community]]) w tej sprawie. Według raportu rząd chiński prawdopodobnie nie wiedział o wybuchu epidemii, natomiast pochodzenie wirusa nie jest jasne. Z ośmiu zespołów, które niezależnie analizowały dane, jeden skłaniał się ku teorii wycieku z laboratorium, cztery inne (oraz Narodowa Rada Wywiadu) były skłonne podtrzymywać pochodzenie naturalne, a trzy nie były w stanie dojść do konkluzji<ref>{{Cytuj |tytuł = US intelligence still divided on origins of coronavirus |data = 2021-08-27 |data dostępu = 2021-08-31 |opublikowany = AP NEWS |url = https://apnews.com/article/science-health-coronavirus-pandemic-2570b89545d4332b8a3bd7289982aa22 |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Jon Cohen |tytuł = COVID-19’s origins still uncertain, U.S. intelligence agencies conclude |data = 2021-08-27 |data dostępu = 2021-08-31 |opublikowany = Science {{!}} AAAS |url = https://www.sciencemag.org/news/2021/08/covid-19-s-origins-still-uncertain-us-intelligence-agencies-conclude |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Biden receives inconclusive intelligence report on covid origins |czasopismo = Washington Post |data dostępu = 2021-08-31 |issn = 0190-8286 |url = https://www.washingtonpost.com/politics/2021/08/24/covid-origins-biden-intelligence-review/ |język = en}}</ref>.


Większość naukowców pozostaje sceptyczna wobec tej hipotezy, opisując ją jako bardzo mało prawdopodobną; powołując się na brak dowodów poza słabymi poszlakami i uważając, że naturalne pochodzenie wirusa jest bardziej prawdopodobne. Niektórzy naukowcy, pomimo zaniepokojenia ryzykiem upolitycznienia tematu i rozpowszechniania [[Dezinformacja|dezinformacji]], uważają jednak, że możliwość wycieku z laboratorium powinna być dalej badana w ramach trwających dochodzeń o pochodzeniu COVID-19<ref>{{Cytuj |autor = Carl Zimmer, James Gorman, Benjamin Mueller |tytuł = Scientists Don’t Want to Ignore the ‘Lab Leak’ Theory, Despite No New Evidence |czasopismo = The New York Times |data = 2021-05-27 |data dostępu = 2021-08-31 |issn = 0362-4331 |url = https://www.nytimes.com/2021/05/27/health/wuhan-coronavirus-lab-leak.html |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Smriti Mallapaty |tytuł = After the WHO report: what’s next in the search for COVID’s origins |czasopismo = Nature |data = 2021-04-01 |data dostępu = 2021-08-31 |wolumin = 592 |numer = 7854 |s = 337–338 |doi = 10.1038/d41586-021-00877-4 |url = https://www.nature.com/articles/d41586-021-00877-4 |język = en}}</ref><ref name=":3" /><ref>{{Cytuj |tytuł = Top researchers are calling for a real investigation into the origin of covid-19 |data dostępu = 2021-08-31 |opublikowany = MIT Technology Review |url = https://www.technologyreview.com/2021/05/13/1024866/investigation-covid-origin-wuhan-china-lab-biologists-letter/ |język = en}}</ref>. Przeciwnicy analizy tematu argumentują, że traktowanie go poważnie antagonizuje Chiny, co skutkuje wycofaniem chińskiego poparcia dla badań międzynarodowych, co z kolei opóźnia prace nad szczepionkami i innymi projektami medycznymi wymagającymi współpracy międzynarodowej, takimi jak globalny system kontroli pandemii<ref name=":3" /><ref name=":5" /><ref name=":4" />.
Większość naukowców pozostaje sceptyczna wobec tej hipotezy, opisując ją jako bardzo mało prawdopodobną; powołując się na brak dowodów poza słabymi poszlakami i uważając, że naturalne pochodzenie wirusa jest bardziej prawdopodobne. Niektórzy naukowcy, pomimo zaniepokojenia ryzykiem upolitycznienia tematu i rozpowszechniania [[Dezinformacja|dezinformacji]], uważają jednak, że możliwość wycieku z laboratorium powinna być dalej badana w ramach trwających dochodzeń o pochodzeniu COVID-19<ref>{{Cytuj |autor = Carl Zimmer, James Gorman, Benjamin Mueller |tytuł = Scientists Don’t Want to Ignore the ‘Lab Leak’ Theory, Despite No New Evidence |czasopismo = The New York Times |data = 2021-05-27 |data dostępu = 2021-08-31 |issn = 0362-4331 |url = https://www.nytimes.com/2021/05/27/health/wuhan-coronavirus-lab-leak.html |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Smriti Mallapaty |tytuł = After the WHO report: what’s next in the search for COVID’s origins |czasopismo = Nature |data = 2021-04-01 |data dostępu = 2021-08-31 |wolumin = 592 |numer = 7854 |s = 337–338 |doi = 10.1038/d41586-021-00877-4 |url = https://www.nature.com/articles/d41586-021-00877-4 |język = en}}</ref><ref name=":3" /><ref>{{Cytuj |tytuł = Top researchers are calling for a real investigation into the origin of covid-19 |data dostępu = 2021-08-31 |opublikowany = MIT Technology Review |url = https://www.technologyreview.com/2021/05/13/1024866/investigation-covid-origin-wuhan-china-lab-biologists-letter/ |język = en}}</ref>. Przeciwnicy analizy tematu argumentują, że traktowanie go poważnie antagonizuje Chiny, co skutkuje wycofaniem chińskiego poparcia dla badań międzynarodowych, co z kolei opóźnia prace nad szczepionkami i innymi projektami medycznymi wymagającymi współpracy międzynarodowej, takimi jak globalny system kontroli pandemii<ref name=":3" /><ref name=":5" /><ref name=":4" />.

== Uwagi ==
{{Uwagi}}


== Przypisy ==
== Przypisy ==

Wersja z 10:40, 13 wrz 2021

Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
Instytut Wirusologii w Wuhanie

Hipoteza wycieku laboratoryjnego COVID-19[1][2] sugeruje, że SARS-CoV-2 (wirus wywołujący COVID-19) wyciekł z laboratorium w Wuhanie w Chinach, powodując pandemię COVID-19. Pomysł rozwinął się na podstawie tego, że Instytut Wirusologii w Wuhanie (WIV) znajduje się blisko miejsca wczesnego wybuchu pandemii, oraz podejrzeń związanych z reakcjami władz chińskich na pandemię (rząd chiński był wielokrotnie krytykowany za nieujawnianie informacji i utrudnianie dostępu do nich międzynarodowym badaczom). Wiadomo, że naukowcy z WIV badali koronawirusy związane z SARS; jednak nie ma dowodów na to, że instytut wykonywał nieujawnione, ryzykowne prace nad takimi wirusami, ani tym bardziej na to, że taki wyciek mógłby być celowy[3][4][5][6][7][8].

Hipoteza, że wirus został uwolniony z laboratorium, przypadkowo lub celowo, pojawiła się już na początku pandemii. Zyskała popularność dzięki komentarzom polityków takich jak ówczesny prezydent USA Donald Trump, a jej rozpowszechnianie w amerykańskich konserwatywnych mediach wywołało napięcia między Stanami Zjednoczonymi a Chinami. Większość międzynarodowych mediów i naukowców jednak zakwalifikowało tę hipotezę jako teorię spiskową[4][9].

Hipoteza ta ponownie przyciągnęła uwagę naukowców i mediów w 2021 roku. W marcu tego roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opublikowała raport na temat pochodzenia wirusa, który uznał, że możliwość wycieku z laboratorium jest „wyjątkowo nieprawdopodobna”, ale jednak nie zerowa. W czerwcu 2021 r. WHO ogłosiła plany drugiej fazy dochodzenia, która obejmowałaby audyty laboratoriów i instytucji badawczych w Chinach, jednak strona chińska[a] nie zgodziła się na realizację tego planu, twierdząc, że nie ma podstaw dla „obrażania Chin” i poważnego traktowania tej teorii spiskowej[3][6][10][11][12][13][14][15].

W sierpniu 2021 r. na zlecenie prezydenta USA Joego Bidena odtajniono wyniki śledztwa wywiadu USA (Intelligence Community) w tej sprawie. Według raportu rząd chiński prawdopodobnie nie wiedział o wybuchu epidemii, natomiast pochodzenie wirusa nie jest jasne. Z ośmiu zespołów, które niezależnie analizowały dane, jeden skłaniał się ku teorii wycieku z laboratorium, cztery inne (oraz Narodowa Rada Wywiadu) były skłonne podtrzymywać pochodzenie naturalne, a trzy nie były w stanie dojść do konkluzji[16][17][18].

Większość naukowców pozostaje sceptyczna wobec tej hipotezy, opisując ją jako bardzo mało prawdopodobną; powołując się na brak dowodów poza słabymi poszlakami i uważając, że naturalne pochodzenie wirusa jest bardziej prawdopodobne. Niektórzy naukowcy, pomimo zaniepokojenia ryzykiem upolitycznienia tematu i rozpowszechniania dezinformacji, uważają jednak, że możliwość wycieku z laboratorium powinna być dalej badana w ramach trwających dochodzeń o pochodzeniu COVID-19[19][20][7][21]. Przeciwnicy analizy tematu argumentują, że traktowanie go poważnie antagonizuje Chiny, co skutkuje wycofaniem chińskiego poparcia dla badań międzynarodowych, co z kolei opóźnia prace nad szczepionkami i innymi projektami medycznymi wymagającymi współpracy międzynarodowej, takimi jak globalny system kontroli pandemii[7][12][8].

Uwagi

  1. ↑ w imieniu której stanowisko zajął Zeng Yixin, wiceszef chińskiej Narodowej Komisji Zdrowia

Przypisy

  1. ↑ Wirus uciekł z laboratorium? Naukowcy badają źródło pandemii COVID-19 [online], medonet.pl [dostęp 2021-08-31] (pol.).
  2. ↑ Szef WHO: Za wcześnie na wykluczenie wycieku koronawirusa z laboratorium [online], www.rp.pl [dostęp 2021-08-31] (pol.).
  3. ↑ a b Paul D. Thacker, The covid-19 lab leak hypothesis: did the media fall victim to a misinformation campaign?, „British Medical Journal”, 374, 2021, n1656, DOI: 10.1136/bmj.n1656, ISSN 1756-1833, PMID: 34244293 [dostęp 2021-08-31] (ang.).
  4. ↑ a b Peter Knight, COVID-19: why lab-leak theory is back despite little new evidence [online], The Conversation [dostęp 2021-08-31] (ang.).
  5. ↑ The Origins of SARS-CoV-2: A Critical Review, „Cell”, 2021, DOI: 10.1016/j.cell.2021.08.017, ISSN 0092-8674 [dostęp 2021-08-31] (ang.).
  6. ↑ a b Owen Dyer, Covid-19: China stymies investigation into pandemic’s origins, „British Medical Journal”, 374, 2021, n1890, DOI: 10.1136/bmj.n1890, ISSN 1756-1833, PMID: 34315713 [dostęp 2021-08-31] (ang.).
  7. ↑ a b c Amy Maxmen, Divisive COVID ‘lab leak’ debate prompts dire warnings from researchers, „Nature”, 594 (7861), 2021, s. 15–16, DOI: 10.1038/d41586-021-01383-3 [dostęp 2021-08-31] (ang.).
  8. ↑ a b Kai KupferschmidtFeb. 10, 2020, 4:28 Pm, Mission impossible? WHO director fights to prevent a pandemic without offending China [online], Science | AAAS, 10 lutego 2020 [dostęp 2021-08-31] (ang.).
  9. ↑ Roger Frutos, Laurent Gavotte, Christian A. Devaux, Understanding the origin of COVID-19 requires to change the paradigm on zoonotic emergence from the spillover to the circulation model, „Infection, Genetics and Evolution”, 2021, DOI: 10.1016/j.meegid.2021.104812, ISSN 1567-1348, PMID: 33744401, PMCID: PMC7969828 [dostęp 2021-08-31].
  10. ↑ China rebuffs WHO's terms for further COVID-19 origins study [online], AP NEWS, 22 lipca 2021 [dostęp 2021-08-31] (ang.).
  11. ↑ Elliot Hannon, China’s “Extremely Shocked” at New WHO Proposal to Reexamine Possible Wuhan Lab Leak [online], Slate Magazine, 22 lipca 2021 [dostęp 2021-08-31] (ang.).
  12. ↑ a b Wanning Sun, The virus of fear and anxiety: China, COVID-19, and the Australian media, „Global Media and China”, 6 (1), 2021, s. 24–39, DOI: 10.1177/2059436421988977, ISSN 2059-4364 [dostęp 2021-08-31] (ang.).
  13. ↑ Czy wirus wyciekł z laboratorium? Fakty się nie zmieniły [online], www.gazetaprawna.pl, 11 lipca 2021 [dostęp 2021-08-31] (pol.).
  14. ↑ Jacek Kubiak, Coraz więcej naukowych argumentów za laboratoryjnym pochodzeniem SARS-CoV-2 [online], wyborcza.pl, 16 czerwca 2021 [dostęp 2021-08-31].
  15. ↑ Chiny przeciwne planom WHO ws. badania pochodzenia koronawirusa. "Lekceważenie zdrowego rozsądku" [online], MSN, 22 lipca 2021 [dostęp 2021-09-13].
  16. ↑ US intelligence still divided on origins of coronavirus [online], AP NEWS, 27 sierpnia 2021 [dostęp 2021-08-31] (ang.).
  17. ↑ Jon Cohen, COVID-19’s origins still uncertain, U.S. intelligence agencies conclude [online], Science | AAAS, 27 sierpnia 2021 [dostęp 2021-08-31] (ang.).
  18. ↑ Biden receives inconclusive intelligence report on covid origins, „The Washington Post”, ISSN 0190-8286 [dostęp 2021-08-31] (ang.).
  19. ↑ Carl Zimmer, James Gorman, Benjamin Mueller, Scientists Don’t Want to Ignore the ‘Lab Leak’ Theory, Despite No New Evidence, „The New York Times”, 27 maja 2021, ISSN 0362-4331 [dostęp 2021-08-31] (ang.).
  20. ↑ Smriti Mallapaty, After the WHO report: what’s next in the search for COVID’s origins, „Nature”, 592 (7854), 2021, s. 337–338, DOI: 10.1038/d41586-021-00877-4 [dostęp 2021-08-31] (ang.).
  21. ↑ Top researchers are calling for a real investigation into the origin of covid-19 [online], MIT Technology Review [dostęp 2021-08-31] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hipoteza_wycieku_laboratoryjnego_COVID-19&oldid=64526961”