Koniec świata

Koniec świata - potencjalny, różnie wyobrażany proces zakończenia istnienia wszystkiego.

Daty końca świata

Koniec świata przepowiadany był bardzo często. Obecnie rozpowszechniona jest wersja, że ma on nastąpić 21 grudnia 2012, wraz z końcem kalendarza Majów. Według przepowiedni na miejsce obecnej cywilizacji, która zostanie zgładzona, ma przybyć nowa.

Końce świata zapowiadane były na początki tysiącleci:

• 31 grudnia 999 - ze względu na powszechnie uznawany millenaryzm uważano, że koniec świata nastąpi 31 grudnia w roku 1000. Gdy nie nastąpił, lud w Rzymie zaczął świętować, co zapoczątkowało tradycję zabaw sylwestrowych, nazwanych tak od imienia aktualnie panującego papieża Sylwestra II. Przepowiednia końca świata na ten rok nie była jednak oficjalnym nauczaniem Kościoła.
• 31 grudnia 1999 - według Kasjopejan miał pojawić się kosmiczny krzyż z zaćmieniem słońca. Według Świadków Jehowy, miał to być rok graniczny . Wiele osób obawiało się ogólnoświatowego chaosu na skutek błędu roku 2000 (zwanego Y2K) obecnego w starszym oprogramowaniu, który miał rzekomo doprowadzić do awarii większości komputerów na świecie i spowodować awarię komunikacji, systemów bankowych, elektrowni atomowych itp.

Inne "końce świata" to:

• 1874 - w tym roku miał, według Adwentystów przyjść Chrystus.
• 1878 - Badacze Pisma Świętego uważali, że zostaną zaniesieni do Nieba
• 1925 - Joseph Franklin Rutherford zapowiedział zmartwychwstanie proroków biblijnych.
• 1975 - N.H Knorr w książce "Prawda was wyzwoli" (1943) wskazał na rok 1972, w którym ma upłynąć 6 tys. lat istnienia człowieka na ziemi (Russell nauczał, że było to w 1874 r.). Po kilku latach zmienił stanowisko i datę końca ustalił na rok 1975.
• 2012 - ostatnia data podana w kalendarzu Majów. Przebiegunowanie magnetyczne Ziemi. Według ruchu New Age ma nastać nowa era - Era Wodnika.

Koniec świata naukowo

Jeśli gęstość Wszechświata jest równa dokładnie wartości krytycznej oddzielającej te dwie drogi od siebie to szybkość ekspansji Wszechświata będzie spadać do zera, lecz Wszechświat nigdy się nie skurczy. Jeśli jednak, co przy obecnym stanie wiedzy jest najmniej prawdopodobne, ilość materii jest różna od gęstości krytycznej, to pozostają jeszcze dwie inne koncepcje ewolucji Wszechświata:

Wielki Chłód Jeśli ilość materii jest zbyt mała, by siły grawitacyjne mogły powstrzymać ekspansję. Wszechświat będzie w takiej sytuacji rozszerzać się wiecznie a jego temperatura spadać.

Wielki Kres Jeśli ilość materii jest na tyle duża, by powstrzymać ekspansję i następnie pod wpływem sił grawitacyjnych dojdzie do zapadnięcia się wszechświata i odwrócenia wszystkich etapów dotychczasowej jego ewolucji, aż do momentu, gdy wszystkie siły władające kosmosem będą znów połączone w jedną wielkość a materia i energia będą stanowić jedność Temperatura będzie wzrastać wraz ze wzrostem gęstości - powrót do osobliwości.

Uwolnienie energii próżni Wiele obserwacji wskazuje, że nasz Wszechświat posiada niezerową energię próżni. Jeżeli istnieje stan próżni o niższej energii, to Wszechświat jest w stanie próżni fałszywej i może dojść do tunelowania do niższego stanu. Będzie się to wiązać ze zmianą niektórych "stałych" fizycznych, np. mas wielu cząstek. Nastąpi też koniec takiego Wszechświata, jaki znamy, ponieważ np. atomy mogą stać się nietrwałe.

Koniec świata w religiach

Judaizm

Ze względu na swoją specyfikę, Tora niewiele wspomina o końcu świata. Ten bowiem implikuje zajęcie się sprawami ostatecznymi w kontekście poszczególnych ludzi, zaś judaizm zajęty jest raczej historią narodu wybranego. Są jednak fragmenty, które opisują ten proces, choć to tradycja talmudyczna nadała wyobrażeniu Żydów o końcu świata, dzisiejszy wymiar. Księga Amosa zastrzega by nie oczekiwać końca świata: "Cóż wam po dniu Pańskim? On jest ciemnością a nie światłem" (5:18). Gdy już ów koniec świata nadejdzie, Mesjasz będzie musiał stoczyć walkę z armią Goga i Magoga. Wódz tej armii zostanie sprowadzony na górę Synaj i osądzony a następnie stracony. Ziemia zostanie oczyszczona z wszelkiego zła i dokona się budowa "czystego i świętego" domu dla Pana i jego poddanych (Ez 38 i 39).

Chrześcijaństwo

Obraz przedstawiający Sąd Ostateczny w interpretacji Hansa Memlinga

Koniec (obecnego) świata w chrześcijaństwie kojarzony jest z powtórnym przyjściem Jezusa Chrystusa na Ziemię. Będzie ono związane "z odnowieniem się wszystkich rzeczy". Jezus Chrystus przyrównuje koniec świata do potopu. Podobnie jak biblijny potop, będący typem końca świata wydarzenie to nie będzie prowadzić tylko do "zagłady bezbożnych ludzi", ale też do ratunku ludzi sprawiedliwych. Sprawiedliwi dostąpią zbawienia i wiecznego szczęścia ("ani oko nie widziało, ani ucho nie słyszało, ani serce człowieka nie zdołało pojąć, jak wielkie rzeczy przygotował Bóg tym, którzy Go miłują"). Bezbożni "jako karę poniosą" "wieczną zagładę [z dala] od oblicza Pańskiego i od potężnego majestatu Jego". W stosunku do złych Biblia mówi, że Jezus Chrystus przyjdzie na "dzień sądu" "aby zostali osądzeni wszyscy, którzy nie uwierzyli prawdzie, lecz znaleźli upodobanie w nieprawości", którzy "mają zginąć, ponieważ nie przyjęli miłości prawdy, która mogła ich zbawić", dla pomsty wobec tych, którzy nie znają Boga i nie są posłuszni Ewangelii (dobrej nowinie) Jezusa Chrystusa. Ludzie zostaną osądzeni sprawiedliwie według swoich czynów.

Przed owym przyjściem na świecie będą miały miejsce konflikty między narodami, głód, epidemie, trzęsienia ziemi oraz prześladowanie chrześcijan, które nastąpi po wcześniej wymienionych plagach i podczas, którego wielu odstąpi od Jezusa. Powtórne przyjście Jezusa będzie stanowić odpoczynek i ratunek dla wiernych, tych którzy wytrwają. Koniec nastąpi, gdy ewangelia królestwa będzie głoszona na całym świecie, na świadectwo wszystkim narodom (warunek ten być może został już spełniony). Dzień ten ma nastąpić niespodziewanie (przyjść "jak złodziej") - nikt nie wie kiedy, poza Bogiem Ojcem ("Czuwajcie więc, bo nie wiecie, w którym dniu Pan wasz przyjdzie." Ew. Mateusza 24:42, Biblia Tysiąclecia). Odnośnie daty tego wydarzenia święty Paweł ostrzega: "Niech to jedno, umiłowani, nie uchodzi uwagi waszej, że u Pana jeden dzień jest jak tysiąc lat, a tysiąc lat jak jeden dzień. Pan nie zwleka z dotrzymaniem obietnicy, chociaż niektórzy uważają, że zwleka, lecz okazuje cierpliwość względem was, bo nie chce, aby ktokolwiek zginął, lecz chce, aby wszyscy przyszli do upamiętania."

Sąd Ostateczny w interpretacji Michała Anioła

Fałszywi prorocy będą się podszywać pod bycie Namaszczonym (Mesjasz) lecz chrześcijanie nie powinni dać sie zwieść, m.in. dlatego że "jak błyskawica, gdy zabłyśnie, świeci od jednego krańca widnokręgu aż do drugiego", tak przyjdzie Jezus Chrystus. Jezus Chrystus powtórnie przyjdzie w chwale. Zstąpi z nieba na Ziemię na obłokach niebieskich wraz z aniołami swojej mocy. "Pośle On swoich aniołów z trąbą o głosie potężnym, i zgromadzą Jego wybranych z czterech stron świata, od jednego krańca nieba aż do drugiego." Wtedy zmartwychwstaną, ci którzy należą do Chrystusa. Koniec "nie nastąpi" (...) "jednak wcześniej niż nastanie odstępstwo i objawi się człowiek niegodziwości, syn zatracenia, przeciwnik, który wynosi się ponad wszystko, co się zwie Bogiem lub jest przedmiotem boskiej czci. Zasiądzie on nawet w świątyni Bożej, podając się za Boga. Pojawieniu się jego towarzyszyć będzie działanie szatana, z całą mocą, wśród znaków i fałszywych cudów". Pan Jezus zgładzi Antychrysta tchnieniem swoich ust i wniwecz obróci objawieniem swego przyjścia. Po okresie tysiąca lat (millenium) panowania Chrystusa szatan wraz z wszystkimi, którzy będą potępieni zostaną wrzuceni do jeziora ognia. Niebiosa z trzaskiem przeminą, a żywioły rozpalone stopnieją, ziemia i dzieła ludzkie na niej spłoną.

Islam

Koniec świata, według muzułmanów zwiastować będzie Antychryst przybyły na ziemię z jednym okiem i znakiem na czole, którego rozpoznają jedynie wierzący. Następnie Gog i Magog (Jadżudż i Madżudż), okropne stworzenia zaczną niszczyć zapasy pożywienia i wody. Wszystkich ludzi porażą pioruny, z wyjątkiem wybranych przez Boga. Każda dusza zostanie sprawiedliwie oceniona: "Wiec kto wierzy i czyni dobro, tego nie przejmie żaden strach ani nie będzie zasmucony. A tych, którzy za kłamstwo uznali Nasze znaki, dotknie kara za to, ze szerzyli zepsucie." (6:48-49). Niewierni zostaną zapędzeni do Gehenny, skąd nie będzie już odwrotu. Ci natomiast, którzy byli wierni, zaprowadzeni zostaną do Dżannah - ogrodu Boga, by tam chwalić go na wieki i kontemplować prawdę o nim. Stany piekła i nieba będą też miały charakter fizyczny, doświadczalny nie tylko duszą ale też ciałem: "na łożach ozdobnie wyszywanych, wyciągnięci, podparci na łokciach, zwróceni do siebie twarzami. Pośród nich krążą młodzieńcy nieśmiertelni z czaszami, dzbanami i kielichami, napełnionymi napojem z płynącego źródła, od którego nie cierpią na ból głowy ani nie doznają upojenia (...)" (56:15-19) oraz: "będą w palącym podmuchu i wrzącej wodzie, w cieniu czarnego dymu, ani nie orzeźwiającego, ani dobroczynnego" (56, 42-46).

Buddyzm

Buddyzm skłania się ku wersji, że koniec świata jest indywidualny. Koniec świata jest wtedy, gdy ktoś umiera. Budda odrzucił ideę Boga-stwórcy, a zatem niemożliwe jest - jak w religiach omawianych wyżej - by koniec oznaczał złączenie się w nim. Według Buddy człowiek w chwili śmierci spotyka mitologicznych bogów, mieszkających w niebie i innych rejonach kosmosu.

Podsumowanie

Wszystkie religie monoteistyczne widzą sprawy ostateczne podobnie. Pomimo, że opisy uciech i mąk, nieznacznie różnią się od siebie (pewnie miały tutaj znaczenie pewne drobne różnice kulturowe), to można powiedzieć, że eschatologia ma się we wszystkich religiach wyznających jednobóstwo podobnie. Zwraca też uwagę podobieństwo w opisach przyjścia Boga. Toczą się walki dobra i zła (wszędzie zwycięża dobro), a absolut sprawiedliwie ocenia występki grzeszników i zasługi wiernych. Ciekawostką jest fakt, że zarówno w tradycji judaistycznej, jak i muzułmańskiej występują stwory Gog i Magog.

Koniec świata w sztuce

Literatura

Oprócz religijnych dzieł literackich opisujących Koniec świata, pisali o nim też inni twórcy.

• Czesław Miłosz interpretuje to jako zakończenie żywota człowieka, wkładając w usta starego człowieka słowa "Innego końca świata nie będzie".
• Jan Kasprowicz w dziele "Dies Irae" wyraża ekspresjonistyczną, ale religijną wersję.