Stanisław Mroszczak

Stanisław Mroszczak

Bombardier Stanisław Mroszczak, 1941
major
Data i miejsce urodzenia	5 kwietnia 1920 Medveda, Słowacja
Data i miejsce śmierci	30 sierpnia 2017 Nowy Targ
Przebieg służby
Lata służby	1940–1947
Siły zbrojne	Polskie Siły Zbrojne
Formacja	RAF Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii
Jednostki	Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich Dywizjon 304
Stanowiska	celowniczy obsługa naziemna bombowców
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa Bitwa o Tobruk Bitwa pod Gazalą
Późniejsza praca	pracownik tartaku
Odznaczenia

Stanisław Ludwik Mroszczak (ur. 5 kwietnia 1920 we wsi Medveda na Słowacji, zm. 30 sierpnia 2017 w Nowym Targu) – żołnierz Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, uczestnik walk o Tobruk.

Dzieciństwo i młodość

Urodził się w rodzinie urzędnika Jana Mroszczaka (ur. 3 grudnia 1896, zm. 29 listopada 1978), późniejszego więźnia Palace w Zakopanem i KL Auschwitz (numer obozowy 79046), oraz Zofii z domu Ulrich (ur. 13 kwietnia 1898, zm. 25 października 1978). Dzieciństwo spędził w Nowym Targu, gdzie mieszkał przy ulicy Szpitalnej (obecnie Słoneczna).

Wybuch II wojny światowej zastał go w Wadowicach, gdzie podjął nieudaną próbę zaciągnięcia się do wojska. Powrócił do Nowego Targu, gdzie włączył się w działalność konspiracyjnego Związku Podchorążych.

Udział w walkach w II wojnie światowej

Wraz z grupą ok. 26 osób 15 maja 1940 postanowił przedostać się do Wojska Polskiego, trasa ich ucieczki wiodła przez Słowację, Węgry, Jugosławię i Grecję. 12 czerwca 1940 roku do Syrii, gdzie wstąpił wraz z resztą grupy do Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich. Otrzymał przydział do artylerii (nr 3082) i jako celowniczy brał udział w walkach do 22 czerwca 1943. Brał udział m.in. w bitwie o Tobruk, bitwa pod Gazalą i El Alamein. W 1942 ukończył Polskie Gimnazjum Ogólnokształcące w Tel Awiwe.

W lipcu 1943 na jego prośbę został przeniesiony do służby w RAF w Wielkiej Brytanii, z powodu problemów zdrowotnych nie został przyjęty do lotnictwa, skierowano go do obsługi naziemnej bombowców w Dywizjonie 304. Zdemobilizowany został 5 listopada 1947.

Powrót do Polski

W grudniu 1947 wraz z żoną Stanisławą Czerniawską (ur. 18 marca 1925, zm. 11 listopada 2003), z którą ożenił się w 1946, oraz córką Zofią wrócili do Polski. Wielokrotnie był przesłuchiwany i przetrzymywany na komendzie Milicji Obywatelskiej w Nowym Targu pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Anglii. W 1955 podczas rewizji zostały mu odebrane wszystkie brytyjskie odznaczenia. Pracował jako kasjer w nowotarskim Tartaku, następnie kierował składem materiałów budowlanych. Był wiceprezesem Powiatowego Związku Gminnych Spółdzielni. 15 czerwca 1961 zdał maturę i ukończył Liceum Ogólnokształcące dla pracujących w Nowym Targu. Od 1975 zaangażował się w działalność kombatancką, najpierw w Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, a następnie w Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych w Nowym Targu, gdzie był członkiem komisji ds. socjalnych. Był również członkiem Związku Byłych Żołnierzy Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich.

W 2009 w ramach uroczystości 91 rocznicy odzyskania niepodległości został uhonorowanym medalem „Za Szczególne Zasługi dla Miasta Nowego Targu”. Odznaczenie wraz z nim odebrał Jan Gryglak, uczestnik walk o Monte Cassino.

23 listopada 2011 w Pałacu Prezydenckim odznaczony został wraz z innymi uczestnikami walk o Tobruk Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

W 2012 przy okazji wystawy „Szlak bojowy Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich i 3 Dywizji Strzelców Karpackich w relacjach oraz obiektywie Limanowian", przekazał autorce wystawy woreczek z ziemią z Tobruku.

W 2013 dzięki pomocy brytyjskiej ambasady odzyskał skonfiskowane brytyjskie odznaczenia.

Grób St. Mroszczaka na nowotarskim cmentarzu

Żołnierze i kadra szkoleniowa podczas kursu w Palestynie, 1940. Morszczak pierwszy z lewej

Zmarł 30 sierpnia 2018, z honorami wojskowymi został pochowany na cmentarzu komunalnym w Nowym Targu (kwatera 118, grób nr 29). Decyzją prezesa Instytutu Pamięci Narodowej z dnia 4 grudnia 2020 roku na wniosek prezesa koła Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych w Nowym Targu, grób Stanisława Mroszczaka został wpisany do prowadzonej przez IPN ewidencji grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski pod numerem ewidencyjnym 1204/1. Pod numerem ewidencyjnym 1204/2 wpisano grób Stanisławy Mroszczak.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 2011;
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – legitymacja 2162-81-49 z dnia 25 listopada 1985;
• Złoty Krzyż Zasługi;
• Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie (z okuciem „TOBRUK” i „DZIAŁANIA BOJOWE LOTNICTWA”);
• Medal „Pro Patria” – 2011;
• Medal „Pro Memoria” – 2006;
• Odznaka „Za Zasługi dla Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych”;
• Kombatancki Krzyż Pamiątkowy „Zwycięzcom”;
• Odznaka „Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny” – 1995;
• Odznaka Pamiątkowa Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich (odznaka nr 4104);
• 1939–1945 Star – 1946;
• Africa Star – 1946;
• The Defence Medal – 1946;
• War Medal 1939–1945 – 1946;
• Odznaka Weteran Sił Zbrojnych Wielkiej Brytanii – 2006;
• Odznaka Pamiątkowa I Plutonu Sekcji Młodzieżowej ŚZŻAK im. Jerzego Lgockiego – 2018 (pośmiertnie).

Awanse

• Bombardier – 1941;
• Kapral – 1946;
• Plutonowy rezerwy;
• Sierżant rezerwy – 1995;
• Starszy sierżant – 1998;

  

  Tobruk. 1941 r. Polscy żołnierze na tle namiotów. Mroszczak drugi z lewej

• Podporucznik – 2000;
• Porucznik – 2003;

  

  Stanisław Mroszczak w Londynie, 1943

• Kapitan – 2006;
• Major – 2011.

Upamiętnienie

Tablica pamiątkowa poświęcona Stanisławowi Mroszczakowi

W czerwcu 2018 odznaczony pośmiertnie Odznaką Pamiątkowa I Plutonu Sekcji Młodzieżowej ŚZŻAK im. Jerzego Lgockiego.

W listopadzie 2018 została odsłonięta poświęcona mu tablica pamiątkowa na frontowej ścianie Szkoły Podstawowej nr 1 w Nowym Targu. Od 2018 w Szkole Podstawowej nr 2 w Nowym Targu odbywa się w listopadzie coroczna wieczornica pieśni patriotycznych, której patronuje Stanisław Mroszczak.

Uchwałą nr VI/64/2019 Rady Miasta Nowy Targ z dnia 8 kwietnia 2019 roku w sprawie nadania nazw ulicom w Nowym Targu, nowej ulicy łączącej ul. Willową z ul. Kokoszków Boczna, nadano nazwę ulica Majora Stanisława Mroszczaka

Bibliografia

• Dokumenty i wspomnienia Stanisława Mroszczaka
• Arkadiusz Stefaniak - Guzik, Aleksandra Drab - „Do Polski szedłem przez cały świat…”, Biografia majora Stanisława Mroszczaka na fotografii, Nowy Targ, 2020;
• Kazimierz Koszyca – „Tułaczy Ślad. Opowieść o turystach i żołnierzach gen. Władysława Sikorskiego. Brygada Strzelców Karpackich (1940–1942)”, Nowy Targ, 2001;
• Mieczysław Sas – Skowroński, Zdzisław Picheta - „Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich 2 IV 1940 – 2 V 1942. Spis żołnierzy”, Zarząd Główny Związku Byłych Żołnierzy Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, Londyn, 1998 r.