Przejdź do zawartości

Stanisław Biega (działacz narodowy)

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy działacza. Zobacz też: inne osoby o tym imieniu i nazwisku.
Stanisław Biega
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

13 grudnia 1862
Sanok

Data i miejsce śmierci

19 kwietnia 1923
Warszawa

Miejsce spoczynku

Cmentarz Powązkowski w Warszawie

Narodowość

polska

Rodzice

Jan, Antonina

Małżeństwo

Maria z d. Bauman

Dzieci

Jadwiga, Stanisław, Bolesław

Krewni i powinowaci

Henryk, Leopold, Władysław, Emilia (rodzeństwo)

Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Jan Antoni Biega (ur. 13 grudnia 1862 w Sanoku, zm. 19 kwietnia 1923 w Warszawie) – polski działacz narodowy i społeczny, organizator sokolstwa polskiego.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]
Poświęcenie nagrobka Stanisława Biegi 25 listopada 1928

Stanisław Jan Antoni Biega urodził się 13 grudnia 1862 w Sanoku[1][2]. Był synem syn Jana Biegi (urzędnik magistratu miejskiego w Sanoku) i Antoniny z domu Czekańskiej[1][2]. Jego przyrodnim rodzeństwem byli: Henryk (ur. 1844, kanonik, rektor seminarium duchownego w Przemyślu), Leopold (1848-1910, nauczyciel), Władysław (ur. 1850[3], nauczyciel, dyrektor szkoły w Dynowie), Marianna Izabela (ur. 1852[4]), Karol Gracjan (ur. 1853)[5], Emilia (ur. 1855)[6].

W 1882 zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum w Przemyślu[7]. W 1887 ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1887 pracował w C. K. Powiatowej Dyrekcji Skarbu w Sanoku, gdzie od około 1888 był praktykantem konceptowym[8][9][10], od około 1892 koncepistą[11][12][13][14][15], od kwietnia 1897 komisarzem[16][17][18][19], zaś od około 1900 do około 1903 starszym komisarzem[20][21][22][7]. Równolegle od około 1894 do około 1903pełnił funkcję zastępcy asesora w C. K. Sądzie Powiatowym dla Spraw Dochodów Skarbowych w Sanoku[23][24][25][26][27][28][29][30]. Od około 1903 był starszym komisarzem w C. K. Powiatowej Dyrekcji Skarbu w Kołomyi[31][32], a około 1905 sekretarzem skarbu[33]. Tamże w Kołomyi był jednocześnie asesorem w tamtejszym C. K. Sądzie Powiatowym dla Spraw Dochodów Skarbowych od około 1904 do około 1905[34][35]. W 1905 został przeniesiony w stan spoczynku na własną prośbę. Od tego czasu do 1915 był członkiem redakcji „Słowa Polskiego”, w którym był referentem kroniki prowincjonalnej opisując życie narodowe i działalność polskich organizacji[36].

Był jednym z założycieli i organizatorem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w 1889. Po użyczeniu sali przez miejscowe gimnazjum, od 30 października 1889 rozpoczęto ćwiczenia, którymi kierował. Był członkiem gniazda w latach 90., 1906 i w 1. poł. lat 20. XX wieku[37]. W sanockim „Sokole” pełnił funkcję wydziałowego (1892)[38], zastępcy prezesa (1899)[39], był nauczycielem gimnastyki i bibliotekarzem. Otrzymał tytuł członka honorowego sanockiego „Sokoła”[40][41]. Wraz z przedstawicielami macierzystego oddziału uczestniczył w jubileuszowym I Zlocie Sokolim od 5 do 6 czerwca 1892 we Lwowie z okazji 25-lecia Towarzystwa[42]. Został sekretarzem Związku Sokolstwa Polskiego we Lwowie i w tej funkcji był organizatorem pierwszego wszechpolskiego zlotu członków „Sokoła”, który odbył się w 1910, w 500. rocznicę bitwy pod Grunwaldem. Był reprezentantem sokolstwa na Sejmie Walnym Związku Narodowego Polskiego w Chicago w 1912 oraz na zjeździe Sokolstwa w Pittsburgu.

Był członkiem zwyczajnym Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego[43]. Działał w Towarzystwie Szkoły Ludowej, w Kołomyi był członkiem zarządu okręgowego TSzL (1904, 1905), był inicjatorem budowy tamtejszej bursy. W 1910 został zastępcą przewodniczącej wydziału TSL w Sanoku[44]. W sferze politycznej był sekretarzem Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego w zaborze austriackim (już od 1900 należał do Ligi Narodowej)[45]. W 1912 organizował Polowe Drużyny Sokole[46]. Po wybuchu I wojny światowej był przeciwnikiem zaprzysiężenia legionów polskich[47] po stronie mocarstw centralnych, przyczynił się do rozwiązania Legionu Wschodniego w 1914. Podczas okupacji rosyjskiej działał w Lwowskim Komitecie Ratunkowym, udzielającym pomocy uchodźcom z Małopolski (w tym mieszkańcom Sanoka[48]), od połowy 1915 działał w Kijowie. Został członkiem Kijowskiej Rady Okręgowej, mającej na celu jednoczenie polskich organizacji na Rusi. Ponadto działał w Radzie Zjazdów w Moskwie, sprawującej opiekę nad ofiarami wojennymi w Rosji. Ponadto był członkiem Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego.

Działał jako członek Komendy Związkowej Stałych Drużyn Sokolich[49]. W 1918 zamieszkał w Warszawie. Był organizatorem zjednoczenia się wszystkich organizacji sokolskich. Objął funkcję głównego instruktora związków „Sokoła” oraz został pierwszym wiceprezesem Związku Sokolstwa Polskiego. Był organizatorem zlotu sokolstwa w 1921 w Warszawie.

20 października 1889 poślubił Marię Klementynę Bauman (wnuczka Ernesta Baumana oraz córka inż. Stanisława Baumana i Jadwigi z domu Lubowieckiej)[50], a świadkami na ich ślubie byli dr Józef Galant i Leopold Biega[2]. Dziećmi Stanisława i Marii byli: Jadwiga Olga[50] (1891–1983, nauczycielka, po mężu Brodzka), Stanisław (1893–1944, major dyplomowany Wojska Polskiego) i Bolesław (1896–1976, dyplomata). Wskutek działalności Stanisława, w 1905 przeszedł z żoną Marią w separację, oboje zamieszkali osobno we Lwowie. Ich synowie tymczasowo mieszkali w Sanoku pod opieką Leopolda Biegi, a córka zamieszkała we Lwowie z matką, która zmarła w 1908.

Stanisław Biega zmarł 19 kwietnia 1923 w Warszawie. 21 kwietnia został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 211 rz. 3 grób 26)[51]. Nagrobek, poświęcony 25 listopada 1928[52], w formie obelisku z piaskowca na trzech kolumnach (symbolizujących zjednoczenie sokolstwa z trzech dzielnic) wraz z rzeźbą sokoła na szczycie, został ufundowany przez Związek Sokolstwa Polskiego; inskrypcja brzmi: „Organizator i pierwszy wiceprezes Związku Sokolstwa Polskiego”. Wraz z nim zostali pochowani jego córka Jadwiga, jej mąż oraz żona syna Stanisława.

Podczas uroczystości 130-lecia gniazda TG „Sokół” w Sanoku 29 czerwca 2019 na gmachu tegoż została odsłonięta tablica upamiętniająca 10 działaczy zasłużonych dla organizacji sokolej i Sanoka, w tym Stanisława Biegę[53][54].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Księga chrztów 1861–1870. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 30 (poz. 3).
  2. ↑ a b c Księga małżeństw parafii rzymskokatolickiej w Sanoku (1888–1905). Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. s. 20 (poz. 41).
  3. ↑ Księga chrztów 1836–1857. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 241 (poz. 90).
  4. ↑ Księga chrztów 1836–1857. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 294 (poz. 96).
  5. ↑ Księga chrztów 1836–1857. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 335 (poz. 149).
  6. ↑ Księga chrztów 1836–1857. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 363 (poz. 82).
  7. ↑ a b Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Przemyślu za rok szkolny 1894. Przemyśl: 1894, s. 141.
  8. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1889. Lwów: 1889, s. 168.
  9. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1890. Lwów: 1890, s. 168.
  10. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1892. Lwów: 1892, s. 168.
  11. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1893. Lwów: 1893, s. 168.
  12. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1894. Lwów: 1894, s. 163.
  13. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1895. Lwów: 1895, s. 168.
  14. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1896. Lwów: 1896, s. 168.
  15. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1897. Lwów: 1897, s. 168.
  16. ↑ Kronika. Mianowania i przeniesienia. „Gazeta Sanocka”. Nr 106, s. 3, 11 kwietnia 1897. 
  17. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1898. Lwów: 1898, s. 196.
  18. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1899. Lwów: 1899, s. 195.
  19. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1900. Lwów: 1900, s. 197.
  20. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1901. Lwów: 1901, s. 197.
  21. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1902. Lwów: 1902, s. 213.
  22. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1903. Lwów: 1903, s. 213.
  23. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1895. Lwów: 1895, s. 157.
  24. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1896. Lwów: 1896, s. 157.
  25. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1897. Lwów: 1897, s. 157.
  26. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1898. Lwów: 1898, s. 182.
  27. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1899. Lwów: 1899, s. 182.
  28. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1900. Lwów: 1900, s. 186.
  29. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1902. Lwów: 1902, s. 200.
  30. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1903. Lwów: 1903, s. 200.
  31. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1904. Lwów: 1904, s. 209.
  32. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1905. Lwów: 1905, s. 209.
  33. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1906. Lwów: 1906, s. 232.
  34. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1905. Lwów: 1905, s. 199.
  35. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1906. Lwów: 1906, s. 222.
  36. ↑ A. Wątor, Liga Narodowa w Galicji-Małopolsce i jej działacze, Toruń 2020, s. 190-191.
  37. ↑ Paweł Sebastiański, Bronisław Kielar: Wykazy członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 141, 142, 143, 145, 150. ISBN 978-83-939031-1-5.
  38. ↑ Kronika. „Sokół” sanocki. „Gazeta Przemyska”, s. 3, Nr 103 z 22 grudnia 1892. 
  39. ↑ Sprawy Związku polskich gimnastycznych Towarzystw sokolich w Austrii. Sanok. „Przewodnik Gimnastyczny „Sokół””, s. 6, Nr 19 z 1899. 
  40. ↑ Tadeusz Miękisz: Zarys historii Tow. Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku w 50-tą rocznicę jego istnienia. Sanok: Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, 1939, s. 10.
  41. ↑ Paweł Sebastiański, Bronisław Kielar: Wykazy członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 147. ISBN 978-83-939031-1-5.
  42. ↑ Działalność patriotyczna TG „Sokół” w Sanoku. sokolsanok.pl, 7 grudnia 2009. [dostęp 2015-04-05].
  43. ↑ Sprawozdanie Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego z dziesiątego roku jej istnienia tj. 1894 złożone przez zarząd na walnem zgromadzeniu dnia 4 maja 1895. s. 8.
  44. ↑ Koło w Sanoku. „Miesięcznik Towarzystwa Szkoły Ludowej”, s. 45, Nr 4 z 1903. 
  45. ↑ A. Wątor, Liga Narodowa w Galicji-Małopolsce i jej działacze, Toruń 2020, s. 191.
  46. ↑ T. Plaskota, Sportowcy narodowcy, [w:] Encyklopedia ruchu narodowego. Organizacje, wydarzenia, pojęcia, t. 4, red. K. Kawęcki, Warszawa 2024, s. 381.
  47. ↑ Alojzy Zielecki, Miasto w latach Wielkiej Wojny 1914–1918, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 472.
  48. ↑ Alojzy Zielecki, Miasto w latach Wielkiej Wojny 1914–1918, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 483.
  49. ↑ Jan Snopko, Udział członków "Sokoła" w zbrojnej walce o niepodległość Polski (1914–1919), w: Niepodległość i Pamięć 15/2 (28), 2008, s. 42.
  50. ↑ a b Księga chrztów 1882–1892. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 264 (poz. 45).
  51. ↑ Nagrobek rodziny Biegów. komitetpowazkowski.home.pl. [dostęp 2014-07-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 listopada 2014)].
  52. ↑ Poświęcenie nagrobka ś. p. Stanisława Biegi. „Przewodnik Gimnastyczny „Sokół””, s. 268, Nr 23 z 1 grudnia 1928. 
  53. ↑ Sprawozdanie 130-lecie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. sokolsanok.pl, 2019. [dostęp 2019-08-04].
  54. ↑ 130 lat sanockiego „Sokoła” 1889-2019. Druhowie zasłużeni dla „SokołaA” i Sanoka. sokolsanok.pl. [dostęp 2019-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-04)].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Biega_(działacz_narodowy)&oldid=74194995”