Stanisław Bizior
| |
 kapitan
| |
| Data i miejsce urodzenia |
15 kwietnia 1918 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
4 marca 1952 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1940–1952 |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
| |
Stanisław Bizior ps. „Eam”, „Śmigło”[1] (ur. 15 kwietnia 1918 w Szczebrzeszynie, zm. 4 marca 1952 w Lublinie[2]) – polski działacz powojennego podziemia antykomunistycznego, komendant Lotnej Żandarmerii w ramach Obwodu Zamojskiego AK–WiN[3].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Dzieciństwo i młodość
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 15 kwietnia 1918 roku w Szczebrzeszynie[4] jako syn Pawła i Katarzyny z Jóźwiakowskich. Jego ojciec był szewcem i posiadał niewielkie gospodarstwo rolne, w którym pracowała również jego matka. Miał sześcioro rodzeństwa: brata Teofila, siostry: Weronikę, Czesławę, Marię, Genowefę i Stefanię[5].
Ukończył 7 klas szkoły powszechnej w Szczebrzeszynie. W 1932 roku ojciec sprzedał gospodarstwo i wraz z rodziną przeniósł się do Sitańca[5]. Stanisław ukończył 3 klasy szkoły rzemieślniczej i uzyskał zawód stolarza, w którym pracował do września 1939 roku, a następnie po śmierci ojca pracował na gospodarstwie rolnym.
Służba wojskowa
[edytuj | edytuj kod]W 1940 roku wstąpił do ZWZ, zaś od 1943, przez całą okupację niemiecką, był żołnierzem w oddziale Tadeusza „Podkowy” Kuncewicza, gdzie pełnił funkcję dowódcy drużyny II plutonu a następnie, po przekształceniu oddziału w II batalion 9 Pułku Piechoty Legionów AK (OP 9) był szefem I kompanii[6][7][8]. Posługiwał się pseudonimem „Śmigło”[5]. 8 grudnia 1943 roku rozpoczął konspiracyjny Kurs Podchorążych Rezerwy przy OP 9 zlokalizowany w Puszczy Solskiej, który ukończył rok później, 7 lutego[6].
W czasie akcji „Burza”, 26 lipca 1944 roku, wraz z całym oddziałem „Podkowy” brał udział w zdobyciu Szczebrzeszyna. Po kilku godzinach na rynek wjechał radziecki dowódca. „Podkowa” zameldował się u niego, jako dowódca od Sosnkowskiego, a nie od Berlinga, po czym razem z batalionem udał się do kwater znajdujących się w gmachu liceum i szkoły podstawowej[5]. 30 lipca 1944 oddział złożył broń[5].
Został zmobilizowany do „ludowego” Wojska Polskiego. Od listopada 1944 do stycznia 1945 roku był kursantem oficerskim w Zjednoczonej Szkole Lotniczej WP w Zamościu, skąd w lutym zdezerterował[5]. Ukrywał się u rodziny w Sitańcu, a później w Szperówce m.in. u Stanisława Karczewskiego „Niebory”[7]. W czerwcu 1945 roku, wraz z 23 żołnierzami AK, wziął udział w wyprawie por. Tadeusza Kuncewicza „Podkowy” do II Korpusu gen. Władysława Andersa. Próba nie powiodła się. Zostali zatrzymani przez władze czechosłowackie. W wyniku próby ucieczki zginęło 8 partyzantów, jednak Biziorowi i czterem innym udało się uciec. Bizior powrócił do Polski na przełomie lipca/sierpnia 1945 roku[9][10].
W maju 1946 roku podjął działalność konspiracyjną w Obwodzie WiN Zamość. 8 maja wraz z oddziałem Romana „Urszuli” Szczura brał udział w rozbiciu więzienia w Zamościu. W czasie akcji Bizior, wraz z Edwardem „Misiem” Świstem i Tadeuszem „Barykadą” Łagodą rozbroili naczelnika więzienia, Wawrzyńca Siwca oraz strażników Wincentego Główczyka i Tadeusza Mazura, a następnie opanowali kancelarię. W wyniku akcji uwolniono 301 więźniów, w tym m.in. Józefa „Ostrego” Pysia[11].
Później Bizior został komendantem żandarmerii Obwodu Zamojskiego WiN (kryptonimy „Ratusz”, „Warta”, „OK-4”), która obejmowała tereny: Zamościa, Łabuń, Wysokiego oraz grupę z gimnazjum w Zamościu. Na jego rozkaz żołnierze żandarmerii zlikwidowali kilku współpracowników Urzędu Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej. W lipcu 1946 roku dowodził grupą żołnierzy WiN, która z browaru w Zwierzyńcu zarekwirowała 100 000 zł[12][13].
Ujawnił się 31 marca 1947 roku przed PUBP w Zamościu. Oddał pistolet Parabellum nr 1957 i otrzymał zaświadczenie o ujawnieniu nr 66811. 21 marca 1948 roku wstąpił do II Inspektoratu Zamojskiego AK pod dowództwem Mariana „Jara” Pilarskiego. Złożył przysięgę w klasztorze w Radecznicy. Pełnił funkcję komendanta rejonu Sitaniec w Obwodzie Zamość[13].
Śmierć i pochówek
[edytuj | edytuj kod]13 kwietnia 1950, w domu w Sitańcu, został aresztowany przez funkcjonariuszy WUBP w Lublinie. 10 sierpnia urodziła mu się córka Maria, której nigdy nie zobaczył. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Lublinie z 16 października 1951 roku skazany wraz ze swoim dowódcą, komendantem Obwodu Zamojskiego AK-WiN Marianem Pilarskim na karę śmierci[14], którą wykonano 4 marca 1952 roku o godzinie 5.45 w więzieniu na Zamku w Lublinie w obecności wojskowego prokuratora rejonowego w Lublinie kpt. Ireneusza Bolińskiego, naczelnika więzienia por. Stanisława Kapronia oraz lekarza więziennego, a zwłoki pogrzebano anonimowo.
19 października 1992 roku Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego uznał wyrok byłego Wojskowego Sądu Rejonowego w Lublinie za nieważny. Uznał, że Stanisław Bizior został skazany za czyny „związane z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego”.
Szczątki Stanisława Biziora odkryto 23 stycznia 2017 roku na Cmentarzu Rzymskokatolickim przy ul. Unickiej w Lublinie[3], znajdowały się one pod grobem zbudowanym w latach 80. Przeprowadzone w Zakładzie Medycyny Sądowej w Lublinie badania potwierdziły w dniu 21 kwietnia 2017 roku, iż należą one do Stanisława Biziora. 14 października 2017 pochowany w kryptach klasztoru bernardynów w Radecznicy[15].
10 marca 1947 został awansowany przez Mariana Pilarskiego do stopnia podporucznika rezerwy ze starszeństwem od 1 listopada 1946[13]. Decyzją Ministra Obrony Narodowej z września 2017 roku został pośmiertnie awansowany do stopnia kapitana rezerwy. W 2020 pośmiertnie odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski[16].
Rodzina
[edytuj | edytuj kod]Był żonaty z Norbertą Bizior i miał dwoje dzieci: Zygmunta i Marię.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kolejne ofiary totalitaryzmów odzyskują nazwiska. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2021-08-08]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
- ↑ Leszczyńska 2006 ↓, s. 39.
- ↑ a b Ekshumacje IPN: w Lublinie odnaleziono szczątki żołnierzy AK-WiN: M. Pilarskiego i S. Biziora. dzieje.pl, 2017-03-24. [dostęp 2021-08-08]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
- ↑ Leszczyńska 1998 ↓, s. 13.
- ↑ a b c d e f Rafał Surdacki: Stanisław Bizior „Eam”. konspiracjawklasztorze.pl. [dostęp 2021-08-08]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
- ↑ a b Jóźwiakowski 2001 ↓, s. 826–828.
- ↑ a b Szyprowski 2017 ↓, s. 32.
- ↑ Panfil 2018 ↓, s. 2–3.
- ↑ Friedl 2018 ↓, s. 364–365.
- ↑ Panfil 2018 ↓, s. 4–5.
- ↑ Czubara 2006 ↓, s. 222-226.
- ↑ Panfil 2018 ↓, s. 6.
- ↑ a b c Szyprowski 2017 ↓, s. 34.
- ↑ Marian Pilarski (żołnierz zawodowy) „Grom Tomaszowski” „Jar” „Olgierd” „Bończa” szyfru „Major 134”. bohaterowielubelszczyzny.spp.vxm.pl. [dostęp 2021-08-08]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
- ↑ To był wyjątkowy pogrzeb. Szczątki Mariana Pilarskiego i Stanisława Biziora wróciły w rodzinne strony. lublin112.pl, 2017-10-14. [dostęp 2021-08-08]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
- ↑ M.P. z 2020 r. poz. 847
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Zofia Leszczyńska: Ginę za to co najgłębiej człowiek ukochać może: członkowie organizacji niepodległościowych na Lubelszczyźnie skazani na karę śmierci przez sądy wojskowe (1944-1955). T. II. Test, 1998. ISBN 83-7038-018-2.
- Zofia Leszczyńska: Prokuratorzy i sędziowie lubelskich sądów wojskowych 1944-1955. Norbertinum, 2006. ISBN 83-7222-234-7.
- Jerzy Jóźwiakowski: Armia Krajowa na Zamojszczyźnie. T. I. Lublin: Norbertinum, 2001. ISBN 83-7222-046-8.
- Bartłomiej Szyprowski: II Inspektorat Zamojski Armii Krajowej 1948-1950. Lublin: Instytut Pamięci Narodowej, 2017.
- Tomasz Panfil, Kpt. Stanisław Bizior "Śmigło", "Eam" 15 IV 1918 - 4 III 1952, „Rówieśnik Niepodległej”, Lublin: Instytut Pamięci Narodowej, 2018.
- Jiri Friedl, Tadeusz Kuncewicz ‘Podkowa’, and his attempt to reach the American Zone In July 1945, „Pamięć i Sprawiedliwość” (1/31), 2018.
- Krzysztof Czubara, Więzienie w Zamościu jako ośrodek terroru w okresie II wojny światowej i w pierwszej dekadzie PRL (1939-1954), R. Maleszyk (red.), Więzienie w Krasnymstawie i w Zamościu w latach 1906-2006, Krasnystaw 2006.