Przejdź do zawartości

Stanisław Suchodolski (numizmatyk)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stanisław Suchodolski
Ilustracja
Prof. Stanisław Suchodolski w Augustowie (2000)
Data i miejsce urodzenia

4 maja 1936
Warszawa

Zawód, zajęcie

archeolog, historyk, numizmatyk

Tytuł naukowy

profesor nauk humanistycznych

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi

Stanisław Jerzy Suchodolski (ur. 4 maja 1936 w Warszawie) – polski archeolog, numizmatyk i historyk, profesor nauk humanistycznych.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Wysiedlony z Warszawy w czasie Powstania w 1944, następnie w obozach niemieckich w Pruszkowie, Stutthofie i Altforwerku pod Grudziądzem. Ukończył Liceum im. gen. Józefa Sowińskiego (matura w 1953)[1].

Swoje studia nad historią pieniądza w Polsce Stanisław Suchodolski rozpoczął od badania początków rodzimej monety. Udało mu się zebrać cały dostępny wówczas materiał w zbiorach krajowych i zagranicznych. Na tej podstawie, przy użyciu starych i nowych metod zarówno archeologicznych, jak i numizmatycznych, rozpoznał mennictwo pierwszej monarchii piastowskiej[2]. W ciągu następnego półwiecza uzupełniał i korygował ten obraz, dochodząc do wniosku, że Mieszko I jeszcze nie bił monet a denary jemu przypisywane emitował jego wnuk – Mieszko II, jako następca tronu (odkrycie to zostało przedstawione na Międzynarodowym Kongresie Numizmatycznym w Berlinie w 1997)[3]. Najstarsze monety polskie zostały wykorzystane jako źródło do poznania historii pierwszej monarchii piastowskiej.

Następnie w celach porównawczych badał początki mennictwa w następujących krajach i regionach: w Czechach, na Węgrzech, na Rusi, w Skandynawii i we wschodniej części Rzeszy[4]. Z kolei rozszerzył swoje zainteresowania na Europę Zachodnią, po rzymską, potem karolińską, czyli obszar, z którego czerpała wzorce nasza część Europy[5]. Spektakularnym odkryciem z zakresu numizmatyki bizantyjskiej było zidentyfikowanie w skarbie z Maurzyc nieznanej monety z czasów regencji cesarzowej Teofano w 965[6].

Nie zaniedbywał jednak również studiów nad późniejszym mennictwem polskim. Badając liczbę stempli menniczych, łańcuchy ich połączeń, metrologię i próbę kruszcu, udało mu się w przybliżeniu odtworzyć organizację i rozmiary produkcji, politykę menniczą władców, a także płynący stąd ich zysk[7]. Później na tej podstawie postawił tezę, że jedną z przyczyn oporu przeciw Bolesławowi Śmiałemu, a w konsekwencji zegnania go z tronu, był jego fiskalizm. W niektórych nominalnie srebrnych monetach, bitych po koronacji królewskiej w 1076 roku, było aż 90% miedzi[8]. Domysł ten spotkał się z życzliwym przyjęciem przez część mediewistów.

Z czasem rozszerzył swoje badania na monetę późniejszą, nie emitowaną przez władców. W efekcie udało mu się zidentyfikować nieznane do tej pory denary wojewody Mieszka IIIPiotra Wszeborowica[9]. Analizując natomiast świeżo odkryty, olbrzymi skarb z Głogowa (ponad 20 tysięcy monet), w nowym świetle pokazał początki monety dzielnicowej na Śląsku, zmieniając atrybucję szeregu typów monetarnych z XII/XIII w.[10]. Odkrywczy okazał się tu domysł, że nie zawsze imię widniejące na monecie oznacza jej emitenta. Czasem bowiem monety były bite anonimowo a emitenci zamiast własnego imienia, umieszczali na stemplu imię swego ojca lub nawet dziada. Odkrycie to przedstawił na międzynarodowym Kongresie numizmatycznym w Brukseli[11].

Zbiór 32 dawniejszych prac został ponownie opublikowany w tomie zatytułowanym Numizmatyka średniowieczna. Moneta źródłem archeologicznym, historycznym i ikonograficznym (2012). Prace te zostały zaktualizowane i tak dobrane, że tworzą całość o charakterze podręcznikowym, przedstawiając problemy źródłoznawcze i metodologiczne numizmatyki średniowiecznej. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego uznał ten tom za podręcznik akademicki. Do druku został oddany drugi tom wyboru dawniejszych prac pod tytułem: Moneta polska i obca w średniowieczu.

W celu ochrony źródeł numizmatycznych zainicjował w 2000 roku akcję ponownej inwentaryzacji znalezisk monet i pieniądza kruszcowego na terenie Polski. Dawny bowiem inwentarz sprzed pół wieku wymagał aktualizacji określeń i bardzo poważnych uzupełnień. Projekt ten jest obecnie kontynuowany przez Instytut Archeologii i Etnologii PAN we współpracy z Niemiecką Komisją Numizmatyczną (pod kierunkiem dr hab. M. Boguckiego). Dotychczas ukazały się 2 obszerne tomy (Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen. Inventar III, IV, hrsg. M. Bogucki, P. Ilisch, S. Suchodolski, 2013, 2015). Dwa pozostałe mają być wydane do 2017.

Studia i praca[12]

[edytuj | edytuj kod]
Zamek Królewski w Warszawie – z laureatami Konkursu im. J. Gawrońskiego: J. Bodzkiem, E. Baran i B. Paszkiewiczem (2014)
  • 1953 – zdał egzamin na sekcję Historii Kultury Materialnej Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Nie został przyjęty z powodu „złego pochodzenia”.
  • 1953/4 – Komisja Badań Dawnej Warszawy, prace wykopaliskowe na stanowisku Piwna 33.
  • 1954 – w drugim semestrze przyjęty na wspomniane studia. Specjalizował się w zakresie archeologii.
  • 1957 – magisterium z zakresu archeologii Polski na podstawie pracy „Technika bicia monet w Polsce we wczesnym średniowieczu” przygotowanej pod kierunkiem prof. dr. hab. Witolda Hensla.
  • 1956–1959 – kontynuacja studiów (jako wolny słuchacz) na Wydziale Historycznym UW pod kierunkiem prof. dr. hab. Aleksandra Gieysztora nad historią średniowiecza.
  • 1957–1960 – studia aspiranckie w Instytucie Historii Kultury Materialnej PAN.
  • 1960–2006 – praca etatowa w Instytucie Historii Kultury Materialnej (od 1992 r. Instytut Archeologii i Etnologii) PAN w Warszawie. Tu zdobywał kolejne stopnie i funkcje: adiunkta, docenta, profesora, członka i zastępcy przewodniczącego Rady Naukowej (1981–83, 1990–92), kierownika Zakładu Archeologii Średniowiecznej (1994–1996).
  • Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, wykłady zlecone, seminarium magisterskie, okresowo etat, ½ etatu.

Stopnie i tytuły naukowe[12]

[edytuj | edytuj kod]
  • 1961 – stopień doktora nauk humanistycznych na podstawie pracy „Mennictwo w Polsce wczesnośredniowiecznej od X do XII w.” napisanej pod kierunkiem Ryszarda Kiersnowskiego (opublikowana w 1973).
  • 1970 – habilitacja na podstawie rozprawy: „Geneza monety polskiej na tle początków mennictwa w Europie Środkowej, Północnej i Wschodniej” (publikacje w 1967 i 1971).
  • 1983 – profesor nadzwyczajny (tytuł naukowy).
  • 1991 – profesor zwyczajny.

Członkostwo w instytucjach, organizacjach i towarzystwach naukowych[13]

[edytuj | edytuj kod]
  • Polska Akademia Umiejętności (członek korespondent od 2005, członek czynny od 2011).
  • Komitet Nauk Historycznych PAN (1980–86), w jego ramach przewodniczący utworzonej przez siebie Komisji Numizmatycznej (1988–2007).
  • Komitet Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN.
  • Stały Komitet Mediewistów Polskich.
  • Towarzystwo Naukowe Warszawskie.
  • Rada do spraw numizmatyki przy Prezesie NBP (przewodniczący), od 2010.
  • Centralna Komisja ds. Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych (1991–93, 1997–2002).
  • Zarząd Międzynarodowej Komisji Numizmatycznej 1991–2003 (1997–2003 wiceprezydent).
  • American Numismatic Society (członek korespondent), od 1989.
  • Członek honorowy: Węgierskiego Towarzystwa Numizmatycznego (od 2001).
  • Czeskiego Towarzystwa Numizmatycznego (od 2006).
  • Polskiego Towarzystwa Archeologicznego i Numizmatycznego (1981–86 prezes) .
  • Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego (od 1991; od 2001 członek honorowy).
  • Conseil International de Numismatique (członek honorowy od 2009).

Nagrody i odznaczenia[13]

[edytuj | edytuj kod]
  • Złoty Krzyż Zasługi (1989).
  • Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (2005)[14].
  • Nagroda im. Joachima Lelewela Wydziału I PAN (1974).
  • Sekretarza Naukowego PAN (1983).
  • Société Française de Numismatique – Jeton de vermeil (1982).
  • Medal Archera M. Huntingtona American Numismatic Society (1998).
  • Medal Lux et Laus za 2015 Stałego Komitetu Mediewistów Polskich.

Wykopaliska archeologiczne (udział i prowadzenie)[12]

[edytuj | edytuj kod]
  • Od 1952 udział w pracach wykopaliskowych, m.in. w Trzcińcu, Chodliku, Gdańsku, Szczecinie, Sąsiadce, Szwajcarii, Szurpiłach, Mikulčicach (wymiana między Uniwersytetem Warszawskim a Uniwersytetem Karola w Pradze).
  • 1961–1964 i 1974 – kierownik, potem konsultant ekspedycji wykopaliskowej IHKM PAN w Czersku.
  • W ramach kierowanego przez siebie tematu „Kształtowanie się ośrodka centralnego na południowym Mazowszu” prowadził badania także w Starej Warce, Błoniu (1971) i Kopytowie (1972) oraz w Grójcu (1975).
  • 1971 – prowadzenie prac wykopaliskowych na terenie Zamku Królewskiego w Warszawie przed jego odbudową (jako kierownik ekspedycji IHKM PAN).
  • 1965–1967 – uczestnictwo w polsko-francuskich badaniach wykopaliskowych we Francji: kierownik ekip w Montaigut (Tarn) – 1965 i Condorcet (Drôme) – 1966–1967.

Kontakty międzynarodowe[15]

[edytuj | edytuj kod]
  • W latach 1963, 1976, 1979, 1987 – stypendium Ecole Pratique des Hautes Etudes we Francji, studia w zakresie numizmatyki średniowiecznej.
  • W 1963 udział w Session d’été w Centre d’Études Supérieures de Civilisation Médiévale w Poitiers.
  • Stypendia naukowe do ZSRR (1969), Algierii (1972), NRD (1972), Hiszpanii (1978), Włoch (1991).
  • Udział w kongresach archeologii słowiańskiej: Warszawa 1965, Bratysława 1975, Sofia 1980, Nowogród 1996.
  • Udział w międzynarodowych kongresach numizmatycznych: Rzym 1961, Kopenhaga 1967, Nowy Jork i Waszyngton 1973, Berno 1979, Bruksela 1991, Berlin 1997, Madryt 2003, Glasgow 2009 oraz w wielu międzynarodowych konferencjach i sympozjach archeologicznych, historycznych i numizmatycznych.
  • Odczyty indywidualne w: Sztokholmie, Dreźnie, Frankfurcie n.M., Marburgu, Hamburgu, Münster, Wiedniu, Nitrze, Kopenhadze, Padwie, Perpignan, Pradze, Brnie, Nowym Jorku.
  • Publikacja prac w dziesięciu językach w większości krajów europejskich.

Dydaktyka[13]

[edytuj | edytuj kod]

Wykłady z numizmatyki średniowiecznej:

  • UMCS w Lublinie (1961/62)
  • Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu (1977/8)
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (1989/90)
  • Uniwersytet Jagielloński (2007/8)
  • Uniwersytet Warszawski (1971–73, 1979–1983, 1992–2011).
  • Promocja siedmiu doktorów i 12 magistrów, dalszy przewód doktorski w toku.

Publikacje (wybór)[16]

[edytuj | edytuj kod]

Około 600 prac naukowych, w tym 11 książek (cztery z nich we współautorstwie), m.in.:

  • Moneta polska w X/XI wieku (Mieszko i Bolesław Chrobry), "Wiadomości Numizmatyczne", R. XI, 1967, z. 2–3.
  • Początki mennictwa w Europie Środkowej, Wschodniej i Północnej, Wrocław 1971.
  • Mennictwo polskie w XI i XII wieku, Wrocław 1973.[7]
  • Wczesnośredniowieczny skarb srebrny z Zalesia, powiat Słupca, t. II [wespół z M. Dekówna, J. Reyman], Wrocław 1974.
  • Denar w kalecie. Trzy pierwsze stulecia monety polskiej, Wrocław 1981.
  • Moneta i obrót pieniężny w Europie Zachodniej, Wrocław 1982.
  • Moneta możnowładcza i kościelna w Polsce wczesnośredniowiecznej, Wrocław 1987.
  • Numizmatyka średniowieczna. Moneta źródłem archeologicznym, historycznym i ikonograficznym, Warszawa 2012.
  • Numizmatyka [w:] Vademecum historyka mediewisty, Warszawa 2012.
  • Wczesnośredniowieczny „Skarb hutnika” z Dąbrowy Górniczej-Łośnia [wespół z D. Rozmus i J. Tokaj], Dąbrowa Górnicza 2014.
  • Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen, Inventar III, Masowien, Podlachien, Mittelpolen [wespół z D. Gorlińska, M. Bogucki, P. Ilisch, D. Malarczyk, T. Nowakiewicz], Warszawa 2015.

Prace redakcyjne

[edytuj | edytuj kod]
  • „Wiadomości Numizmatyczne”, współredaktor (1963–77, 1983–88), redaktor (1989–2007).
  • Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen. Inventar (wespół z: M. Bogucki i P. Ilisch), Warszawa, od 2012 (w ramach grantu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki).

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Maria Durakowa, Maria Lasecka, Hanna Gruchalska-Kwaśniewska, III Liceum Ogólnokształcące im. Generała Sowińskiego 1923-1998: dawne I-sze Gimnazjum Męskie im. Jenerała Sowińskiego Magistratu M. St. Warszawy, wyd. 1, Warszawa: Stowarzyszenie Wychowanków Szkoły im. Generała Sowińskiego, 1998, s. 118, ISBN 83-910546-0-8 (pol.).
  2. Stanisław Suchodolski, Moneta polska w X/XI wieku, "Wiadomości Numizmatyczne", R. XI, z. 3-4, 1967.
  3. Stanisław Suchodolski, Noch einmal über die Anfänge der Münzprägung in Polen, [w:] XII. Internationaler Numismatischer Kongress. Berlin 1997. Akten - Proceedings - Actes, red. Bernd Kluge, Bernhard Weisser, s. 978-982, 2000.
  4. Stanisław Suchodolski, Początki mennictwa w Europie Środkowej, Wschodniej i Północnej, 1971.
  5. Stanisław Suchodolski, Moneta i obrót pieniężny w Europie Zachodniej, 1982.
  6. Stanisław Suchodolski, Pierwsza moneta z czasów cesarzowej Teofano. Skład i data ukrycia skarbu z Maurzyc pod Łowiczem, "Wiadomości Numizmatyczne", R. XLIII, z. 1-2, s. 187-204, 1999.
  7. a b Stanisław Suchodolski, Mennictwo polskie w XI i XII wieku, 1973.
  8. Stanisław Suchodolski, Polityka mennicza a wydarzenia polityczne w Polsce we wczesnym średniowieczu, [w:] Numizmatyka średniowieczna. Moneta źródłem archeologicznym, historycznym i ikonograficznym, s. 335-341, 2012.
  9. Stanisław Suchodolski, Moneta możnowładcza i kościelna w Polsce wczesnośredniowiecznej, 1987.
  10. Stanisław Suchodolski, Zmiany chronologii i atrybucji monet polskich z XII/XIII w. w świetle skarbu z Głogowa, "Wiadomości Numizmatyczne", R. XXXVI, z. 3-4, s. 105-120, 1992.
  11. Stanisław Suchodolski, Le nom du prince qui n'est pas l'émetteur. Un exemple des monnaies polonaises du XIIe siécle, [w:] Actes du XIe Congrès International de Numismatique organisé á l'occasion du 150e annversaire de la Société Royale de Numismatique de Belgique Bruxelles, 8-13 septembre 1991, vol. III, Monnaies byzantines, monnaies médiévales et orientales, s. 181-186, 1993.
  12. a b c Aleksandra Szymańska, Wstęp, [w:] Międzynarodowa Sesja Numizmatyczna w Gdańsku z okazji 65. lecia Prof. Stanisława Suchodolskiego. Materiały, s. 4, 2003.
  13. a b c Aleksandra Szymańska, Wstęp, [w:] Międzynarodowa Sesja Numizmatyczna w Gdańsku z okazji 65. lecia Prof. Stanisława Suchodolskiego. Materiały, s. 5, 2003.
  14. M.P. z 2006 r. nr 4, poz. 64
  15. Aleksandra Szymańska, Wstęp, [w:] Międzynarodowa Sesja Numizmatyczna w Gdańsku z okazji 65. lecia Prof. Stanisława Suchodolskiego. Materiały, s. 4-6, 2003.
  16. Małgorzata Gula, Marta Męclewska, Bibliografia prac prof. Stanisława Suchodolskiego [za lata 1957-2001], [w:] Moneta medievalis. Studia numizmatyczne i historyczne ofiarowane Prof. Stanisławowi Suchodolskiemu w 65. rocznicę urodzin, s. 21-50, 2002.