Augustów

Augustów
— miasto i gmina —
Bazylika NSJ, Zarząd Wodny, Rynek Zygmunta Augusta, rz. Netta, Jezioro Studzieniczne
Herb Augustowa
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	augustowski
Data założenia	1550
Prawa miejskie	1557
Burmistrz	Wojciech Walulik
Powierzchnia	80,9 km²
Populacja (31.12.2017) • liczba ludności • gęstość	30 270 374 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	16-300 do 16-303
Tablice rejestracyjne	BAU
Położenie na mapie powiatu augustowskiego Augustów
Położenie na mapie województwa podlaskiego Augustów
Położenie na mapie Polski Augustów
53°50′37″N 22°58′39″E
TERC (TERYT)	2001011
SIMC	0977539
Urząd miejski ul. 3 Maja 60 16-300 Augustów
Strona internetowa
BIP

Augustów – miasto w północno-wschodniej Polsce, w województwie podlaskim, siedziba powiatu augustowskiego i gminy wiejskiej Augustów.

Miasto królewskie starostwa augustowskiego w ziemi bielskiej województwa podlaskiego w 1795 roku. Miasto rządowe Królestwa Kongresowego, położone było w 1827 roku w powiecie dąbrowskim, obwodzie augustowskim województwa augustowskiego. W latach 1975–1998 miasto należało do województwa suwalskiego.

Jezioro Necko w Augustowie. Widok z dzielnicy Borki

Położenie

Augustów na tle Suwalszczyzny

Według podziału fizycznogeograficznego miasto jest położone w zachodniej części Równiny Augustowskiej, wchodzącej w skład Pojezierza Litewskiego, nad rzeką Nettą, pomiędzy 7 jeziorami Necko, Białym, Rospuda Augustowska, Sajenek, Sajenko, Studzieniczne, Kalejty i Sajno. Obok miasta przepływa najkrótsza rzeka świata – Klonownica (wpisana do księgi Guinessa). Augustów od wschodu, południa i północy otoczony jest Puszczą Augustowską, której większość (ponad 114 tys. ha) leży na terenie Polski.

Pod względem administracyjnym Augustów leży w centrum powiatu augustowskiego w północnej części woj. podlaskiego.

Augustów wchodzi w skład Suwalszczyzny. Językowo leży na obszarze gwary suwalskiej, będącej częścią dialektu mazowieckiego. Miasto znajduje się także na obszarze Euroregionu Niemen.

Sąsiednie gminy

Augustów (gmina wiejska), Nowinka, Płaska

Odległości

Odległość do granic państwowych w linii prostej wynosi w przybliżeniu: z Białorusią – 35 km, Litwą – 37 km, Rosją – 60 km.

Odległości drogowe do większych miast w Polsce i sąsiednich państwach:

• Suwałki – 33 km
• Ełk – 45 km
• Grodno (Białoruś) – 65 km
• Białystok – 89 km
• Olsztyn – 196 km
• Wilno (Litwa) – 214 km
• Kaliningrad (Rosja) – 231 km
• Warszawa – 254 km
• Gdańsk – 366 km

Struktura powierzchni

Rynek Zygmunta Augusta

Osiedle Południe – ulica Obrońców Westerplatte

Ul. Partyzantów

Według danych z roku 2002 Augustów ma obszar 80,93 km², w tym:

• użytki rolne: 27%
• użytki leśne: 35%

Miasto stanowi 4,88% powierzchni powiatu. W 2010 Augustów zajmował pod względem powierzchni 47 miejsce w kraju i 2 w woj. podlaskim.

W 1973 do Augustowa przyłączono miejscowości: Przewięź, Sajenek, Studzieniczna, Swoboda i Wojciech oraz obszar lasów państwowych (fragment Puszczy Augustowskiej) o powierzchni 1674 ha wraz z jeziorami: Białe Augustowskie, Rospuda Augustowska, Sajenek, Sajenko, Sajno i Studzieniczne. W związku z tym zwarta zabudowa miejska zajmuje tylko niewielką część w centrum obszaru administracyjnego miasta, zaś większość powierzchni miasta stanowią lasy i jeziora.

Osiedla, ulice

Od września 2015 Augustów podzielony jest na trzy duże osiedla, mające prawny status jednostki pomocniczej miasta: Osiedle Wschód, Osiedle Zachód i Osiedle Uzdrowisko.

Według rejestru TERYT w Augustowie w 2014 istniało 313 ulic oraz 12 integralnych części miasta: Borki, Klonownica, Kolonia Augustowska, Lipowiec, Przewięź, Sajenek, Studzieniczna, Swoboda, Wojciech, Wójtowskie Włóki, Wypusty, Zarzecze.

Zwyczajowo oraz w dokumentach Urzędu Miejskiego wydzielane są też dzielnice i osiedla: Bema (Koszary), Glinki, Konopnickiej, Limanowskiego (Baraki), Norwida, Ogrody, Południe, Prądzyńskiego (Śródmieście), Przylesie, Rynek Zygmunta Augusta, Silikaty, Ślepsk, Wojska Polskiego.

Ochrona przyrody

Park Miejski i pomnik Zygmunta II Augusta w Augustowie

Augustów leży na terenie Zielonych Płuc Polski. W granicach Augustowa znajduje się w całości florystyczny rezerwat przyrody Brzozowy Grąd (na wyspie Jeziora Studzienicznego) oraz część rezerwatu przyrody Stara Ruda (przy wschodniej granicy miasta z gminą Płaska). Augustów leży też na Obszarze Chronionego Krajobrazu „Puszcza i Jeziora Augustowskie”.

Demografia

Według danych z 31 grudnia 2017 miasto liczyło 30 270 mieszkańców

Podział demograficzny

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	30 270	100	15 971	52,76	14 299	47,24
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	374,17		197,42		176,75

W 2010 miasto zajmowało pod względem liczby ludności 147 miejsce w kraju i 4 w woj. podlaskim.

Piramida wieku mieszkańców Augustowa w 2014 roku:

Ludność Augustowa na przestrzeni wieków

Zmiany liczby ludności Augustowa od XVII w. do czasów współczesnych

(*) – dane szacunkowe

Historia

Zygmunt August – założyciel Augustowa

Do końca XIII wieku tereny dzisiejszego Augustowa należały do ziem zamieszkiwanych przez plemię Jaćwingów, pokonanych ostatecznie w 1283 roku przez zakon krzyżacki. Po upadku Jaćwieży ziemie te wyludniły się i nie były zasiedlane do roku 1422, kiedy to pokój melneński ustalił przebieg granic na tym terenie i zaczęła się ponowna kolonizacja. Pod koniec XIV wieku nad rzeką Nettą istniał niewielki zamek krzyżacki Metenburg, doszczętnie zniszczony przez wielkiego księcia Witolda w 1392 roku, jednak nie jest pewne, czy był zlokalizowany w obrębie współczesnego miasta.

Według legendy Augustów zawdzięcza swoje powstanie pierwszej schadzce Zygmunta Augusta i Barbary Radziwiłłówny, dla upamiętnienia której król założył w jej miejscu miasto. W istocie pierwsza pisana wzmianka o osadzie nad Nettą pochodzi z 1496 roku i dotyczy komory pobierającej cło u przeprawy rzecznej. W 1526 roku powstała tu karczma wystawiona przez Jana Radziwiłła na skrzyżowaniu szlaków handlowych z Litwy i Białorusi do Prus, Warszawy i Krakowa.

Do wytyczania osady na północnym brzegu Netty skierowano w 1550 roku starostę knyszyńskiego Piotra Chwalczewskiego oraz architekta i inżyniera Joba Preytfusa. Augustów prawa miejskie magdeburskie otrzymał dopiero 17 maja 1557 roku od króla Zygmunta Augusta. Do roku 1569 Augustów należał terytorialne do Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1570 roku powstało starostwo augustowskie jako „separatum” ze starostwa knyszyńskiego. Po kilku latach prężnego rozwoju nastąpiła seria działań wojennych, doprowadzająca miasto do ruiny. Podczas potopu szwedzkiego miasto spalili zbuntowani Tatarzy z wojsk Jana Kazimierza, którzy byli niezadowoleni z podziału łupów z bitwy pod Prostkami (1656). W czasie trzeciej wojny północnej (1700–1721) w Augustowie stacjonowały w różnym czasie wojska polskie, szwedzkie, rosyjskie, saskie i brandenburskie. Wojska, oprócz zniszczeń, przyniosły zarazę (1710), która zdziesiątkowała miejscową ludność.

W 1795 roku miasto zajęli Prusacy, a w latach 1807 i 1812 wojska napoleońskie. Lekką poprawę rozwoju przyniósł XIX wiek. Po Kongresie wiedeńskim w roku 1815 Augustów znalazł się w granicach Królestwa Polskiego (Kongresowego). Został stolicą nowo utworzonego województwa augustowskiego, a od 1837 roku guberni augustowskiej. Urzędy tymczasowo umieszczono w Suwałkach z braku odpowiednich budynków. Projekty rozbudowy Augustowa w stylu klasycystycznym opracował Henryk Marconi. W roku 1825 pod kierunkiem Ignacego Prądzyńskiego rozpoczęto budowę Kanału Augustowskiego.

Rozwój Augustowa został przerwany przez wybuch powstania listopadowego. W okolicach Augustowa toczyły się walki, zaś miasto przechodziło z rąk do rąk. Po powstaniu nie zrealizowano planów rozbudowy miasta. Kanał Augustowski ukończono w 1839 roku, jednak nie zyskał on planowanego znaczenia gospodarczego. Również w czasie powstania styczniowego w okolicach Augustowa toczyły się walki, podczas których szczególnie zasłynął oddział pod dowództwem Józefa „Wawra” Ramotowskiego. W roku 1899, w związku z budową koszar carskich, Augustów uzyskał połączenia kolejowe. W XIX wieku w regionie kwitł przemyt, spowodowany bliskim położeniem miasta z granicą Prus i Rosji.

Zniszczenia przyniosły miastu I i II wojna światowa. W końcu września 1939 okupacyjne władze sowieckie zniszczyły pomnik Piłsudskiego, a na jego miejsce postawiły obelisk ku czci Stalina; zbudowały też w mieście pomnik Lenina.

Po zajęciu miasta przez Niemców miasto w latach 1941–1944 znajdowało się w granicach Bezirk Bialystok. W sierpniu 1941 Niemcy utworzyli w Augustowie getto dla ludności żydowskiej. Zostało ono zlikwidowane 2 listopada 1942.

W lipcu 1945 roku Armia Czerwona, NKWD, Smiersz wspólnie z UB przeprowadziły tzw. obławę augustowską w celu wyłapania żołnierzy podziemia niepodległościowego. Sowieci utworzyli w okolicy sieć obozów filtracyjnych, gdzie przetrzymywali Polaków pod gołym niebem, skrępowanych drutem kolczastym w dołach zalanych wodą.

Od połowy lat dwudziestych XX wieku Augustów stał się popularnym letniskiem. Od 1993 roku miasto posiada status uzdrowiska (bogate złoża borowiny, w okolicy źródła wody mineralne).

Architektura

Śluzowanie kajaków na kanale Augustowskim (1824-1839)

Budynek Zarządu Wodnego

Rynek Zygmunta Augusta 28 – jeden z najstarszych budynków w mieście (1800-1801)

Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa

Kościół w Studzienicznej

Zabytki

Obiekty z terenu Augustowa wpisane do rejestru zabytków:

• Kanał Augustowski (1824–1839) – najważniejszy zabytek regionu, w 2007 uznany za pomnik historii, oryginalne są śluzy Przewięź i Swoboda (obie z lat 1826–1827), położone przy administracyjnych granicach miasta, śluza Augustów powstała w latach 1947–1948 obok pierwotnego obiektu.
• Układ urbanistyczny centrum miasta z XVI-XIX w. (częściowo).
• Stara Poczta (1829) – ul. Wybickiego 1, klasycystyczny kompleks dawnej poczty projektu Henryka Marconiego, obecnie szkoła muzyczna.
• Budynek Zarządu Portu (1829) – ul. 29 Listopada 5a (nazywanym błędnie dworkiem Prądzyńskiego), mieści się w nim Dział Historii Kanału Augustowskiego, wchodzący w skład Muzeum Ziemi Augustowskiej.
• Budynek Zarządu Wodnego (1903) – ul. 29 Listopada 5.
• Oficerski Yacht Club (1935) – al. Kardynała Wyszyńskiego 1, modernistyczny obiekt hotelowy nad Jeziorem Białym Augustowskim (w tym Biały Domek).
• Dom Turysty (1939) – ul. Sportowa 1, modernistyczny hotel na Białej Górze nad jeziorem Necko, zaprojektowany przez Macieja Nowickiego, współtwórcę gmachu ONZ w Nowym Jorku, obecnie Zajazd Turystyczny Hetman.
• Park miejski na Rynku Zygmunta Augusta.
• Kamienica przy Rynku Zygmunta Augusta 28 (1800–1801) – jeden z najstarszych w pełni zachowanych budynków w Augustowie (w grudniu 1812 roku nocował w niej Napoleon Bonaparte).
• Kilkanaście kamienic z przełomu XIX i XX w. przy Rynku Zygmunta Augusta, ul. 3 maja i ul. Wojska Polskiego (m.in. Dom Turka, Halickiego, Rynek Zygmunta Augusta 8).
• Dworzec kolejowy na stacji Augustów (1897) w dzielnicy Lipowiec.
• Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa (1906–1911) – ul. 3 Maja, kościół w stylu eklektycznym.
• Kościół MB Częstochowskiej (koniec XIX w.) – ul. Kardynała Wyszyńskiego 2A, zbudowany jako cerkiew garnizonowa.
• Cmentarz parafialny w Augustowie (pocz. XIX w.) – ul. Zarzecze, najstarszy nagrobek pochodzi z 1839, na cmentarzu jest też kilka żeliwnych nagrobków z poł. XIX w., odlanych w Hucie Sztabińskiej.
• Kaplica Grobowa Truszkowskich (1832) – drewniana, położona na cmentarzu parafialnym.
• Cmentarz żołnierzy radzieckich z II wojny światowej – ul. Zarzecze, obok cmentarza parafialnego.
• Zespół sakralny w Studzienicznej w sanktuarium Matki Bożej Studzieniczańskiej – w skład zespołu wchodzi m.in.:
  • drewniany kościół MB Szkaplerznej (1847)
  • murowana neorenesansowa kaplica Najświętszej Marii Panny (1872)
  • Cmentarz parafialny w Studzienicznej (XIX w.)

We wsi Jaminy (gm. Sztabin) znajduje się drewniany kościół z 1780, który do roku 1845 stał w Augustowie w miejscu obecnej Bazyliki Najświętszego Serca Pana Jezusa.

Obiekty historyczne

Budynek w dawnych koszarach

Obiekty o wartości historycznej z terenu Augustowa, które nie znajdują się w rejestrze zabytków:

• Koszary (lata 90. XIX w.) – dawne obiekty wojskowe na os. Bema, w dwudziestoleciu międzywojennym zajmowane przez 1 Pułk Ułanów Krechowieckich, po II wojnie światowej przeznaczone na cele mieszkaniowe, edukacyjne i przemysłowe. Zachowały się oryginalne drewniane i murowane budynki.
• Budynek II Liceum Ogólnokształcącego (1927) – al. Kardynała Wyszyńskiego, wybudowany na potrzeby seminarium nauczycielskiego, pierwszej szkoły średniej w Augustowie.
• Willa Jana Zasztowta (lata 20. XX w.) – nad jeziorem Necko, styl modernistyczny.
• Budynek Gimnazjum nr 1 (1931) – ul. Młyńska.
• Yacht Klub Polski (1934) – półwysep Dąbek nad Jeziorem Białym, drewniany pensjonat, nazywany też Willą Prezydenta (wypoczywał w nim prezydent Ignacy Mościcki).
• Zabudowania tartaku i domy pracowników – położone w dzielnicy Lipowiec, w tym drewniany Dom Drzewiarza w stylu zakopiańskim przy ul. Tartacznej (1937), mieszczący dawniej klub.
• Budynek Szkoły Podstawowej nr 4 (1938) – ul. Marii Konopnickiej, pierwotnie modernistyczny.
• Drewniane domy wybudowane w dwudziestoleciu międzywojennym z przeznaczeniem m.in. na wille i pensjonaty letniskowe, zwłaszcza w dzielnicy Zarzecze.
• Młyn na ul 29 listopada – obecnie częściowo spalony- najstarszy budynek w mieście (pierwotnie folusz, skład celny obok pierwotnej grobli na rzece Netcie), wstępnie datowany na XVI w.
• Żelbetonowo-ceglana kolejowa wieża ciśnień przy stacji kolejowej.

Obiekty rozebrane lub zburzone

Ratusz w Augustowie przed 1914

Obiekty istniejące w Augustowie w przeszłości:

• Klasycystyczny ratusz (1847–1944, proj, H. Marconi)
• Kościół św. Bartłomieja (1845–1905)
• Cerkwie: Kazańskiej Ikony Matki Bożej (XVI-XX w.), Świętych Apostołów Piotra i Pawła (1884–1926)
• Synagogi: Wielka (1840–II wojna św.), Jatke Kalniz (1925–II wojna św.)
• Kościół ewangelicki (1841 – II wojna św.)
• Schronisko młodzieżowe nad Nettą (1933 – lata 90. XX w.)
• Pomniki: ku czci ocalenia Aleksandra III (1891 – I wojna św.), Piotra Bagrationa (1897 – I wojna św.)

Cmentarze

Kaplica Truszkowskich na cmentarzu parafialnym

• Cmentarz parafialny – ul. Zarzecze, główny cmentarz Augustowa, założony na pocz. XIX w., podlega pod parafię katolicką Najświętszego Serca Jezusowego, w południowej jego części położone są kwatery prawosławne, na cmentarzu znajduje się zabytkowa drewniana kaplica Truszkowskich, wpisany do rejestru zabytków.
• Cmentarz w Studzienicznej – cmentarz katolicki założony w 2 poł. XIX w., wpisany do rejestru zabytków.
• Cmentarz żołnierzy radzieckich – ul. Zarzecze, w płn.-zach. narożniku cmentarza parafialnego, pochowanych jest na nim 1509 żołnierzy radzieckich poległych w czasie II wojny światowej, wpisany do rejestru zabytków.
• Cmentarz żydowski – ul. Zarzecze, obok cmentarza parafialnego, zachowało się tylko kilka nagrobków, w 1981 ustawiono na nim pamiątkowy obelisk.
• Cmentarz ofiar terroru narodowości żydowskiej – ul. Waryńskiego, pochowanych jest na nim ok. 60 osób, na ogrodzonej działce znajduje się jedynie niewielki kamienny obelisk.
• Cmentarz wojenny w Sajenku – położony w lesie za Sajenkiem w pobliżu linii kolejowej nr 40, pochowanych jest na nim kilkudziesięciu żołnierzy niemieckich i rosyjskich poległych w czasie I wojny światowej.
• Cmentarz wojenny w Studzienicznej – położony w lesie między Sajenkiem a Studzieniczną, pochowanych jest na nim kilkudziesięciu żołnierzy niemieckich i rosyjskich poległych w czasie I wojny światowej.
• Stary cmentarz żydowski w Augustowie (nieistniejący).

Planowane jest założenie nowego cmentarza komunalnego między ul. Rajgrodzką a szosą do Ełku.

Gospodarka

W Augustowie działają stocznie jachtowe Balt Yacht oraz Ślepsk, należące do największych przedsiębiorstw tego typu w Polsce i eksportujące większość produkcji do Europy Zachodniej. Ponadto mniejsze stocznie, np. Texas, Mirage, producenci kajaków i łódek oraz dostawcy materiałów: Brunswick Marines, Demex i in.

W 1951 roku otworzono w mieście wytwórnię tytoniu przemysłowego (okolica słynie z uprawy machorki); obecnie zakład ten należy do koncernu British American Tobacco i wytwarzane są w nim m.in. papierosy Pall Mall, Kent, Lucky Strike, Vogue, Viceroy, Nevada.

Z innych wymienić należy producenta maszyn dla rolnictwa – POM oraz przedsiębiorstwo drogowe APB S.A./ BMTI. Ponadto w mieście rozwija się przemysł spożywczy: wytwórnia wód gazowanych (woda „Augustowianka”) i gospodarstwo rybackie, niewielki przemysł drzewny zlokalizowany na terenie miasta i okolic ze względu łatwy dostęp do surowca; tartaki oraz zakłady stolarskie, wielki tartak działający od 1916 r., fabryka obuwia oraz uruchomiona w 1972 roku cegielnia silikatowa upadły w latach 90. XX wieku. Do lutego 2013 roku funkcjonowała mleczarnia (Jogurt Augustowski). Zakład był częścią grajewskiego „Mlekpolu”. Produkcja została przeniesiona do zmodernizowanego zakładu w Sokółce.

Handel

Budynek Banku Spółdzielczego

W mieście znajduje się wiele podmiotów gospodarczych o podłożu handlowym.Dominują głównie małe sklepy, choć w przeciągu kilku ostatnich lat powstało kilka marketów między innymi: Kaufland, Lidl, Biedronka (4), Polomarket. W kwietniu 2009 została uruchomiona galeria handlowa Marjon. Pierwszy tego typu obiekt w północnej części woj. podlaskiego. Ma ona 4 tys. m². Galeria znajduje się przy ulicy Mazurskiej przy DK16 droga na Ełk/Olsztyn.

Turystyka

Dom Turysty

Restauracja Albatros uwieczniona przez Janusza Laskowskiego w piosence Siedem dziewcząt z Albatrosa

Augustów to najważniejszy ośrodek turystyczny i wypoczynkowy na obszarze Puszczy Augustowskiej (ze stanicą wodną); znane uzdrowisko klimatyczne. Walory turystyczne są związane głównie z położonymi w pobliżu jeziorami. Są tu liczne wypożyczalnie sprzętu wodnego, plaże, atrakcje turystyczne (m.in. tor do jazdy na nartach wodnych o długości 740 m, statki wycieczkowe itp.). Kanał Augustowski służy do sezonowej obsługi ruchu turystycznego. W trakcie VII apostolskiej pielgrzymki do Polski papież Jan Paweł II „Dzień odpoczynku” (środę 9 czerwca 1999 roku) spędził między innymi na pływaniu statkiem po jeziorach i Kanale Augustowskim. Co roku oferta turystyczna powiększa się. W sezonie letnim odbywa się tutaj wiele koncertów i imprez plenerowych. Corocznie pod koniec lipca w Augustowie odbywają się Mistrzostwa Polski w „Pływaniu na Byle Czym”.

Uzdrowisko

W Augustowie prowadzone jest leczenie uzdrowiskowe w następujących kierunkach: choroby ortopedyczno-urazowe, choroby reumatologiczne, choroby naczyń obwodowych, osteoporoza.

Na terenie uzdrowiska znajdują się udokumentowane torfy ze złoża „Kolnica” zaliczone do kopalin leczniczych podstawowych.

W Augustowie znajduje się sanatorium uzdrowiskowe i zakład przyrodoleczniczy. Uzdrowisko Augustów posiada park zdrojowy ze ścieżką ruchową o długości 1000 m.

W 1971 Augustów został uznany za miejscowość z częściowymi prawami uzdrowiska, zaś pełny status miejscowości uzdrowiskowej uzyskał w 1993. Od 1976 nad jeziorem Necko funkcjonuje Sanatorium Uzdrowiskowe „Augustów”, specjalizujące się w okładach borowinowych.

Transport

Transport drogowy

Miasto jest drogowym węzłem komunikacyjnym, a jego szczególne znaczenie wynika z połączenia z Litwą. Przez Augustów przebiegają drogi tranzytowe do przejść granicznych w Budzisku nr 8 i w Ogrodnikach nr 16.

Warszawę z Augustowem łączy najkrótsza droga krajowa w Polsce – nr 61 przez Pułtusk, Ostrołękę, Łomżę i Grajewo o długości 257 km.

Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 664 z miejscowości Raczki do planowanego przejścia granicznego Lipszczany-Sofijewo z Białorusią.

7 listopada 2014 otwarto obwodnicę Augustowa (DK8) i odcinek drogi ekspresowej S61 od węzła Raczki do węzła Lotnisko (Suwałki Południe)

Transport kolejowy

Stacja kolejowa w Augustowie

Przez Augustów przebiega linia kolejowa nr 40 (Sokółka-Suwałki). W mieście znajduje się stacja kolejowa oraz przystanek Augustów Port (dla pociągów osobowych) w odległości około 3 km od centrum miasta. Augustów ma bezpośrednie połączenia kolejowe: w kierunku południowym przez Sokółkę z Białymstokiem i Warszawą, a w kierunku północnym z Suwałkami i Šeštokai (Szostaków) na Litwie.

Komunikacja miejska

Obecnie w Augustowie komunikację miejską prowadzi Przedsiębiorstwo Transportowe „Necko” sp. z o.o. W związku z tym, że Augustów posiada status uzdrowiska Zakład Komunikacji Miejskiej w Augustowie prowadzi sukcesywną wymianę taboru na autobusy niskopodłogowe spełniające normę EURO2 i wyższe normy, dostosowane do przewozu osób starszych i niepełnosprawnych. W listopadzie 2014 ZKM eksploatował 8 autobusów – 2 Solarisy Urbino 10 i 6 Solarisów Alpino 8,6.

ZKM obsługuje następujące linie:

• Linia nr 0: Silikaty – Dworzec PKP – Turystyczna – al. Kardynała Wyszyńskiego – 29 Listopada – Waryńskiego – Chreptowicza – Wybickiego – Brzostowskiego – Chreptowicza – Mickiewicza – Norwida – Wojska Polskiego – Jonkajtysa – 3 go Maja – Wybickiego – Waryńskiego – 29 Listopada – al. Kardynała Wyszyńskiego – Turystyczna – Dworzec PKP
• Linia nr 1: Dworzec PKP – Turystyczna – al. Kardynała Wyszyńskiego – Partyzantów – Letniskowa – Szpitalna – Zarzecze – Mostowa – rynek Zygmunta Augusta – Wojska Polskiego – Mickiewicza (z powrotem: Mickiewicza – Norwida) –Chreptowicza – Sucharskiego – Pływalnia
• Linia nr 2: Tartaczna – Dworzec PKP – Turystyczna – al. Kardynała Wyszyńskiego – 29 Listopada – 3 Maja – rynek Zygmunta Augusta – Wojska Polskiego – Chreptowicza – Sucharskiego – Pływalnia
• Linia nr 4: Silikaty – Dworzec PKP – Turystyczna – al. Kardynała Wyszyńskiego – 29 Listopada – Brzostowskiego – Chreptowicza – Wojska Polskiego (wybrane kursy: al. Kardynała Wyszyńskiego – Partyzantów – Letniskowa – Mostowa) – Nowomiejska – Jana Pawła II

W lipcu i sierpniu 2017 komunikacja miejska w Augustowie była bezpłatna dla osób urodzonych w Augustowie i turystów, którzy wykupili Augustowską Kartę Turysty.

Komunikacja dalekobieżna

Dominującą rolę odgrywa przedsiębiorstwo PKS Suwałki. W Augustowie można spotkać też autobusy PKS Białystok, PKS Łomża, PKS Warszawa, PKS Olsztyn, PKS Siemiatycze i Arriva.

Augustów posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Warszawą, Białymstokiem, Krakowem, Wrocławiem, Olsztynem, Suwałkami, Ełkiem, Sejnami, Gołdapią, Węgorzewem, Mikołajkami, Łomżą, Grajewem, Dąbrową Białostocką i mniejszymi miejscowościami regionu, a w okresie wakacyjnym także z Siemiatyczami i Bielskiem Podlaskim.

Urzędy i instytucje

Sąd Rejonowy

• Urząd Miejski
• Urząd Gminy Augustów
• Starostwo Powiatowe
• Komenda Powiatowa Policji
• Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej
• Placówka Straży Granicznej, placówka Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej
• Oddział Celny placówka Urzędu Celnego w Suwałkach
• Sąd Rejonowy
• Prokuratura Rejonowa
• Urząd Skarbowy
• Powiatowy Urząd Pracy
• Powiatowy Zarząd Dróg
• Biuro Powiatowe Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
• Inspektorat Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
• Nadleśnictwo Augustów
• Nadzór Wodny Augustów – podlega pod Zarząd Zlewni Giżycko
• Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Placówka Terenowa w Augustowie

Edukacja i nauka

Siedziba szkoły muzycznej w zabytkowym budynku poczty

Żłobki i przedszkola

• Żłobek Samorządowy w Augustowie
• Przedszkole Nr 1 w Augustowie
• Przedszkole Nr 2 w Augustowie
• Przedszkole Nr 3 w Augustowie
• Przedszkole Nr 4 w Augustowie
• Przedszkole Nr 6 w Augustowie

Szkoły podstawowe

• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Zygmunta Augusta
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. I Pułku Ułanów Krechowieckich
• Szkoła Podstawowa nr 4 im. M. Konopnickiej
• Szkoła Podstawowa nr 6 im. Armii Krajowej
• Społeczna Szkoła Podstawowa Społecznego Towarzystwa Oświatowego

Gimnazja

• Gimnazjum nr 1 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego (zlikwidowane od lipca 2016 roku)
• Gimnazjum nr 2 im. Sybiraków
• Gimnazjum nr 3 im. I Pułku Ułanów Krechowieckich
• Gimnazjum nr 4 z ZSO im. Grzegorza Piramowicza w Augustowie
• Gimnazjum Specjalne
• Społeczne Gimnazjum Społecznego Towarzystwa Oświatowego

Szkoły ponadgimnazjalne

• I Liceum Ogólnokształcące im. Grzegorza Piramowicza
• II Liceum Ogólnokształcące im. Polonii i Polaków na Świecie
• ACE (Augustowskie Centrum Edukacyjne), gdzie można również dokształcać się, po ukończeniu szkoły średniej
• Zespół Szkół Technicznych im. gen. I. Prądzyńskiego

W odrestaurowanym budynku z 1927 roku, będącym siedzibą powołanego w 1992 r. II LO i zarazem najstarszym budynkiem szkolnym Augustowa, w przeszłości miały siedzibę: Państwowe Seminarium Nauczycielskie (1927–36), Państwowe Gimnazjum Koedukacyjne (1933–39), 4-klasowa Szkoła Ćwiczeń, Państwowe Liceum i Gimnazjum (1937–39, 1945–48), Szkoła Ogólnokształcąca Stopnia Licealnego (1948–50), Liceum Pedagogiczne (1950–67), Liceum Ogólnokształcące dla Pracujących (1964–75), Liceum Ogólnokształcące im. G. Piramowicza (1968–75), Szkoła Podstawowa nr 3 (1975–88) i Szkoła Podstawowa nr 4 (1993–94).

Szkoły muzyczne

• Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Emila Młynarskiego

Kultura

Instytucje

Siedziba Miejskiej Biblioteki Publicznej i Muzeum Ziemi Augustowskiej

Główną instytucją organizującą życie kulturalne w mieście są Augustowskie Placówki Kultury, w skład których wchodzą:

• Miejski Dom Kultury (rynek Zygmunta Augusta 9) – w domu kultury działa m.in. Klub Podróżnika, Klub Long Play, Klub Babiniec, ponadto organizowane są wieczory literackie, wystawy czasowe, warsztaty i konkursy.
• Muzeum Ziemi Augustowskiej
  • Dział Etnograficzny (ul. Hoża 7) prezentuje stałą wystawę poświęconą kulturze ludowej regionu, a także wystawy czasowe, związane m.in. z historią miasta
  • Dział Historii Kanału Augustowskiego (ul. 29 Listopada 5a) mieści wystawę stałą „Historia budowy i eksploatacji Kanału Augustowskiego, z podkreśleniem roli gen. Ignacego Prądzyńskiego”, wzbogaconą projekcją filmów.
• Miejska Biblioteka Publiczna (ul. Hoża 7) – posiada ok. 87 tys. woluminów w wypożyczalni dla dzieci, dorosłych i czytelni oraz 2 filiach.

Ponadto w mieście działają:

• Osiedlowy Dom Kultury Spółdzielni Mieszkaniowej w Augustowie – istnieją w nim m.in. sekcje: taneczne, plastyczna, literacka, szachowa, brydża sportowego, zespół szantowy.
• Biblioteka Pedagogiczna – filia Centrum Edukacji Nauczycieli w Suwałkach.
• Dyskusyjny Klub Filmów Dokumentalnych „Okno na świat” – przedsięwzięcie współorganizowane przez Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę” z Warszawy oraz Augustowskie Placówki Kultury.
• Kino „Iskra” – dysponuje projektorem 3D.
• Muzeum 1. Pułku Ułanów Krechowieckich – zlokalizowane w kościele Matki Bożej Częstochowskiej.

Media

W Augustowie wydawane są czasopisma:

• „Przegląd Augustowski” – miesięcznik redagowany przez augustowskie placówki kultury
• „Przegląd Powiatowy” – tygodnik
• „Augustowski Reporter” – miesięcznik

Ponadto Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe z siedzibą w Suwałkach wydaje „Rocznik Augustowsko-Suwalski”, w którym publikowane są prace augustowskich historyków.

Informacje z Augustowa obecne są w mediach regionalnych Polski północno-wschodniej, takich jak: „Gazeta w Białymstoku” (lokalne wydanie „Gazety Wyborczej”), „Kurier Poranny”, „Gazeta Współczesna”, Radio Białystok, Radio 5, TVP Białystok.

Imprezy

Imprezy cykliczne odbywają się przede wszystkim w sezonie wakacyjnym. Są to m.in.:

• Międzynarodowy Festiwal Jazzu Tradycyjnego „Augustowskie Spotkania z Louisem Armstrongiem”
• Balladowe Nocki nad Neckiem – koncerty poezji śpiewanej i piosenki aktorskiej
• Camerata Augustoviana – koncerty muzyki poważnej
• Letnia Filharmonia Aukso – koncerty muzyki poważnej w różnych miejscowościach regionu
• Augustowskie Lato Teatralne
• Mistrzostwa Polski w Pływaniu Na Byle Czym „Co ma pływać, nie utonie”
• Turniej Miast Przyjaciół Trójki – rywalizacja reprezentantów Augustowa, Szklarskiej Poręby i Radiowej Trójki
• Dni Augustowa – cykl imprez odbywający się w maju w rocznicę nadania praw miejskich
• Augustowskie Motonoce

Imprezy plenerowe odbywają się głównie na rynku Zygmunta Augusta, na bulwarach przy rzece Netcie i nad jeziorem Necko.

Religia

Kościół Matki Bożej Częstochowskiej dawna cerkiew garnizonowa

Katolicyzm

Kościół Rzymskokatolicki

• parafia pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusa
• parafia pod wezwaniem Świętej Rodziny
• parafia pod wezwaniem Jana Chrzciciela
• parafia pod wezwaniem Miłosierdzia Bożego
• parafia pod wezwaniem Matki Boskiej Częstochowskiej
• parafia pod wezwaniem Matki Bożej Szkaplerznej w Studzienicznej

Parafie w Augustowie wchodzą w skład diecezji ełckiej. Miasto jest siedzibą dwóch dekanatów: Matki Bożej Królowej Polski oraz św. Bartłomieja Apostoła.

Zgromadzenia zakonne:

• Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi
• Zgromadzenie Sióstr Matki Bożej Loretańskiej
• Zgromadzenie Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego

Prawosławie

Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny

• parafia Wniebowstąpienia Pańskiego, należąca do dekanatu Sokółka w diecezji białostocko-gdańskiej
  • cerkiew parafialna pw. Wniebowstąpienia Pańskiego, rynek Zygmunta Augusta 4 (przy ul. Mazurskiej 16 trwa budowa cerkwi pw. Augustowskiej Ikony Matki Bożej, która zastąpi dotychczasową)

Ewangelikalizm

• Społeczność Kościoła Zielonoświątkowego w R.P., ul. 3-go Maja 31/2A

Świadkowie Jehowy

• Sala Królestwa, miejscowego zboru Świadków Jehowy.

Sport

• AKS Sparta Augustów – piłka nożna mężczyzn
• ATP Augustów – pływanie
• UKS MOS Nord Augustów – żeglarstwo
• UKS Centrum Augustów – piłka siatkowa
• UKS Technik Augustów – lekka atletyka
• Sztorm GO Augustów – boks

Augustów miał być areną Mistrzostw Świata w Kajakarstwie w 1942, niedoszłych do skutku z uwagi na działania II wojny światowej.

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Druskienniki (Litwa)
• Porto Ceresio (Włochy)
• Tuusula (Finlandia)
• Słonim (Białoruś)
• Grodno (Białoruś)
• Rudki (Ukraina)
• Szklarska Poręba
• Dębica
• Supraśl

Ciekawostki

Augustów nocą

Maria Koterbska nagrała w 1959 roku utwór „Augustowskie noce” (muzyka Franciszka Leszczyńska, słowa Andrzej Tylczyński i Zbigniew Zapert), piosenkę z repertuaru Hanny Rek, znana stała się także wersja którą w roku 1984 w nieco żartobliwej formie wykonał Lady Pank. O augustowskiej restauracji Albatros piosenkę „Beata z Albatrosa” śpiewa Janusz Laskowski. Z Augustowa pochodzą rockowo-reaggeowy zespół Jabberwocky oraz hip-hopowa grupa Hałastra Syndykat. Obie ekipy są na scenie od ponad dekady. W lipcu 2014 roku Augustów otrzymał tytuł „Najmilszego miasta w Polsce”, w nagrodę otrzymując promocję dla miasta w mediach ogólnopolskich o wartości pół miliona złotych, ufundowaną przez organizatora akcji, markę Milka.

Bibliografia

• Jarosław Szlaszyński, Andrzej Makowski: Augustów. Monografia historyczna. Augustów: Urząd Miejski w Augustowie, 2007. ISBN 978-83-925620-0-9.
• Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie. 2018-06-30. [dostęp 2010-12-09].

Linki zewnętrzne

• Historia Żydów w Augustowie na portalu Wirtualny Sztetl
• Strona internetowa Augustowa
• pilot.pl
• Augustów w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. I: Aa – Dereneczna. Warszawa 1880.