Stary człowiek i morze
| ||
| Autor | Ernest Hemingway | |
| Typ utworu | opowiadanie | |
| Data powstania | 1951 | |
| Wydanie oryginalne | ||
| Miejsce wydania | Stany Zjednoczone | |
| Język | angielski | |
| Data wydania | 1952 | |
| Pierwsze wydanie polskie | ||
| Data wydania polskiego | 1956 | |
| Przekład | Bronisław Zieliński | |
Stary człowiek i morze − opowiadanie[a] amerykańskiego pisarza Ernesta Hemingwaya, opublikowane w 1952 roku[1]. Utwór napisał on podczas pobytu na Kubie w 1951 roku[2]. Książka ta traktuje o starym kubańskim rybaku Santiago, który walczy z wielką rybą, marlinem[1]. Ostatnie wielkie dzieło fabularne Hemingwaya[1]. Opowiadania odniosło natychmiastowy sukces i zostało uznane za jedno z najlepszych dzieł Hemingwaya[1].
Treść[edytuj | edytuj kod]
Akcja opowiadania rozgrywa się w ciągu czterech wrześniowych dni, w okresie silnych huraganów na morzu, podczas których można złapać większe ryby niż zwykle[potrzebny przypis]. Stary kubański rybak Santiago, który od 84 dni nie złowił ryby, wyrusza na połów ryb[1]. Chce udowodnić, że chociaż jest stary, to nie jest bezużytecznym i kiepskim rybakiem. W przygotowaniach do wyprawy pomaga mu kilkunastoletni Manolin[3]. Santiago zabiera swoją szalupę w głębokie wody Gulf Stream, gdzie zauważa gigantycznego marlina[1]. W trakcie wyprawy rybakowi udaje się go złowić po trzech dniach, wykorzystując całą swoją siłę i doświadczenie[1]. Podziwia siłę, godność i wierność tożsamości ryby; jej przeznaczenie jest tak samo prawdziwe jak Santiago jako rybaka[1]. Ostatecznie łowi marlina i przywiązuje do swojej łodzi[1]. W drodze powrotnej musi walczyć nie tylko z silną i ciężką rybą, ale i z rekinami[1].
Chociaż Santiago udaje się zabić kilka z nich, rekiny zjadają rybę, pozostawiając po sobie tylko jej szkielet[1]. Po powrocie do portu, zniechęcony Santiago idzie do swojego domu spać[1]. W międzyczasie, inni widzą szkielet przywiązany do jego łodzi i są zdumieni[1]. Zaniepokojony Manolin z ulgą odnajduje Santiago żywego, a dwaj zgadzają się iść razem na ryby[1].
Analiza i interpretacja[edytuj | edytuj kod]
Stary człowiek i morze zawiera wiele tematów, które zajmowały Hemingwaya jako pisarza i jako człowieka[1]. Już na pierwszych stronach opowiadania opisywana jest rutyna życia w kubańskiej wiosce rybackiej[1]. Egzystencja rybaka opisana w oszczędnym stylu, równie wymownie lekceważącym jak wzruszenie potężnych ramion starego człowieka[1]. Mając przeciw sobie zarówno wiek jak i szczęście, Santiago wie, że musi wypłynąć z dala od lądu, „daleko od wszystkich ludzi”, gdzie na pustej arenie morza i nieba zostanie rozegrany ostatni dramat[1].
Fascynacją Hemingwaya była pomysłowość ludzi, którzy udowadniali swoją wartość poprzez stawienie czoła i pokonanie wyzwań natury[1]. Kiedy starzec łapie marlina dłuższego niż jego łódź, jest poddawany próbie: pracuje krwawiącymi rękoma, starając się przyciągnąć rybę do harpuna[1]. Poprzez swoją walkę Santiago demonstruje zdolność ludzkiego ducha do zwycięstwa przez znoszenie trudów i cierpienia[1]. Pomocą w zwycięstwie jest także głęboka rybaka miłość i znajomość beznamiętnego w swym okrucieństwie i dobroczynności morza[1]. Fizyczność tu przedstawiona – w postaci zapachów smoły i soli, krwi ryb, skurczów i mdłości oraz wyczerpania starego człowieka – są przeciwstawione eterycznym właściwościom olśniewającego światła i wody, izolacji i ruchów morza[1].
Proweniencja[edytuj | edytuj kod]
Nagrody[edytuj | edytuj kod]
Utwór został nagrodzony w 1953 roku nagrodą Pulitzera za fikcję[1]. Utwór ten w dużym stopniu przyczynił się do uzyskania przez Hemingwaya w 1954 roku literackiej Nagrody Nobla[b][4][1]. Uważa się, że pierwowzorem postaci Santiago był Gregorio Fuentes (1897–2002)[5].
Kinematografia[edytuj | edytuj kod]
- W 1958 roku ukazała się adaptacja filmowa z udziałem Spencera Tracy'ego[1].
- W 1990 roku ukazała się adaptacja telewizyjna z udziałem Anthony'ego Quinna.
Edukacja[edytuj | edytuj kod]
Opowiadanie jest lekturą szkolną w polskiej szkole podstawowej i średniej[6].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Czasem Stary człowiek i morze traktowany jest jako powieść heroiczna.
- ↑ The Nobel Prize in Literature 1954 was awarded to Ernest Hemingway: ‘for his mastery of the art of narrative, most recently demonstrated in «The Old Man and the Sea», and for the influence that he has exerted on contemporary style.’
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z The Old Man and the Sea, web.archive.org, 4 stycznia 2020 [dostęp 2020-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2020-01-04].
- ↑ 2. The Old Man and the Sea and Christian Transcendence Affirmed. W: Lauretta Conklin Frederking: Hemingway on Politics and Rebellion. Routledge, 2010, s. 172. ISBN 978-1-136-94783-4. [dostęp 2017-10-17].
- ↑ Lisa Tyler: Student Companion to Ernest Hemingway. Greenwood Publishing Group, 2001, s. 131, seria: Student companions to classic writers. ISBN 978-0-313-31056-0. [dostęp 2017-10-17]. Cytat: The boy’s age is unclear and has been the subject of much debate, with proponents of every age from 10 to 22.. (ang.)
- ↑ The Nobel Prize in Literature 1954 (ang.). nobelprize.org. [dostęp 2017-10-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-17)].
- ↑ BBC News | Americas | Hemingway’s ‘Old Man’ dies in Cuba (ang.). bbc.co.uk, 2002-01-14. [dostęp 2017-10-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-13)].
- ↑ Kanon lektur – rozporządzenie 03-07-2007. bip.men.gov.pl, 2007-07-03. s. 2. [dostęp 2017-10-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-17)].
| ||||||||||||||||