Stawiski (folwark)
53°23′11″N 22°09′38″E/53,386389 22,160556| zniesiona folwark | |
 Brama Kisielnickich w Stawiskach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| SIMC | |
Położenie na mapie Stawisk  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kolneńskiego  | |
Położenie na mapie gminy Stawiski  | |
| 53°23′11″N 22°09′38″E/53,386389 22,160556
| |
Stawiski – dawny folwark w Polsce położony w województwie podlaskim, w powiecie kolneńskim, w gminie Stawiski. Obecnie część miasta Stawiski.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Stawiski w 1585 roku były własnością Andrzej Węgierskiego. W drugiej połowie XVII wieku, były własnością Fortunata Zamoyskiego, herbu Grzymała, Łowczego Ziemi Łomżyńskiej i Starosty Wysokodworskiego[1]. W XVIII w. należały do Kramkowskich a następnie do Kisielnickich. W skład dóbr wchodziły w 1886 folwark Stawiski, miasto Stawiski, wieś Chmielewo i wieś Budy Stawiskie[2].
W skład folwarku wchodziła cześć rezydencjonalna z murowanym dworem i parkiem oraz część gospodarcza. Ostatnie założenie dworskie zostało w drugiej połowie XIX wieku w stylu neogotyku angielskiego.
W latach 1921–1939 dobra i folwark leżał w województwie białostockim, w powiecie kolneńskim (od 1932 w powiecie łomżyńskim), w gminie Stawiski.
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku folwark zamieszkiwało 241 osób w 14 budynkach mieszkalnych[3]. Miejscowość należała do miejscowej parafii rzymskokatolickiej. Podlegała pod Sąd Grodzki w Stawiskach i Okręgowy w Łomży; właściwy urząd pocztowy mieścił się w m. Stawiski[4].
Od czerwca 1941 roku pod okupacją niemiecką. Od 22 lipca 1941 do wyzwolenia w styczniu 1945 włączona w skład Landkreis Lomscha, Bezirk Bialystok III Rzeszy[5].
W wyniku dwóch wojen światowych folwark został poważnie zniszczony. W trakcie działań wojennych w 1939 spłonął dwór. W wyniku napaści ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 folwark znalazł się pod okupacją sowiecką. Wycofujące się oddziały radzieckie dokonały następnych zniszczeń. Z założenia dworskiego do czasów obecnych zachowała się jedynie brama wjazdowa z herbami Topór i Radwan[6].
Po wyzwoleniu majątek został rozparcelowany przez polskie władze komunistyczne. Na terenie folwarku powstało Państwowe Gospodarstwo Rolne.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Brama Kisielnickich zabytek wpisany do rejestru zabytków województwa podlaskiego pod numerem 75 z 29.04.1980.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Historia i dzieje parafii Stawiski | Parafia pw. św. Antoniego Padewskiego w Stawiskach [online], parafia.stawiski.pl [dostęp 2020-04-15].
- ↑ Stawiski (folwark), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 295.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 48.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 71.
- ↑ Karte: Landkreis Lomscha 1. 8. 1944 - Städte und Amtsbezirke [online], www.territorial.de [dostęp 2020-04-13].
- ↑ Stawiski [online], stawiski.pl [dostęp 2020-04-15].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
Marcin K. Schirmer, Dwory i majątki ziemskie w okolicach Łomży, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2007
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Stawiski (folwark), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 295.
| Części miasta wg TERYT | |
|---|---|
| zniesione części miasta |
