Sterowik czerwonobrzuchy
| Tanysiptera nympha[1] | |||
| G.R. Gray, 1840 | |||
 Grafika J.G. Keulemansa z A monograph of the Alcedinidae Richarda Bowdlera Sharpe’a wydawanej w latach 1868–1871 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
sterowik czerwonobrzuchy | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
Sterowik czerwonobrzuchy[4][5] (Tanysiptera nympha) – gatunek średniej wielkości ptaka z podrodziny łowców (Halcyoninae) w rodzinie zimorodkowatych (Alcedinidae). Słabo poznany ptak występujący tylko Nowej Gwinei w dwóch oddzielnych populacjach – jednej w części wyspy należącej do Papui-Nowej Gwinei, a drugiej w części należącej do Indonezji. Według IUCN jest gatunkiem najmniejszej troski.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Pierwszego naukowego opisu taksonu dokonał angielski zoolog George Robert Gray, nadając mu nazwę Tanysiptera Nympha. Opis ukazał się w 1840 roku w „The Annals and Magazine of Natural History including Zoology, Botany, and Geology”. Autor jako miejsce typowe wskazał Nową Gwineę, co później uściślono do półwyspu Vogelkop (Ptasia Głowa)[2][6][7]. Tradycyjnie uważa się, że takson ten jest blisko spokrewniony ze sterowikiem brązowym (T. danae)[7]. Gatunek monotypowy[7][8][9]; proponowany podgatunek rothschildi uznano za nieważny[7].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Tanysiptera: gr. τανυσιπτερος tanusipteros – „długopióry”, od τανυ- tanu- – „długo-”, od τεινω teinō – „rozciągać”; -πτερος -pteros – „-pióry”, od πτερον pteron – „pióro”[10].
- nympha: łac. nympha – „nimfa, narzeczona, dziewica”[11].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średniej wielkości ptak o dużym, szerokim u nasady, pomarańczowo-czerwonym dziobie. Nogi i stopy od różowo-pomarańczowych do czerwonych. Tęczówki ciemnobrązowe. Nie występuje dymorfizm płciowy. Obie płcie mają niebieską górną część głowy, szeroką czarną maskę rozciągającą się od nasady dzioba, przechodzącą w czarne upierzenie tyłu głowy, karku, boków szyi i grzbietu. Dolne części ciała, pokrywy podogonowe, kuper jasnoróżowo-czerwone. Skrzydła czarno-szare z ciemnoniebieskimi pokrywami drugiego rzędu. Ogon fioletowoniebieski z silnie wydłużonymi dwiema środkowymi sterówkami, które są o 8 cm dłuższe niż jego reszta, a zakończone są białymi łopatkowymi końcówkami[7]. Młode osobniki mają żółtawo-pomarańczowy dziób z ciemniejszym odcieniem u podstawy, brązowe górne części ciała[7][12].
Długość ciała 22–27 cm (30–35 cm wraz z wydłużonymi sterówkami); masa ciała: samiec 57 g (jeden zbadany osobnik), samice 47–57 g[7][13].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Sterowik czerwonobrzuchy jest endemitem Nowej Gwinei. Występuje w dwóch oddzielonych od siebie populacjach – na zachodzie wyspy w indonezyjskich prowincjach Papua Zachodnia i Papua Południowo-Zachodnia i na północnym wschodzie w Papui-Nowej Gwinei w prowincjach Morobe i Madang – od pasma Adelbert na wschód do półwyspu Huon i na południe do górnego biegu rzeki Watut i doliny Bulolo. Występuje najczęściej na terenach położonych na wysokości do 900 m n.p.m., a tylko sporadycznie jest spotykany wyżej – do 1500 m n.p.m.[3][14] Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 538 tys. km²[14].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Głównym habitatem sterowika czerwonobrzuchego są pierwotne lasy tropikalne nizinne i górskie (w wąwozach na zalesionych wzgórzach). Spotykany jest także w podmokłych lasach w okolicach rzek, namorzynach oraz w wysokich lasach wtórnego wzrostu. Jest gatunkiem osiadłym. Dieta tego gatunku jest słabo zbadana, składa się z owadów, ich larw oraz prawdopodobnie dżdżownic[7]. Długość pokolenia jest określana na 5,7 roku[14].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Brak szczegółowych informacji na temat rozmnażania, opisany jest tylko niedatowany przypadek znalezienia 2 jaj[7].
Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody gatunek ten został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski)[3]. Ptak ten jest słabo poznany, a jego liczebności nie oszacowano. Gatunek ten jest opisywany jako lokalnie pospolity. BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako spadkowy z powodu zmniejszania się naturalnego habitatu[3][14].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Tanysiptera nympha, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Denis Lepage: Red-breasted Paradise-Kingfisher Tanysiptera nympha Gray, GR 1840. Avibase. [dostęp 2023-07-30]. (ang.).
- ↑ a b c d Tanysiptera nympha, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: ALCEDINIDAE Rafinesque, 1815 - ZIMORODKOWATE - KINGFISHERS (wersja: 2023-04-08). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-07-29].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 164, 1999.
- ↑ George Robert Gray. Remarks on a specimen of kingfisher, supposed to form a new species of the Tanysiptera. „The Annals and Magazine of Natural History including Zoology, Botany, and Geology”. 6, s. 238, 1840. Londyn. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i P.F. Woodall: Red-breasted Paradise-Kingfisher Tanysiptera nympha, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-07-29]. (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Rollers, ground rollers, kingfishers. IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-07-29]. (ang.).
- ↑ Alan P. Peterson, CORACIIFORMES, Wersja 4.013 (2021-11-24) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2023-07-30] (ang.).
- ↑ Tanysiptera, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-07-30] (ang.).
- ↑ nympha, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-07-30] (ang.).
- ↑ Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 6: Mousebirds to Hornbills. Barcelona: Lynx Edicions, 2001, s. 194. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).
- ↑ Hilary Fry: Kingfishers, Bee-eaters and Rollers. Londyn: Bloomsbury Publishing, 2010, s. 120. ISBN 978-0-7136-5206-2. (ang.).
- ↑ a b c d Red-breasted Paradise-kingfisher Tanysiptera nympha. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-07-30]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].