Sterowik brązowy
| Tanysiptera danae[1] | |||
| Sharpe, 1880 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
sterowik brązowy | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
Sterowik brązowy[4][5] (Tanysiptera danae) – gatunek średniej wielkości ptaka z podrodziny łowców (Halcyoninae) w rodzinie zimorodkowatych (Alcedinidae). Słabo poznany ptak występujący tylko na wyspie Nowa Gwinea w części należącej do Papui-Nowej Gwinei. Według IUCN jest gatunkiem najmniejszej troski.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Pierwszego naukowego opisu taksonu dokonał angielski zoolog Richard Bowdler Sharpe, nadając mu nazwę Tanysiptera Danae. Opis ukazał się w 1880 roku w „The Annals and Magazine of Natural History including Zoology, Botany, and Geology”. Autor jako miejsce typowe wskazał Milne Bay na Nowej Gwinei[2][6][7]. Tradycyjnie takson ten umieszczany jest w grupie gatunków składających się ze sterowika dużego (T. galatea), sterowika łuskowanego (T. riedelii) i sterowika wstęgosternego (T. ellioti)[7]. Gatunek monotypowy[7][8][9].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa rodzajowa: gr. τανυσιπτερος tanusipteros – „długopióry”, od τανυ- tanu- – „długo-”, od τεινω teinō – „rozciągać”; -πτερος -pteros – „-pióry”, od πτερον pteron – „pióro”[10]. Epitet gatunkowy jest eponimem honorującym mitologiczną Danae – córkę Akrizjosa, króla Argos[11].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średniej wielkości ptak o dużym, szerokim u nasady, czerwonym dziobie. Nogi i stopy od różowych do pomarańczowo-czerwonych. Tęczówki ciemnobrązowe. Występuje dymorfizm płciowy. Samiec jest nieco mniejszy od samicy. Ma rdzawo-brązową głowę i grzbiet, różowy podbródek i gardło, intensywnie ciemnoróżowy brzuch i pierś, jaśniejsze różowe boki i pokrywy podogonowe. Kuper jasnoróżowy. Pokrywy skrzydeł niebieskie, lotki czarniawe z wąskimi brązowymi obrzeżami. Ogon długi, fioletowo-niebieski w górnej części, z silnie wydłużonymi dwiema środkowymi sterówkami, które są o 9 cm dłuższe niż jego reszta, a zakończone są białymi łopatkowymi końcówkami[7]. Samica ma bardziej płowy odcień podbródka i gardła. Młode osobniki mają pomarańczowy dziób z brązowym odcieniem przy głowie, oliwkowo-brązowe górne części ciała i bardziej brązowy odcień głowy[7][12].
Długość ciała 28–30 cm, masa ciała: samce 37–46 g, samice 42–50 g[7]. Szczegółowe wymiary na podstawie[13]:
| Samiec | Samica | |
|---|---|---|
| Długość skrzydła (mm) | 92–99 | 89–98 |
| Długość dzioba (mm) | 33–36 | 33–38 |
| Długość ogona bez środkowych sterówek (mm) | 75–80 | 65–86 |
| Długość skoku (mm) | 15–18 | 15–18 |
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Sterowik brązowy jest endemitem Papui-Nowej Gwinei. Występuje tylko w południowo-wschodniej części wyspy Nowa Gwinea – od rzek Waria i Aroa na wschód do brzegów zatoki Milne Bay[7][8]. Występuje najczęściej na terenach położonych na wysokości od 500 m n.p.m. do 1000 m n.p.m.[3][14] Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 55,4 tys. km²[14].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Głównym habitatem sterowika brązowego są gęste nizinne i górskie lasy tropikalne pierwotnego wzrostu. Spotykany jest także w podmokłych lasach, lasach z drzewami z rodzaju Castanopsis, obrzeżach lasów oraz w lasach wtórnego wzrostu. Jest gatunkiem osiadłym. Dieta tego gatunku jest słabo zbadana, składa się z owadów, w tym chrząszczy (Coleoptera) i gąsienic[7]. Długość pokolenia jest określana na 5,7 roku[14].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Brak szczegółowych informacji na temat rozmnażania; najintensywniejsze nawoływania mają miejsce w okresie maj–październik, zaś we wrześniu obserwowano ptaka wykopującego gniazdo w termitierze[7].
Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody gatunek ten został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski)[3]. Ptak ten jest słabo poznany i nie ma zgodnych szacunków na temat jego liczebności. Gatunek ten jest opisywany jako rzadki na niektórych obszarach, a pospolity na innych. BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako prawdopodobnie stabilny ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku[3][14].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Tanysiptera danae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Denis Lepage: Brown-headed Paradise-Kingfisher Tanysiptera danae Sharpe, RB 1880. Avibase. [dostęp 2023-07-19]. (ang.).
- ↑ a b c d Tanysiptera danae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: ALCEDINIDAE Rafinesque, 1815 - ZIMORODKOWATE - KINGFISHERS (wersja: 2023-04-08). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-07-19].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 164, 1999.
- ↑ R. Bowdler Sharpe. XXIX. Description of two remarkable new Species of Kingfishers. „The Annals and Magazine of Natural History including Zoology, Botany, and Geology”. seria 5 t. 6, s. 231, 1880. Londyn: Taylor and Francis, Ltd. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i P.F. Woodall: Brown-headed Paradise-Kingfisher Tanysiptera danae, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-07-19]. (ang.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Rollers, ground rollers, kingfishers. IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-07-19]. (ang.).
- ↑ Alan P. Peterson, CORACIIFORMES, Wersja 4.013 (2021-11-24) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2023-07-15] (ang.).
- ↑ Tanysiptera, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-07-14] (ang.).
- ↑ danae, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-07-19] (ang.).
- ↑ Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 6: Mousebirds to Hornbills. Barcelona: Lynx Edicions, 2001, s. 195. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).
- ↑ Hilary Fry: Kingfishers, Bee-eaters and Rollers. Londyn: Bloomsbury Publishing, 2010, s. 120. ISBN 978-0-7136-5206-2. (ang.).
- ↑ a b c d Brown-headed Paradise-kingfisher Tanysiptera danae. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-07-20]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].