Šūkliai
54°42′29″N 22°53′02″E/54,708056 22,883889| Państwo | |
|---|---|
| Okręg | |
| Rejon | |
| Gmina | |
| Populacja (2011) • liczba ludności |
|
Położenie na mapie Litwy  | |
| 54°42′29″N 22°53′02″E/54,708056 22,883889
| |
Šūkliai (hist., pol. Szukle) – wieś na Litwie położona w rejonie wyłkowyskim okręgu mariampolskiego, 12 km na północny zachód od Wyłkowyszek, w miejscu, gdzie rzeczka Szyrwinta wpada do rzeczki Szejmeny.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o Szuklach pochodzi z 1595 roku. Była to wtedy królewszczyzna. Król Zygmunt III Waza nadał wtedy tutejszy przywilej Janowi Wiśniewskiemu i jego żonie Halinie Bańkowskiej. W XVII wieku dobra te należały do majątku Olwita, później należącego do rodziny Gawrońskich herbu Rola. Wincenty Gawroński (~1783–1860) podzielił swój majątek w ten sposób, że jego młodszy syn Wiktor (~1820–?) otrzymał Olwitę i Szukle. Syn jego i Józefy z domu Godlewskiej (~1830–1866), Stanisław Gawroński (1860–1942, brat Wiktora – generała), żonaty z Heleną Lubomirską (1870–1950, siostrą Zdzisława) byli ostatnimi polskimi właścicielami Szukli. Włoski polityk Jas Gawronski jest ich wnukiem[1][2][3][4].
W 1868 roku majątek Wiktora Gawrońskiego liczył 1115 mórg, w tym 683 morgi gruntów ornych. Do wsi Szukle należało ponadto 831 mórg[2]. Około 1893 roku Helena Lubomirska uzyskała zgodę władz carskich na uruchomienie ochronki dla dzieci we dworze. Ochronka ta była de facto tajną polską szkołą[4][5].
Rząd litewski w 1922 roku rozparcelował Szukle, pozostawiając przy dworze 80 ha ziemi. Ich właścicielem został żołnierz litewski Bronislovas Skomskis (1864–1935), później właścicielami pozostałości po majątku byli O. Sulinskas, V. Povilaitis, Juozas Alex[4].
| rok | liczba ludności |
|---|---|
| 1827 | 410[4] |
| 1880 | 607[2] |
| 1923 | 452 |
| 2001 | 48 |
| 2011 | 37[6] |
Przynależność administracyjna[edytuj | edytuj kod]
Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Szukle, wcześniej wchodzące w skład województwa trockiego Rzeczypospolitej[1], znalazły się na terenie powiatu wyłkowyskiego guberni suwalskiej Królestwa Kongresowego. W drugiej połowie XIX wieku należały do gminy Zielonka i parafii Olwita[2].
Od 1920 roku Szukle należą do Litwy, która w okresie 1940–1990, jako Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka, wchodziła w skład ZSRR. Nazwa miejscowości została zmieniona na Šūkliai.
Dwór[edytuj | edytuj kod]
Wincenty Gawroński w połowie XIX wieku wzniósł nowy pałac dla swego syna Wiktora. Pałac został zbudowany na fundamentach starego zamku krzyżackiego, z którego pozostawiono jedynie w środkowej części sklepioną sień o potężnych murach oraz kaplicę w rogu budynku, nad którą dobudowano wieżę. Nad parterową budowlą Wiktor dobudował piętro. Od strony ogrodowej dobudowano werandę. Wszystko to spowodowało, że pałac nie charakteryzował się żadnym stylem. Mimo tego w ciągu stu lat jego użytkowania właściciele majątku zgromadzili w murach pałacu potężną kolekcję dzieł sztuki, oraz imponującą bibliotekę liczącą ponad 8 tysięcy woluminów. Wśród nich rękopisy i starodruki, jak np. akt nadania Pojezior przez króla Kazimierza Jagiellończyka Michałowi Glińskiemu, wiele edycji Biblii, w tym wydanie Wujka. Na ścianach wisiały obrazy, w tym pędzla: Davida Teniersa, Jacoba (?) Ruisadela, Caspara Netschera i innych, portrety członków rodziny autorstwa Jana Chrzciciela Lampiego (starszego). Wisiały również obrazy polskich malarzy, m.in. Józefa Brandta (Powrót Napoleona spod Moskwy), Juliusza Kossaka, Juliana Fałata, kolekcje sztychów Jeremiasza Falcka i Wilhelma Hondiusa. Wielki salon był umeblowany w stylu Ludwika XV z epoki[1].
Dwór był otoczony rozległym parkiem krajobrazowym w stylu angielskim, przez który przepływała Szyrwinta. Przed domem rozciągał się ogromny gazon. W parku były dwa dekoracyjne stawy. Pozostałość po parku, o powierzchni 8,9 ha, jest pomnikiem przyrody[5].
Szukle zostały zbombardowane i spalone wraz z prawie całą zawartością w czasie I wojny światowej[1]. Niewielką część kolekcji uratowano, wywożąc niektóre dzieła do Pojezior[4]. W okresie międzywojennym w zabudowaniach dworu funkcjonowała szkoła, później niektóre z budynków były zamieszkane. W okresie radzieckim pozostałości po dworze i świreniu (budynek gospodarczy na siano) popadały w ruinę i dziś już pozostały jedynie zalane częściowo wodą resztki ruin[4].
Majątek Szukle został opisany w 3. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Szukle, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 3: Województwo trockie, Księstwo Żmudzkie, Inflanty Polskie, Księstwo Kurlandzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1992, s. 137–139, ISBN 83-04-03947-8, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ a b c d Szukle, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 68., znaczenie 1.
- ↑ Marek Minakowski, Profil Stanisława Gawrońskiego w Wielkiej genealogii Marka Minakowskiego [online] [dostęp 2019-04-27].
- ↑ a b c d e f Šūklių dvaras [online] [dostęp 2019-04-27] (lit.).
- ↑ a b Szukle, [w:] Tomasz Krzywicki, Litwa. Przewodnik, wyd. 2, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2014, s. 430, ISBN 978-83-62460-63-2.
- ↑ Results of the 2011 Population and Housing Census of the Republic of Lithuania [online] [dostęp 2019-04-27] (ang.).