Przejdź do zawartości

Tadeusz Reger

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tadeusz Reger
Ilustracja
Fotografia portretowa z 1928
Data i miejsce urodzenia

12 kwietnia 1872
Nowy Jork

Data i miejsce śmierci

15 października 1938
Bystra Śląska

Odznaczenia
Srebrny Krzyż Zasługi (II RP)

Tadeusz Reger (ur. 2 kwietnia 1872 w Nowym Jorku[1], zm. 15 października 1938 w Bystrej Śląskiej) – polski działacz socjalistyczny na Śląsku Cieszyńskim, poseł do austriackiej Rady Państwa i na sejm II RP (1919–1935), prezes Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Był synem Karola (architekta) i Emmy z domu Koch. Po przyjeździe z USA zamieszkał w Przemyślu. W 1889 ukończył Gimnazjum Św. Anny w Krakowie. Po trzech latach praktyki aptekarskiej poświęcił się studiom farmaceutycznym na Uniwersytecie Jagiellońskim, których nie ukończył.

Już w czasie nauki zaangażował się w działalność socjalistyczną, był kilkakrotnie więziony przez władze austriackie. Udzielał się w piśmie Naprzód, organie prasowym Polskiej Partii Socjalno-Demokratyczna Galicji i Śląska Cieszyńskiego. Do 1895 roku pełnił funkcję redaktora naczelnego gazety, stanowisko po nim objął Emil Haecker[2]. W 1895 Reger zamieszkał w Porębie w Zagłębiu Karwińskim, gdzie zajął się wspieraniem polskiego ruchu socjalistycznego na terenie Śląska Cieszyńskiego. W 1897 założył tam czasopismo „Równość”, by po jego zbankrutowaniu w 1903 redagować „Robotnika Śląskiego”.

Początkowo blisko współpracował z czeską socjaldemokracją – w 1897 przyczynił się do wyboru czeskiego socjalisty Petra Cingra na posła do parlamentu w Wiedniu. W 1901 utworzył socjalistyczny Związek Górników Moraw, Galicji i Śląska (otwarty dla wszystkich narodowości), którego został sekretarzem. Na początku XX wieku rozgorzał jednak czesko-polski konflikt narodowościowy i drogi miejscowych socjalistów rozeszły się.

     Zwycięstwo Regera według gmin w wyborach do parlamentu w 1907 (okręg wyborczy Śląsk 15)

W 1906 jego żoną została wdowa po bracie Witoldzie (1876–1904), działaczu socjalistycznym, Michalina z domu Olearczyk[3].

W 1906 organizował śląski oddział PPSD. Z ramienia tej partii w maju 1907 został wybrany posłem Rady Państwa w Wiedniu kadencji XI (1907-1911). Miał reprezentować okręg Frysztat–Bogumin, jednak zrzekł się mandatu na rzecz Ignacego Daszyńskiego z Krakowa, który 16 grudnia 1907 wygrał wybory uzupełniające[4]. Ponownie wybrany w 1911. W Radzie Państwa zajmował się sprawami socjalnymi górników i robotników śląskich. Opowiadał się przeciwko tzw. koncepcjom autonomizacyjnym czeskich socjalistów, dopatrując się w nich ukrytej chęci czechizacji polskich robotników i chłopów w Cieszyńskiem.

     Zwycięstwo Regera według gmin w wyborach do parlamentu w 1911 (okręg wyborczy Śląsk 15)

W 1907 współzakładał cieszyńską „Siłę”, która stała się bazą członkowską dla powstałego w 1910 również z inicjatywy Regera Związku Strzeleckiego Śląska Cieszyńskiego. Od 1913 był radnym miejskim w Cieszynie.

W czasie I wojny światowej wspierał rozwiązanie sprawy polskiej w oparciu o Austro-Węgry, w 1914 roku był członkiem Naczelnego Komitetu Narodowego[5]. Od grudnia 1915 do czerwca 1917 służył w Legionach Piłsudskiego.

Na wiosnę 1917 wypowiedział się na forum austriackiej Rady Państwa za przyłączeniem Śląska Cieszyńskiego do Polski. Jesienią 1918 wybrano go do zarządu Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego z ramienia której prowadził negocjacje ze stroną czeską na temat podziału tego obszaru. Był jednym z sygnatariuszy umowy z 5 listopada 1918.

Na początku 1919 wybrany delegatem do Sejmu Ustawodawczego, stał się członkiem klubu PPSD, a po zjednoczeniu polskiego ruchu socjalistycznego na wiosnę tego roku został członkiem partii i klubu poselskiego PPS. Posłem z Cieszyńskiego wybierano go również w latach 1922, 1928 i 1930.

Utrzymywał kontakty z polskim ruchem narodowym i socjalistycznym (PSPR) na Śląsku Zaolziańskim, nastawiony był krytycznie do idei aneksji czeskiego Śląska przez Polskę w 1938.

Działał społecznie: przyczynił się do budowy gmachu Kasy Chorych w Cieszynie i sanatorium górniczego w Bystrej Śląskiej.

Zmarł podczas kuracji w Bystrej, załamany przedwczesną śmiercią syna Witolda zabitego przez wojsko czeskie w trakcie przejmowania przez Polaków Zaolzia. 18 października 1938 został pochowany w Cieszynie na Cmentarzu Centralnym przy ul. Katowickiej[6][7].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Jego imieniem nazwano ulice w Cieszynie, Warszawie i Łodzi oraz w dzielnicy Wapienica miasta Bielsko-Biała, a ulicę imienia jego brata Witolda nazwano w Przemyślu (1991).

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Lidia Szkaradnik, Z życia prywatnego Tadeusza Regera (1872–1938) [online], Równość, 20 grudnia 2020 [dostęp 2024-05-08] (pol.).
  2. Histmag: Powstanie i rozwój „Naprzodu” – organu prasowego PPSD. Daria Domarańczyk, 2010.
  3. Michalina Reger. cieszynkomunalny36.artlookgallery.com. [dostęp 2017-09-01].
  4. Uzupełniający wybór na Śląsku. „Nowości Illustrowane”. Nr 51, s. 2, 21 grudnia 1907. 
  5. Adolf Nowaczyński, Dokumenty historyczne z wojny europejskiej, z. 1. Warszawa 1922, s. 28.
  6. Pogrzeb ś. p. Tadeusza Regera. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 239 z 20 października 1938. 
  7. Tadeusz Reger. cieszynkomunalny36.artlookgallery.com. [dostęp 2017-09-01].
  8. M.P. z 1924 r. nr 209, poz. 640 „w uznaniu zasług, położonych dla przyłączenia Śląska do Polski”.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]