Tatarzy w Trzciance
Tatarzy w Trzciance – społeczność tatarska zamieszkująca Trzciankę (województwo wielkopolskie) i okolice.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Ludność tatarska przybyła do Trzcianki po 1945 z dawnego województwa nowogródzkiego[1] II Rzeczypospolitej w obawie przed prześladowaniami przez Sowietów, którzy przejęli tereny polskie. Największe skupiska przesiedlonych w tym okresie Tatarów powstały w Gdańsku, Szczecinie, Szczecinku, Gorzowie Wielkopolskim, Wałczu i Trzciance. Do tego ostatniego miasta przyjechało kilka rodzin przede wszystkim z okolicy Nowogródka i Nieświeża reprezentujących rody tzw. Tatarów ziemskich (hospodarskich) wywodzących się z arystokracji krymskiej (Aleksandrowiczowie herbu Szreniawa, Bajraszewscy herbu Łuk, Chazbijewiczowie herbu Strzałka, Jakubowscy herbu Topór, Kozakiewiczowie, Smólscy i Smolscy herbu Araż, Sobolewscy herbu Ślepowron)[2]. Początkowo Trzcianka była najważniejszą dla osadników tatarskich miejscowością w pasie zachodniej Polski, który to prymat utraciła w początku lat 50. XX wieku na rzecz Gorzowa[3].
Po osiedleniu się w mieście Tatarom trudno było przestrzegać tradycji narodowych. Nigdy nie wzniesiono meczetu. Dom modlitwy funkcjonował od 1946 do 1948 przy ulicy Gorzowskiej 48, a później modlono się w mieszkaniach prywatnych. Niełatwo było nabywać baraninę. Imamem był Mustafa Szehidewicz, a potem duchowny (imam Bekir Radkiewicz) dojeżdżał z Gorzowa Wielkopolskiego. Założono też niewielki mizar w formie kwatery w obrębie ewangelickiej części cmentarza przy ulicach Skargi i Grottgera. Początkowo chowano na nim także zmarłych Tatarów z okolic Gorzowa. Od początku lat 70. XX wieku pogrzeby odbywały się już na nowym cmentarzu komunalnym, gdzie przeniesiono też stare pochówki[2] (część protestancką zamieniono na park[4]). Zwłoki chowano tradycyjnie, bez trumien[2].
Z czasem młodsze pokolenia Tatarów trzcianeckich odchodziły od tożsamości narodowej. Dochodziło do licznych małżeństw mieszanych, w których dzieci najczęściej nie były wychowywane w wierze muzułmańskiej. Było to powodem wyjeżdżania części bardziej tradycjonalistycznie usposobionych Tatarów z miasta, a zwłaszcza z mniejszych miejscowości w okolicy. Przenoszono się na tereny zamieszkałe przez zwarte skupiska muzułmanów, głównie na Białostocczyźnie[2].
Zasłużone osoby[edytuj | edytuj kod]
Do najbardziej zasłużonych Tatarów trzcianeckich należeli:
- Ewa Aleksandrowicz-Lewandowska, nauczycielka matematyki, dyrektorka Zespołu Szkół w latach 1985–2000,
- Henryk Bajraszewski, referendarz budżetowo-finansowy w Ministerstwie Leśnictwa, kierownik zakładów Lubmor w latach 1964–1977, współinicjator założenia Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko-Własnościowej w Trzciance, wcześniej żołnierz Ludowego Wojska Polskiego, który przeszedł szlak bojowy od Warszawy do Berlina, po wojnie prześladowany przez komunistów,
- Emir Chazbijewicz „Mahomet”, dyrektor Zespołu Szkół Łączności (w 1995 wyprowadził się do Gdańska),
- Ewa Jakubowska, położna, radna miejska,
- Maria Medyna, kierowniczka Hotelu Miejskiego[2].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Piotr Jacek Krzyżanowski, Aleksander Miśkiewicz, „Tatarzy w Polsce po 1945 r. Tatarska tożsamość wobec asymilacji” – Konferencja Naukowa w Gorzowie Wielkopolskim, „Studia Podlaskie”, XXIII, Białystok 2015, s. 317.
- ↑ a b c d e Anna Szymaszek, Powojenni osadnicy Trzcianki i okolic – losy trzcianeckich Tatarów, Muzeum Ziemi Nadnoteckiej im. Wiktora Stachowiaka, Trzcianka, 2022, s. 2–8, 10, 13–15.
- ↑ Krystyna Kamińska, Co nam pozostawili polscy Tatarzy? [online], ECHOGORZOWA.PL [dostęp 2024-06-17] (pol.).
- ↑ Muzeum Ziemi Nadnoteckiej im. Wiktora Stachowiaka w Trzciance, Pamiętajmy o cmentarzach z dawnych lat [online] [dostęp 2024-06-17] (pol.).