Templariusze w Polsce

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kaplica w Chwarszczanach – część dawnej komandorii templariuszy
Kaplica w Rurce – część dawnej komandorii templariuszy

Templariusze w Polsce – działalność Zakonu Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona na obszarze współczesnej Polski.

Początki zakonu na ziemiach polskich[edytuj | edytuj kod]

Templariusze zostali sprowadzeni do Polski w latach dwudziestych XIII wieku, w dobie rozprzestrzeniania się idei krzyżowych w Europie Środkowej. Pierwsze nadania otrzymali w Wielkopolsce i na Śląsku od książąt piastowskich, Władysława Odonica i Henryka I Brodatego. Pochodzili z placówek niemieckich położonych na terenie Cesarstwa Rzymskiego[1].

Jan Długosz zanotował, że templariuszy sprowadził na ziemie polskie książę sandomierski Henryk w 1154 roku: „Książę sandomierski Henryk ruszywszy z wojskiem na pomoc Ziemi Świętej, spędził tam rok, ale potem powrócił… kiedy Królestwo Polskie zażywało miłego i całkowitego spokoju, dobrawszy sobie rycerzy z ochotników przeprawił się do Ziemi Świętej z oddziałem doborowego wojska, powierzywszy swoje ziemie: sandomierską i lubelską, pod zarząd i opiekę księcia i monarchy Bolesława. Na wyjezdnym zaś funduje kościół parafialny w swojej wsi Zagość, położonej nad Nidą, ku czci św. Jana Chrzciciela i wyposażywszy go hojnie, powierza go zarządowi krzyżowców szpitalników, których nazywano też templariuszami”[2]. Jednak kronikarz popełnił błąd, ponieważ w rzeczywistości władca sprowadził do Zagości nie templariuszy, lecz joannitów[3].

Struktury zakonu templariuszy na ziemiach polskich[edytuj | edytuj kod]

Templariusze byli obecni na ziemiach piastowskich od lat dwudziestych XIII wieku do drugiej dekady XIV wieku. W tym czasie utworzyli domy zakonne w: Oleśnicy Małej[4], Leśnicy[5], Chwarszczanach[6], Wielkiej Wsi[7], Drohiczynie[8], Łukowie[8], Sulęcinie[9], Wałczu[10], Czaplinku[11] i być może Opatowie[12]. Przez kilka lat posiadali także hospicjum w Gnieźnie. We władztwie książąt pomorskich, na Pomorzu Zachodnim, posiadali siedziby w Rurce[13] i Myśliborzu[14]. Templariuszom z ww. ośrodków podlegało łącznie ok. 60 miejscowości i tysiące łanów ziemi.

Dzięki wsparciu możnowładców i dobrej organizacji domy zakonne rozwijały się. Niektóre (Oleśnica Mała, Leśnica, Chwarszczany, Wielka Wieś, Wałcz, Czaplinek, Rurka, Myślibórz) stały się siedzibami lokalnych mistrzów, tzw. komandorów, a tym samym centrami podstawowych jednostek administracyjnych, czyli komandorii[15].

Siła legendy[edytuj | edytuj kod]

W literaturze popularnej i popularnonaukowej oraz w Internecie można znaleźć informacje o wielu miejscach związanych z zakonem Świątyni, w których jednak templariuszy nigdy nie było. Wśród nich są: Obrowiec, Rogów Opolski, Krapkowice, Otmęt czy Prudnik. Zainteresowanie templariuszami od lat utrzymuje się na wysokim poziomie i przekłada się na powoływanie do życia lokalnych legend. Najlepszym przykładem tego zjawiska jest Bolków, gdzie w 2020 roku powstało słuchowisko „Skarb templariuszy”[16], a rok później stworzono interaktywny mural, którego jednym z bohaterów jest rycerz-templariusz[17].

Dobroczyńcy zakonu[edytuj | edytuj kod]

Templariuszy najbardziej wspierali książę wielkopolski Władysław Odonic i książę śląski Henryk I Brodaty. Na tego drugiego duży wpływ miała żona, Jadwiga, której krewni byli członkami zakonu Świątyni. W gronie dobroczyńców templariuszy znajdowali się także książę pomorski Barnim I, który ofiarował zakonnikom m.in. ziemię bańską[18] czy książę wielkopolski Przemysł II, który przekazał im ziemie nad Drawą i jeziorem Drawsko[19]. Braci wspierali ponadto biskupi poznańscy, wrocławscy, kamieńscy i lubuscy[20]. Pomagając templariuszom, spełniano obowiązki wobec Boga i Kościoła oraz liczono na rozwój słabo zaludnionych ziem.

Likwidacja zakonu templariuszy[edytuj | edytuj kod]

13 października 1307 roku Filip IV Piękny zaatakował templariuszy na terenie Francji. Oskarżył ich o herezję, świętokradztwo, sodomię i inne rzeczy niegodne chrześcijan. Zwierzchnik zakonu, papież Klemens V, nie był w stanie przeciwstawić się władcy. Zarządził przeprowadzenie śledztw we wszystkich diecezjach. Nie wiadomo, czy były one prowadzone na ziemiach polskich. Templariusze zostali oczyszczeni z zarzutu o herezję, ale funkcjonowanie ich zgromadzenia było już niemożliwe. Papież zlikwidował je na soborze w Vienne bullą Vox in excelso, w kwietniu 1312 roku. Miesiąc później zdecydowano o przekazaniu majątku templariuszy zakonowi joannitów. Proces jego przejmowania przez nowych właścicieli trwał na ziemiach piastowskich i pomorskich kilkadziesiąt lat[21].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ P. Hope, Kwestia sprowadzenia templariuszy do Polski. Rozwój uposażenia zakonu w Wielkopolsce, „Poznański Rocznik Archiwalno-Historyczny”, 1993, r. 1, s. 16–25.
  2. ↑ J. Długosz, Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. 5, Warszawa 1973, s. 64–65.
  3. ↑ E. Burzyński, Zakon rycerski templariuszy na ziemiach Polski piastowskiej i na Pomorzu Zachodnim, Wodzisław Śląski 2010, s. 29.
  4. ↑ E. Burzyński, Templariusze na Śląsku: komandoria w Oleśnicy Małej, „Słupskie Studia Historyczne”, 2007, nr 13, s. 157–172.
  5. ↑ K. Wasilkiewicz, Templariusze i joannici w biskupstwie lubuskim (XIII-XVI w.), Gniezno 2016, s. 108–115.
  6. ↑ K. Wasilkiewicz, Templariusze i joannici w biskupstwie lubuskim (XIII-XVI w.), Gniezno 2016, s. 93–108.
  7. ↑ Wielka Wieś – łac. Magna Villa; nieistniejąca miejscowość, która znajdowała się 2,5 km na północny wschód od Wielowsi, na terenie obecnej gminy Sulęcin.
  8. ↑ a b M. Starnawska, Templariusze nad Bugiem i w Łukowie, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Rolniczo-Pedagogicznej w Siedlcach”, Seria: Nauki Humanistyczne. Historia, 1996, nr 45, z. 2, s. 7–12.
  9. ↑ K. Wasilkiewicz, Templariusze i joannici w biskupstwie lubuskim (XIII-XVI w.), Gniezno 2016, s. 115–121.
  10. ↑ E. Burzyński, Zakon rycerski templariuszy na ziemiach Polski piastowskiej i na Pomorzu Zachodnim, Wodzisław Śląski 2010, s. 128–131.
  11. ↑ E. Burzyński, Zakon rycerski templariuszy na ziemiach Polski piastowskiej i na Pomorzu Zachodnim, Wodzisław Śląski 2010, s. 131–134.
  12. ↑ J. Hauziński, Templariusze w Małopolsce – legenda czy rzeczywistość?, [w:] Gdańskie Studia z Dziejów Średniowiecza, t. 2: Polska, Prusy, Ruś. Rozprawy ofiarowane prof. zw. dr. hab. Janowi Powierskiemu w trzydziestolecie pracy naukowej, red. B. Śliwiński, Gdańsk 1995, s. 71–76.
  13. ↑ P. Kołosowski, Rurka. Wieś templariuszy, Chwarszczany 2018.
  14. ↑ E. Rymar, Powstanie i stan posiadania pomorskich komend templariuszy w Chwarszczanach i Myśliborzu w XIII wieku, „Przegląd Zachodniopomorski”, 1987, t. 2 (31), nr 2, s. 200–204.
  15. ↑ K. Wasilkiewicz, Templariusze i joannici w biskupstwie lubuskim (XIII-XVI w.), Gniezno 2016, s. 10.
  16. ↑ #KulturaNadaje - Skarb Templariuszy - YouTube [online], youtube.com [dostęp 2024-04-26] (pol.).
  17. ↑ Gadający mural w Bolkowie [POSŁUCHAJ] - Radio Wrocław [online], radiowroclaw.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
  18. ↑ P. Kołosowski, Rurka. Wieś templariuszy, Chwarszczany 2018, s. 23–24.
  19. ↑ E. Burzyński, Zakon rycerski templariuszy na ziemiach Polski piastowskiej i na Pomorzu Zachodnim, Wodzisław Śląski 2010, s. 131–134.
  20. ↑ K. Wasilkiewicz, Biskupi lubuscy wobec zakonu templariuszy (XIII-XIV w.), „Colloquia Lubuskie”, 2019, nr 2 (7), s. 37–62.
  21. ↑ G.J. Brzustowicz, Likwidacja zakonu templariuszy w Nowej Marchii i na Pomorzu Zachodnim, „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”, 2009, nr 16, s. 47–59.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Templariusze_w_Polsce&oldid=73616074”