Terpsiphone
| Terpsiphone[a] | |||||
| Gloger, 1827[1] | |||||
-_male_with_a_feed_at_nest_W_IMG_9304.jpg) Przedstawiciel rodzaju – muchodławka rajska (T. paradisi) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj |
Terpsiphone | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Corvus paradisi Linnaeus, 1758 | |||||
| |||||
| Gatunki | |||||
| |||||
Terpsiphone – rodzaj ptaków z rodziny monarek (Monarchidae).
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce i Azji[16].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała 15–22 cm (bez wydłużonych, centralnych sterówek samców, które wystają poza inne na 1–32 cm); masa ciała 12,1–23,7 g (samce są z reguły większe i cięższe od samic)[17].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj zdefiniował w 1817 roku francuski przyrodnik, zoolog i paleontolog Georges Cuvier w publikacji własnego autorstwa poświęconej królestwu zwierząt[2]. Cuvier wymienił kilkanaście gatunków z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Corvus paradisi Linnaeus, 1758 (muchodławka rajska)[18]. Jednak nazwa – Muscipeta — pod którą Cuvier opisał nowy takson okazała się młodszym homonimem innego rodzaju ptaków opisanego w 1816 roku, dlatego w 1827 roku niemiecki zoolog Constantin Wilhelm Lambert Gloger w artykule poświęconym nowemu taksonowi ptaka opublikowanym w czasopiśmie Notizen aus dem Gebiete der Natur- und Heilkunde nadał rodzajowi opisanemu przez Cuviera nową nazwę – Terpsiphone[1].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Muscipeta: łac. musca ‘mucha’, od gr. μυια muia, μυιας muias ‘mucha’; petere ‘atakować’[19].
- Terpsiphone (Terpsichore): gr. τερψι terpsi ‘rozkoszując się, czerpać radość’, od τερπω terpō ‘radować się’; φωνη phōnē ‘głos’[20].
- Tchitrea (Tschitraea, Tschitrea) i Tchiltrea (Thiltrea): malgaska nazwa Tchitrec dla muchodławki[21][22]. Typ nomenklatoryczny: (późniejsze oznaczenie) Corvus paradisi Linnaeus, 1758 (Tchitrea)[23]; (późniejsze oznaczenie) Muscicapa gaimardi Lesson, 1831 (= Muscicapa mutata Linnaeus, 1766) (Tchiltrea)[22].
- Monedula: łac. monedula ‘kawka’, od moneta ‘pieniądz, moneta’; edulis ‘pokarm’, od edere ‘jeść’[24]. Typ nomenklatoryczny (oryginalne oznaczenie): Corvus paradisi Linnaeus, 1758.
- Xeocephus (Xeocephalus, Zeocephus): gr. ξεω xeō ‘skrobać’; κεφαλη kephalē ‘głowa’[25]. Typ nomenklatoryczny (oryginalne oznaczenie): Tchitrea rufa G.R. Gray, 1843 (= Zeocephus cinnamomeus Sharpe, 1877).
- Callaeops: gr. Gr. καλλαια kallaia ‘korale’, od καλλαιον kallaion ‘grzebień koguta’; ωψ ōps, ωπος ōpos ‘oko’[26]. Typ nomenklatoryczny (oryginalne oznaczenie): Callaeops periophthalmica Ogilvie-Grant, 1895.
- Neoxeocephus: gr. νεος neos ‘nowy’; rodzaj Xeocephus Bonaparte, 1854 (muchodławka)[27]. Typ nomenklatoryczny (oryginalne oznaczenie): Zeocephus cyanescens Sharpe, 1877.
Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]
Do rodzaju należą następujące gatunki[28]:
- Terpsiphone cinnamomea (Sharpe, 1877) – muchodławka cynamonowa
- Terpsiphone cyanescens (Sharpe, 1877) – muchodławka błękitna
- Terpsiphone atrocaudata (Eyton, 1839) – muchodławka czarnosterna
- Terpsiphone incei (Gould, 1852) – muchodławka chińska
- Terpsiphone affinis (Blyth, 1846) – muchodławka indochińska
- Terpsiphone floris Büttikofer, 1894 – muchodławka floreska
- Terpsiphone corvina (E. Newton, 1867) – muchodławka lśniąca
- Terpsiphone bourbonnensis (Statius Müller, 1776) – muchodławka maskareńska
- Terpsiphone paradisi (Linnaeus, 1758) – muchodławka rajska
- Terpsiphone mutata (Linnaeus, 1766) – muchodławka białoskrzydła
- Terpsiphone atrochalybeia (T.R.H. Thomson, 1842) – muchodławka czarna
- Terpsiphone viridis (Statius Müller, 1776) – muchodławka wspaniała
- Terpsiphone rufocinerea Cabanis, 1875 – muchodławka rdzaworzytna
- Terpsiphone batesi Chapin, 1921 – muchodławka kongijska
- Terpsiphone rufiventer (Swainson, 1837) – muchodławka rdzawa
- Terpsiphone bedfordi (Ogilvie-Grant, 1907) – muchodławka ciemna
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Nowa nazwa dla Muscipeta Cuvier, 1817.
- ↑ Młodszy homonim Muscipeta Koch. 1816 (Acrocephalidae).
- ↑ Nie Monedula Linnaeus, 1762; nie Monedula C.L. Brehm, 1828.
- ↑ a b Wariant pisowni Tchitrea Lesson, 1831.
- ↑ Wariant pisowni Terpsiphone Gloger, 1827; w mitologii greckiej Terpsychora (gr. Τερψιχoρη Terpsichorē, od gr. τερψιχορος terpsikhoros „rozkoszujący się tańcem”), to muza „tańca”[7].
- ↑ Wariant pisowni Tchiltrea Lesson, 1837.
- ↑ a b Wariant pisowni Xeocephus Bonaparte, 1854.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b C.W.L. Gloger. Etwas über einige ornithologische Gattunghez nennungen. „Notizen aus dem Gebiete der Natur- und Heilkunde”. 16 (18), s. 278, 1827. (niem.).
- ↑ a b G. Cuvier: Le règne animal distribué d’après son organisation, pour servir de base a l’histoire naturelle des animaux et d’introduction a l’anatomie comparée. T. 1. Paris: Chez Déterville, s. 344. (fr.).
- ↑ R.-P. Lesson: Traité d’ornithologie, ou, Tableau méthodique des ordres, sous-ordres, familles, tribus, genres, sous-genres et races d’oiseaux: ouvrage entièrement neuf, formant le catalogue le plus complet des espèces réunies dans les collections publiques de la France. Bruxelles: Chez F.G. Levrault, 1831, s. 386. (fr.).
- ↑ R.-P. Lesson: Oeuvres complètes de Buffon, augmentées par M.F. Cuvier de deux volumes supplémentaires, offrant la description des mammifères et des oiseaux les plus remarquables découverts jusqu’à ce jour et accompagnées d’un beau portrait de Buffon, et de 260 gravures en taille-douce. Exécutées pour cette édition par les meilleurs artistes. Cz. 8. Paris: F.D. Pillot, 1837, s. 364. (fr.).
- ↑ G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. Wyd. 2. London: R. and J.E. Taylor, 1841, s. 42. (ang.).
- ↑ Aves. (Addenda et corrigenda.). W: L. Agassiz: Nomenclator zoologicus, continens nomina systematica generum animalium tam viventium quam fossilium, secundum ordinem alphabeticum disposita, adjectis auctoribus, libris, in quibus reperiuntur, anno editionis, etymologia et familiis, ad quas pertinent, in singulis classibus. Soloduri: Jent et Gassmann, 1842–1846, s. 23. (łac.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Terpsichore [dostęp 2023-06-28].
- ↑ G.R. Gray: The genera of birds: comprising their generic characters, a notice of the habits of each genus, and an extensive list of species referred to their several genera. Cz. 1. London: Longman, Brown, Green, and Longmans, 1844–1849, s. 257. (ang.).
- ↑ Ch.L. Bonaparte. Notes sur les collections rapportées en 1853, par M. A. Delattre, de son voyage en Californie et dans le Nicaragua. „Comptes Rendus Hebdomadaires des Séances de l’Académie des Sciences”. 38, s. 652, 1854. (fr.).
- ↑ Ch.L. Bonaparte. Conspectus systematis ornithologiæ. „Annales des Sciences Naturelles, Zoologie”. Quatrième série. 1 (2), s. 126, 1854. (fr.).
- ↑ Gray 1869 ↓, s. 332.
- ↑ Gray 1869 ↓, s. 334.
- ↑ R.B. Sharpe: Catalogue of the Passeriformes, or Perching Birds, in the collection of the British Museum. Cz. 4: Cichlomorphæ: Part I. Containing the families Campophagidæ and Muscicapidæ. London: Printed by order of the Trustees, 1879, s. 342, seria: Catalogue of the Birds in the British Museum. (ang.).
- ↑ W.R. Ogilvie-Grant. Description of two new species of birds from, the Philippine Islands. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 4 (23), s. xviii, 1894. (ang.).
- ↑ R.C. McGregor. New or noteworthy Philippine birds, III. „The Philippine journal of science”. 18 (1), s. 79, 1921. (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (redaktorzy), Monarchs [online], IOC World Bird List (v13.1) [dostęp 2023-06-28] (ang.).
- ↑ D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Monarch Flycatchers (Monarchidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2021, DOI: 10.2173/bow.monarc2.01 [dostęp 2023-06-28] (ang.), [1].
- ↑ N.A. Vigors & T. Horsfield. A Description of the Australian Birds in the Collection of the Linnean Society; with an Attempt at arranging them according to their natural Affinities. „Transactions of the Linnean Society of London”. 15 (1), s. 252, 1827. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Muscipeta [dostęp 2023-06-28].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Terpsiphone [dostęp 2023-06-28].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Tchitrea [dostęp 2023-06-28].
- ↑ a b The Key to Scientific Names ↓, Tchiltrea [dostęp 2023-06-28].
- ↑ G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. Wyd. 2. London: R. and J.E. Taylor, 1841, s. 42. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Monedula [dostęp 2023-06-28].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Xeocephus [dostęp 2023-06-28].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Callaeops [dostęp 2023-06-28].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Neoxeocephus [dostęp 2023-06-28].
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko, Rodzina: Monarchidae Bonaparte, 1854 - monarki - Monarchs (wersja: 2024-01-02), [w:] Kompletna lista ptaków świata [online], Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego [dostęp 2024-02-22].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- G.R. Gray: Hand-list of genera and species of birds, distinguishing those contained in the British Museum. Cz. 1. London: printed by order of the Trustees, 1869, s. 1–404. (ang.).
- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).