Język malgaski

	Fiteny malagasy
	Fiteny malagasy
Obszar	Madagaskar, Komory, Reunion, Majotta
Liczba mówiących	16 mln wszystkie odmiany malgaskiego; 7,5 mln standardowy malgaski (2006)
Klasyfikacja genetyczna	Języki austronezyjskie; Języki malajsko-polinezyjskie; ; Języki barito; Język malgaski
	Status oficjalny
język urzędowy	Madagaskar
	Kody języka
ISO 639-1	mg
ISO 639-2	mlg
ISO 639-3	mlg
	W Wikipedii
	Zobacz też: język, języki świata;
	Wikipedia w języku malgaskim
	Słownik języka malgaskiego; w Wikisłowniku

Język malgaski – język zaliczany do rodziny austronezyjskiej, do grupy barito. Języki najbliżej spokrewnione z malgaskim używane są w indonezyjskiej prowincji Kalimantan na południu Borneo. Malgaski jest językiem urzędowym na Madagaskarze (obok francuskiego). Jest ojczystą mową Malgaszów, lecz używa się go też w Komorach, Reunionie, Majottcie.

Dialekty[edytuj]

Język malgaski posiada dziesięć głównych odmian, uważanych zazwyczaj za dialekty, lecz czasami klasyfikowanych jako odrębne języki. Wówczas język malgaski traktowany jest jako makrojęzyk, obejmujący następujące etnolekty^[1]:

Antankarana (kod ISO: xmv)
Betsimisaraka północny (bmm)
Betsimisaraka południowy (bjg)
Bara (bhr)
Masikoro (msh)
Plateau (plt), obejmujący dialekty merina, betsileo, sihanaka, bezanozano, tanala.
Sakalava (skg)
Tandroy-Mahafaly (tdx)
Tanosy (txy)
Tsiminety (xmw)

Za formę standardową uważa się tzw. odmianę plateau z centralnej części wyspy. Bardzo bogata tradycja w literaturze ustnej, pod koniec XVII wieku obfituje w piśmiennictwo religijne oraz sporządzanie kronik. W XVI wieku wprowadzono do zapisu alfabet arabski, w połowie XIX wieku zastąpiono go łacińskim. W XX wieku nastąpił rozkwit literatury w tym języku.

Gramatyka[edytuj]

Rzeczownik[edytuj]

Rzeczowniki są nieodmienne, nie posiadają też osobnej formy liczby mnogiej.

Zaimki[edytuj]

Zaimki dzierżawcze doczepiane są bezpośrednio do rzeczownika np. ny bokiko "moja książka", ny bokinao "twoja książka", ny bokiny "jego, jej, ich książka" itd.

Przymiotnik[edytuj]

Przymiotniki są nieodmienne, występują po określanym rzeczowniku

Czasownik[edytuj]

Czasowniki nie odmieniają się przez osoby.
Czasy gramatyczne wyrażane są przez odpowiedni przedrostek: miteny aho "mówię", niteny aho "mówiłem", hiteny aho "powiem"; matory izy "ona śpi", natory izy "ona spała", hatory izy "ona będzie spała",
Przeczenie wyrażane jest za pomocą partykuły tsy: tsy miteny aho "nie mówię", Tsy tiako ity "nie podoba mi się to", tsy bokiko ito "to nie jest moja książka"

Składnia[edytuj]

Język malgaski charakteryzuje się rzadko występującym szykiem zdania typu VOS, czyli orzeczenie-dopełnienie-podmiot np.:

Mamaky boky ny mpianatra
(dosłownie "czyta książkę student")
"Student czyta książkę"

Nividy ronono ho an'ny zaza ny vehivavy
("kupiła mleko dla dziecka kobieta" )
"Kobieta kupiła mleko dla dziecka"

Słownictwo[edytuj]

Ponad 90% podstawowego zasobu leksykalnego wywodzi się ze słownictwa austronezyjskiego, lecz większość słów związanych z hodowlą zwierząt pochodzi z języków bantu^[3]. Istnieją również zapożyczenia z języka francuskiego i angielskiego.

Minirozmówki:

Polski	Malgaski	IPA
Angielski	Anglisy	ã ŋ ɡ l i ʂ
Tak	Eny	ˈ ʲ e n j
Nie	Tsia, tsy^[4]	t s i, t s ʲ
Cześć!	Salama!	s a ˈ l a m ə̥
Jak się masz?	Manao ahoana!	m a n a ˈ ʷ o n ə̥, m a n a ˈ o n ə̥
Dziękuję, dobrze.	Tsara fa misaotra.	ˈ t s a r ə̥ f a m ʲ ˈ s o ː t ʂ ə̥
Do widzenia!	Veloma!	v e ˈ l u m ə̥
Proszę	Azafady	a z a ˈ f a d ʲ
Dziękuję	Misaotra	m ʲ ˈ s a w t ʂ a
Nie ma za co.	Tsy misy fisaorana.	t s ʲ ˈ m i s ʲ f ʲ ˈ s o ː r a n ə̥
Przepraszam	Miala tsiny	m j a l a ˈ t s i n ʲ
Kto?	Iza?	ˈ i ː z a, ˈ i z a
Co?	Inona?	i n ː a
Kiedy?	Rahoviana?	r o ᶷ ˈ v i n ə̥, r a w ˈ v i n ə̥
Gdzie?	Aiza?	a j z ə̥
Dlaczego?	Fa maninona?	f a m a n i n ː ə̥
Jak?	Ahoana?	a ˈ ʷ o n ə̥
Ile?	Hoatrinona?	ʷ o ˈ t ʂ i n ː ə̥
Jak się nazywasz?	Iza no anaranao?	i z a n j a n a r a ˈ n a w
Dla	Ho an'ny	w a n ː i
Ponieważ	Satria	s a ˈ t ʂ i
Nie rozumiem.	Tsy mazava, or tsy azoko.	t s ʲ m a z a v ə̥
Tak, rozumiem.	Eny, mazava (or azoko).	ʲ e n ʲ m a z a v ə̥
Na pomoc!	Vonjeo!	v u n ˈ d z e w
Czy może mi Pan(i) pomóc?	Afaka manampy ahy ve ianao azafady?	a f a k a m a n a p ʲ a v e e n a w a z a f a d ʲ
Gdzie jest toaleta?	Aiza ny efitrano fivoahana? (Aiza ny V.C.?)	a j z a n j e f i t ʂ a n ʷ f i ˈ v w a ː n ə̥
Czy mówisz po angielsku?	Miteny anglisy ve ianao?	m i ˈ t e n ʲ ã ŋ ˈ ɡ l i ʂ v e e ˈ n a w
Nie mówię po malgasku.	Tsy mahay teny malagasy aho.	t s ʲ m aa j t e n ʲ m a l a ˈ ɡ a s ʲ a
Nie mówię po francusku.	Tsy mahay teny frantsay aho.	t s ʲ m aa j t e n ʲ f r a n t s a j a
Chce mi się pić.	Mangetaheta aho.	m a ŋ ɡ e t a ˈ e t a
Jestem głodny.	Noana aho.	n o ː n a
Jestem zmęczony.	Vizaka aho.	ˈ v i z a k a
Chcę jechać do Antsirabe.	Te-handeha any Antsirabe aho.	t e a n d e a n j a n t s i r a b e a
To za drogo!	Lafo be izany!	l a f ʷ ˈ b e z a n ʲ
Lubię...	Tiako...	t i k ʷ
Kocham cię.	Tiako ianao.	t i k w e n a ʷ
Liczebniki
jeden	isa/iray	i s ə̥
dwa	roa	r u
trzy	telo	t e l ʷ
cztery	efatra	ˈ e f a t ʂ ə̥
pięć	dimy	ˈ d i m ʲ
sześć	enina	e n ː
siedem	fito	f i t ʷ
osiem	valo	v a l ʷ
dziewięć	sivy	s i v ʲ
dziesięć	folo	f u l ʷ
jedenaście	iraika ambin'ny folo	r a j k ʲ a m b e f u l ʷ
dwanaście	roa ambin'ny folo	r u m b e f u l ʷ
dwadzieścia	roapolo	r o p u l ʷ
trzydzieści	telopolo	t e l o p u l ʷ
czterdzieści	efapolo	e f a p u l ʷ
pięćdziesiąt	dimampolo	d i m a p u l ʷ
sześćdziesiąt	enim-polo	e m p u l ʷ
siedemdziesiąt	fitopolo	f i t u p u l ʷ
osiemdziesiąt	valopolo	v a l u p u l ʷ
dziewięćdziesiąt	sivifolo	s i v f u l ʷ
sto	zato	z a t ʷ
dwieście	roan-jato	r o n d z a t ʷ
tysiąc	arivo	a r i v ʷ
dziesięć tysięcy	iray alina	r a j a l
sto tysięcy	iray hetsy	r a j e t s ʲ
milion	iray tapitrisa	r a j t a p t ʂ i s ə̥
miliard	iray lavitrisa	r a j l a v t ʂ i s ə̥

Linki zewnętrzne[edytuj]

Przypisy

↑ ^a ^b Ethnologue report for language code: mlg
↑ Etnologue, Languages of the World, Malagasy, Plateau
↑ Malagasy, the language of Madagascar
↑ przed czasownikiem

Bibliografia[edytuj]

Majewicz, Alfred F., Języki świata i ich klasyfikacja, PWN, Warszawa, 1989, ISBN 83-01-08163-5
African Phrasebook, Berlitz Publishing, Singapore 2005
Helena Voahangirina Odendahl, Madagassisch Wort fuer Wort, Reise Know-How Verlag, Bielefeld 2011, ISBN 978-3-89416-016-6
Helena Ravoson Voahanginirina, Le malgache de poche, Assimil 2010, ISBN 978-2-7005-0494-1
Janie Rasoloson: Malagasy-English English-Malagasy Dictionary and Phrasebook. New York: Hippocrene Books, 2001. ASIN 078180843X. ISBN 978-0-7818-0843-9. OCLC 46456350.

[autonazwa1-1] Ethnologue report for language code: mlg

[2] Etnologue, Languages of the World, Malagasy, Plateau

[3] Malagasy, the language of Madagascar

[4] rzed czasownikiem

[1]

[2]

[3]

[4]

Język malgaski

Spis treści

Dialekty[edytuj]

Gramatyka[edytuj]

Rzeczownik[edytuj]

Zaimki[edytuj]

Przymiotnik[edytuj]

Czasownik[edytuj]

Składnia[edytuj]

Słownictwo[edytuj]

Linki zewnętrzne[edytuj]

Przypisy

Bibliografia[edytuj]

Menu nawigacyjne

Narzędzia osobiste

Przestrzenie nazw

Warianty

Widok

Więcej

Szukaj

Nawigacja

Dla czytelników

Dla wikipedystów

Narzędzia

Drukuj lub eksportuj

W innych projektach

W innych językach