Przejdź do zawartości

Tomasz Kowalczyk (działacz społeczny)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tomasz Kowalczyk
Ilustracja
Tomasz Kowalczyk na fotografii portretowej.
Data i miejsce urodzenia

19 grudnia 1879
Krzyżowice

Data i miejsce śmierci

2 listopada 1963
Katowice

Odznaczenia
Krzyż Niepodległości Złoty Krzyż Zasługi Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Krzyż Zasługi (II RP) Śląski Krzyż Powstańczy Miecze Hallerowskie
Gwiazda Górnośląska Państwowa Odznaka Sportowa

Tomasz Kowalczyk (ur. 19 grudnia 1879 w Krzyżowicach, zm. 2 listopada 1963 w Katowicach) – polski działacz społeczny, gospodarczy i narodowy oraz publicysta.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 19 grudnia 1879 w Krzyżowicach, w rodzinie Franciszka, rolnika, kołodzieja, i Jadwigi[1] z Gamoniów. Po ukończeniu ośmioklasowej szkoły elementarnej odbył dwuletnią praktykę u kupca Kukowskiego w Żorach. Równocześnie dokształcał się w zakresie korespondencji handlowej i księgowości na zaocznym kursie handlowym w Zgorzelcu. Następnie został uczniem szkoły handlowej we Wrocławiu, gdzie mieszkał wraz ze swoim bratem Janem. Pracował przez kilka miesięcy w fabryce papierosów Ożarów M. Hubińskiego. W latach 1899–1901 odbył służbę wojskową w Brzegu.

Działalność polityczną zaczął w 1895, angażując się przed wyborami do parlamentu niemieckiego w agitację na rzecz adwokata Stefana Radwańskiego. W 1911 został członkiem Komitetu Wyborczego w Katowicach. W latach 90. XIX w. rozpoczął ożywioną działalność w „Sokole”. W 1895 został członkiem drugiego na Śląsku gniazda polskiej organizacji Sokół - „Sokoła” we Wrocławiu. Od 1902 należał do gniazda w Katowicach. W Dzielnicy Śląskiej „Sokoła” przed I wojną światową pełnił funkcję sekretarza i skarbnika. Założył też kilka gniazd sokolich na Dolnym i Górnym Śląsku. Poprzez organizację „Sokoła” propagował ideę Polski niepodległej. Był też czynnym działaczem i organizatorem Towarzystwa Czytelni Ludowych (TCL). Przyczynił się również do rozwoju polskiego ruchu śpiewaczego na Górnym Śląsku, działając w nim od 1910. Był m.in. jednym z inicjatorów powstania chóru „Ogniwo” w Katowicach.

Kowalczyk był przedstawicielem polskiego drobnomieszczaństwa uświadomionego narodowo, dążącego nie tylko do społecznej, ale i gospodarczej emancypacji ludności polskiej spod zależności niemieckiej. W 1902 w poważnym stopniu przyczynił się założenia Towarzystwa Przemysłowców Polskich w Katowicach i został członkiem organizacji polskiej młodzieży kupieckiej w Bytomiu. W latach 1907–1909 pełnił w niej funkcję prezesa. W październiku 1902 został wybrany na sekretarza oddziału Polskiego Towarzystwa Pracowników Handlowych w Katowicach, a w 1910 – na przewodniczącego tej organizacji. Od kwietnia 1902 był kierownikiem działu administracyjnego „Górnoślązaka”, przyczyniając się do poprawy jego sytuacji finansowej przez pozyskanie sporej liczby abonentów i zamówień reklamowych. Brał równocześnie aktywny udział w przemycaniu do Królestwa Polskiego i zaboru pruskiego czasopism galicyjskich – lwowskiego „Przeglądu Wszechpolskiego” oraz krakowskiego „Polaka”. Za rozprowadzanie krytycznego wobec proboszcza bełckiego (za jego germanizatorską postawę) egzemplarza „Górnoślązaka” odbył od lipca 1903 do stycznia 1904 karę więzienia.

W latach 1914–1918 walczył w I wojnie światowej na froncie zachodnim.

Zaraz po wojnie w latach 1918–1921 brał czynny udział w politycznej i zbrojnej walce o przyłączenie Górnego Śląska do Polski. Dzięki jego inicjatywie i działalności organizacyjnej wiele tysięcy członków „Sokoła” znalazło się w szeregach Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. W okresie plebiscytu reprezentował „Sokoła” w Polskim Komitecie Plebiscytowym w południowej części Katowic. Podczas III powstania śląskiego zasłużył się jako działacz katowickiego oddziału Polskiego Czerwonego Krzyża, zajmując się zaopatrywaniem ludności polskiej w artykuły pierwszej potrzeby, żywność itp.

W marcu 1919 r. objął funkcję dyrektora Oddziału Śląskiego Towarzystwa Banku Wzajemnych Ubezpieczeń „Vesta” w Poznaniu z siedzibą w Katowicach i pełnił ją do 1939 r. W latach 1924–1939 był radnym miejskim w Katowicach. Dzięki jego staraniom w 1919 r. powstał Zarząd Górnośląskiego Banku Handlowego w Bytomiu, przeniesiony w 1922 r. do Katowic, którego został prezesem Rady Nadzorczej.

W latach 1922–1932 był pierwszym zastępcą prezesa Dzielnicy Śląskiej „Sokoła”, a w latach 1932–1939 prezesem. Przyczynił się do wznowienia działalności TCL i chóru „Ogniwo”, działając we władzach okręgu Związku Śląskich Kół Śpiewaczych w Bytomiu i Katowicach. Przyczynił się również w 1919 r. Do założenia Stowarzyszenia Kupców Polskich w Katowicach, będąc jego prezesem w latach 1924–1939. Założył dziennik „Goniec Śląski” i miesięcznik „Śląskie Wiadomości Gospodarcze”. Ponadto należał do Izby Przemysłowo-Handlowej, był sędzią handlowym przy Wydziale Handlowym oraz ławnikiem przy Izbie Karnej Sądu Okręgowego w Katowicach. W latach 1926–1938 był prezesem Związku Towarzystw Kupców Polskich w woj. śląskim, zastępcą prezesa Związku Właścicieli Domów i Gruntów w województwie śląskim, a także zastępcą prezesa tej organizacji dla miasta Katowic.

Podczas II wojny światowej był dwukrotnie aresztowany, przebywając każdorazowo po kilka miesięcy w więzieniu w Katowicach i obozie w Oświęcimiu. Po zwolnieniu z obozu dostał nakaz od Gestapo opuszczenia Górnego Śląska. Przeniósł się do Wsoli (pow. Radomski) a później do Wapienicy k. Bielska.

Po zakończeniu wojny powrócił na Górny Śląsk i przez pewien czas kierował Towarzystwem Ubezpieczeń Wzajemnych „Vesta”. W lutym 1945 reaktywował Stowarzyszenie Kupców Polskich w Katowicach, pełniąc funkcję jego prezesa. Został też prezesem Zrzeszenia Prywatnego Handlu i Usług w Katowicach.

Od 1904 był żonaty z Pelagią z d. Teske (1880–1952), z którą miał 6 dzieci. W 1958 przeszedł na emeryturę.

Zmarł 2 listopada 1963 w Katowicach. Pochowany na cmentarzu przy Panewnickiej (sektor J3-B-4)[2].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-10-27].
  2. Cmentarze Komunalne w Katowicach - wyszukiwarka osób pochowanych [online], katowice.grobonet.com [dostęp 2020-09-16].
  3. M.P. z 1932 r. nr 167, poz. 198 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  4. M.P. z 1947 r. nr 149, poz. 896 „za zasługi w realizacji Daniny Narodowej na zagospodarowanie Ziem Odzyskanych”.
  5. M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 356 „za zasługi na polu pracy narodowej i społecznej”.
  6. a b Na podstawie fotografii [1].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Mieczysław Pater: Śląski Słownik Biograficzny. T. II. Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1979, s. 124–127.
  • Zygmunt J. Orlik. Ślązak godny pamięci. „ECHO”. 48 (2560), 2005-11-30. 
  • ks. Jan Grzegorzek: Z kart historii wsi parafii Krzyżowice. Krzyżowice: 2006, s. 179–185.
  • Encyklopedia Powstań Śląskich. Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1982, s. 246–247.