Torpedowce typu Tb I
 Torpedowiec SM Tb I | |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Użytkownicy | |
| Stocznia | |
| Wejście do służby |
1909–1910 |
| Wycofanie |
1918–1925 |
| Planowane okręty |
8 |
| Zbudowane okręty |
6 |
| Okręty w służbie |
0 |
| Dane taktyczno-techniczne[1] | |
| Wyporność |
normalna: 116 ton |
| Długość | |
| Szerokość |
4,4 metra |
| Zanurzenie |
1,45 metra |
| Napęd |
1 maszyna parowa potrójnego rozprężania, |
| Prędkość |
28 węzłów |
| Załoga |
20 |
| Uzbrojenie | |
Torpedowce typu Tb I – austro-węgierskie torpedowce z początku XX wieku. W latach 1909–1910 w krajowej stoczni STT w Trieście zbudowano sześć okrętów tego typu. Jednostki weszły w skład Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine w latach 1909–1910. W 1910 roku oznaczenia numeryczne jednostek zmieniono z cyfr rzymskich na arabskie. Okręty wzięły czynny udział w I wojnie światowej, a w wyniku podziału floty po upadku Austro-Węgier pięć torpedowców przyznano Włochom, a jeden Wielkiej Brytanii. Większość została złomowana, jedynie były Tb 3 pływał we włoskiej służbie celnej do 1925 roku.
Projekt i budowa
[edytuj | edytuj kod]Prace nad projektem nowoczesnych przybrzeżnych torpedowców rozpoczęły się w Austro-Węgrzech w 1905 roku[2]. Komitet Techniczny Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine przedstawił trzy różne projekty jednostek o wyporności 110 ton, różniące się głównie układem napędowym (maszyny parowe lub turbiny)[1][3]. Nie mając wystarczających doświadczeń z eksploatacją napędu turbinowego, w 1907 roku Komitet Techniczny zaprezentował ostateczny projekt napędzany maszynami parowymi z kotłami opalanymi ropą naftową[1][3]. W celach porównawczych wysłano zapytania ofertowe do zagranicznych stoczni Germania, Schichau i Yarrow, ale po analizie najlepszy okazał się projekt rodzimy[1][3]. Początkowo złożono zamówienie na osiem okrętów tego typu, ale liczbę tę zmniejszono wkrótce do sześciu, gdyż zdecydowano się wybudować w stoczni Danubius we Fiume kolejnych sześć jednostek lekko zmodyfikowanego typu Tb VII[1][3]. Torpedowce charakteryzowały się dwukominową sylwetką z wypukłym pokładem dziobowym („skorupa żółwia”), niewielką nadbudówką i pojedynczym masztem ustawionym w części rufowej[2]. Mimo niewielkiej wyporności okręty typu Tb I mogły operować przy stanie morza 5–6[1][3]. Jednostki te były pierwszymi okrętami we flocie austro-węgierskiej wyposażonymi w kotły opalane wyłącznie paliwem płynnym, przez co nazywane były „okrętami naftowymi”[2][4].
Wszystkie okręty typu Tb I zbudowane zostały w krajowej stoczni STT w Trieście (pod numerami stoczniowymi 393–398)[1][4]. Stępki torpedowców położono w kwietniu i maju 1909 roku, a zwodowane zostały w latach 1909–1910[1][4].
| Okręt | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Wejście do służby | Los |
|---|---|---|---|---|---|
| SM Tb I (Tb 1) | STT | 9 kwietnia 1909 | 12 sierpnia 1909 | 31 grudnia 1909 | przekazane Włochom w 1920, złomowane |
| SM Tb II (Tb 2) | 20 kwietnia 1909 | 27 września 1909 | |||
| SM Tb III (Tb 3) | 5 maja 1909 | 8 listopada 1909 | przekazany Włochom w 1920, pływał w służbie celnej do 1925 | ||
| SM Tb IV (Tb 4) | 7 maja 1909 | 2 grudnia 1909 | przekazane Włochom w 1920, złomowane | ||
| SM Tb V (Tb 5) | 20 maja 1909 | 30 grudnia 1909 | 24 lutego 1910 | ||
| SM Tb VI (Tb 6) | 22 maja 1909 | styczeń 1910 | 30 listopada 1910 | przekazany Wielkiej Brytanii w 1920, złomowany |
Dane taktyczno-techniczne
[edytuj | edytuj kod]Jednostki typu Tb I były przybrzeżnymi torpedowcami o długości na wodnicy 44,2 metra (43,3 metra między pionami), szerokości 4,4 metra i zanurzeniu 1,45 metra[1][4][a]. Wyporność normalna wynosiła 116 ton[1][3]. Okręty napędzane były przez trzycylindrową pionową maszynę parową potrójnego rozprężania o mocy 2500 KM, do której parę dostarczały dwa opalane paliwem płynnym kotły wodnorurkowe typu Yarrow[1][3][b]. Jednośrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć maksymalną prędkość 28 węzłów[1][3][c].
Okręty wyposażone były w dwie pojedyncze wyrzutnie torped kalibru 450 mm, po jednej w części dziobowej i rufowej[2][3]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiły dwa pojedyncze działa kalibru 47 mm SFK L/44[1][2]. Jednostki wyposażone były w reflektor, umieszczony na platformie przed pierwszym kominem[6].
Załoga pojedynczego okrętu składała się z 20 oficerów i marynarzy[2][4].
Służba
[edytuj | edytuj kod]Cztery pierwsze torpedowce typu Tb I zostały wcielone do służby w Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine w końcu grudnia 1909 roku (SM Tb I, SM Tb II, SM Tb III i SM Tb IV), SM Tb V w lutym 1910 roku, a SM Tb VI w końcu listopada tego roku[4][5]. W 1910 roku oznaczenia torpedowców zmieniono z cyfr rzymskich na arabskie (Tb 1 – Tb 6)[1][2]. Przed wybuchem I wojny światowej torpedowce brały udział w manewrach i ćwiczeniach floty austro-węgierskiej[2]. W momencie wybuchu działań wojennych SM Tb 1 i SM Tb 2 wchodziły w skład 11. Grupy Torpedowców Sił Obrony Lokalnej w Poli, a SM Tb 3, SM Tb 4, SM Tb 5 i SM Tb 6 przyporządkowane były 17. i 18. Grupie Torpedowców Sił Obrony Lokalnej, stacjonując w Lussin[2][7]. Jednostki pełniły służbę patrolową wokół baz, eskortowały zespoły okrętów i używane były do trałowania[2][6]. W nocy z 23 na 24 maja 1915 roku SM Tb 1, SM Tb 2 i SM Tb 4 wzięły udział w bombardowaniu prowincji Ankona[8]. 31 lipca 1916 roku SM Tb 4 i SM Tb 6 uczestniczyły w akcji zdobycia włoskiego okrętu podwodnego „Giacinto Pullino”, który utknął na mieliźnie pomiędzy wyspami Unie a Galiola[9].
Z powodu rozpadu monarchii habsburskiej 1 listopada 1918 roku na jednostkach opuszczono po raz ostatni banderę KuKK[10]. W wyniku przeprowadzonego w styczniu 1920 roku podziału floty austro-węgierskiej pięć okrętów typu Tb I zostało przyznanych Włochom (Tb 1, Tb 2, Tb 3, Tb 4 i Tb 5), zaś Tb 6 Wielkiej Brytanii[4][11][d]. Pięć okrętów zostało złomowanych, a były SM Tb 3 używany był we włoskiej służbie celnej do 1925 roku[1][2].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 340, Koszela 2019 ↓, s. 175 i Csonkaréti 2004 ↓, s. 311 podają, że szerokość wynosiła 4,3 metra, a zanurzenie 1,2 metra
- ↑ Greger 1976 ↓, s. 56 podaje, że nominalna moc siłowni wynosiła 2300 KM, a maksymalna 2600 KM.
- ↑ Greger 1976 ↓, s. 56 podaje, że prędkość maksymalna wynosiła 26 węzłów.
- ↑ Identycznie podaje Gogin 2024 ↓. Natomiast Koszela 2019 ↓, s. 175 i Csonkaréti 2004 ↓, s. 310 podają, że Wielkiej Brytanii przyznano dwa torpedowce – Tb 2 i Tb 6.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Gogin 2024 ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j k Koszela 2019 ↓, s. 175.
- ↑ a b c d e f g h i Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 340.
- ↑ a b c d e f g h Greger 1976 ↓, s. 56.
- ↑ a b Csonkaréti 2004 ↓, s. 310.
- ↑ a b Samek 2012 ↓, s. 139.
- ↑ Csonkaréti 2004 ↓, s. 274.
- ↑ Csonkaréti 2004 ↓, s. 68, 71.
- ↑ Csonkaréti 2004 ↓, s. 114.
- ↑ Rochowicz 2003 ↓, s. 43.
- ↑ Rochowicz 2003 ↓, s. 46–47.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Károly Csonkaréti: Marynarka wojenna Austro-Węgier w pierwszej wojnie światowej 1914-1918. Kraków: Wydawnictwo Arkadiusz Wingert, 2004. ISBN 83-918940-3-7.
- Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- Ivan Gogin: TB.I torpedo boats (1909-1910). Navypedia. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
- René Greger: Austro-Hungarian Warships of World War I. London: Ian Allan Ltd., 1976. ISBN 0-7110-0623-7. (ang.).
- Witold Koszela: Zapomniana flota. Okręty Austro-Węgier w I wojnie światowej. Oświęcim: Napoleon V, 2019. ISBN 978-83-8178-199-2.
- Robert Rochowicz. Losy okrętów floty Austro-Węgier po 30 października 1918 roku. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 4-5 (41), 2003. ISSN 1426-529X.
- Andrzej Samek: Flota, której już nie ma. Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, 2012. ISBN 978-83-7242-678-9.
