Ulica Celna w Warszawie
| |||||||||||||
| Stare Miasto | |||||||||||||
 Wieża Gnojna i Dom Gotycki na rogu ul. Celnej i Brzozowej | |||||||||||||
| Państwo |  Polska
| ||||||||||||
| Miejscowość | Warszawa | ||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Warszawy   ulica Celna | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  ulica Celna | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  ulica Celna | |||||||||||||
 52°14′59,5″N 21°00′48,0″E/52,249861 21,013333
| |||||||||||||
Ulica Celna w Warszawie – ulica warszawskiego Starego Miasta, biegnąca od Rynku Starego Miasta i ul. Jezuickiej do ul. Brzozowej.
Obecna nazwa, nadana w 1833, nawiązuje do Komory Celnej znajdującej się w tamtym czasie u wylotu ulicy Bugaj[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Utworzona w końcu XIII wieku jako bardzo wąska droga prowadząca do furty w murach miejskich. Pod koniec XIV stulecia u wylotu ulicy wybudowana została brama włączona w ciąg murów obronnych miasta, zwana Bramą Gnojną, od pobliskiego wysypiska śmieci – Gnojnej Góry. Stąd ulica nosiła dawniej nazwę Gnojna lub Gnojowa. Staromiejskie wysypisko śmieci zostało obłożone darniną i obsiane trawą w 1774. Po tym okresie funkcjonowało też określenie Zielona Góra. Wysypisko zostało zamknięte w 1844.
W następnych latach ulica została poszerzona i wydłużona aż do ul. Bugaj, i biegła po stoku dawnego wysypiska, gdzie wybudowano drewniane schody.
Zachodnia część ulicy uzyskała zabudowę już u schyłku średniowiecza; były to jednak oficyny i boczne elewacje kamienic przyporządkowanych numeracji ulic Brzozowej i Jezuickiej.
W roku 1833 wyburzono średniowieczną Bramę Gnojną, zaś w 1835 rozebrano część zabudowań przy południowej pierzei, co pozwoliło na poszerzenie ulicy.
W roku 1923 Gnojna Góra została zabudowana zespołem domów Pocztowej Kasy Oszczędności, projektu Mariana Lalewicza. Wschodni odcinek Celnej został wtedy ukształtowany jako ciąg monumentalnych schodów między budynkami.
W 1944 zabudowa ulicy została wypalona, i częściowo zburzona; zespół gmachów Pocztowej Kasy Oszczędności po wojnie został rozebrany, zaś ulica skrócona do ul. Brzozowej.
Otoczenie[edytuj | edytuj kod]
Przy ulicy zachował się relikt dawnej Bramy Gnojnej wybudowanej pod koniec XIV wieku. Miała ona postać prostokątnej wieży z przejazdem.
Fragment muru wtopiony w ścianę przylegającej do ul. Celnej kamienicy Patrycjuszowskiej Burbachów przy ul. Brzozowej 5 został odsłonięty i wyeksponowany w latach 1956–1957. Wraz z nim odsłonięto i częściowo zrekonstruowano wylot dawnej uliczki podmurnej, przesklepionej w XVI wieku.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 140. ISBN 978-83-62189-08-3.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jarosław Zieliński: Atlas Dawnej Architektury Ulic i Placów Warszawy, tom 2. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 1995, s. 18. ISBN 83-9066291-4.
