Ulica Celna w Warszawie

Warszawa
ulica
Celna
Stare Miasto
Wieża Gnojna i Dom Gotycki na rogu ul. Celnej i Brzozowej
Przebieg Rynek Starego Miasta w Warszawie / ul. Jezuicka ul. Brzozowa
Położenie na mapie Warszawy ulica Celna
Położenie na mapie województwa mazowieckiego ulica Celna
Położenie na mapie Polski ulica Celna
52°14′59,5″N 21°00′48,0″E

Ulica Celna w Warszawie – ulica warszawskiego Starego Miasta, biegnąca od Rynku Starego Miasta i ul. Jezuickiej do ul. Brzozowej.

Obecna nazwa, nadana w 1833, nawiązuje do Komory Celnej znajdującej się w tamtym czasie u wylotu ulicy Bugaj.

Historia

Utworzona w końcu XIII wieku jako bardzo wąska droga prowadząca do furty w murach miejskich. Pod koniec XIV stulecia u wylotu ulicy wybudowana została brama włączona w ciąg murów obronnych miasta, zwana Bramą Gnojną, od pobliskiego wysypiska śmieci – Gnojnej Góry. Stąd ulica nosiła dawniej nazwę Gnojna lub Gnojowa. Staromiejskie wysypisko śmieci zostało obłożone darniną i obsiane trawą w 1774. Po tym okresie funkcjonowało też określenie Zielona Góra. Wysypisko zostało zamknięte w 1844.

W następnych latach ulica została poszerzona i wydłużona aż do ul. Bugaj, i biegła po stoku dawnego wysypiska, gdzie wybudowano drewniane schody.

Zachodnia część ulicy uzyskała zabudowę już u schyłku średniowiecza; były to jednak oficyny i boczne elewacje kamienic przyporządkowanych numeracji ulic Brzozowej i Jezuickiej.

W roku 1833 wyburzono średniowieczną Bramę Gnojną, zaś w 1835 rozebrano część zabudowań przy południowej pierzei, co pozwoliło na poszerzenie ulicy.

W roku 1923 Gnojna Góra została zabudowana zespołem domów Pocztowej Kasy Oszczędności, projektu Mariana Lalewicza. Wschodni odcinek Celnej został wtedy ukształtowany jako ciąg monumentalnych schodów między budynkami.

W 1944 zabudowa ulicy została wypalona, i częściowo zburzona; zespół gmachów Pocztowej Kasy Oszczędności po wojnie został rozebrany, zaś ulica skrócona do ul. Brzozowej.

Otoczenie

Przy ulicy zachował się relikt dawnej Bramy Gnojnej wybudowanej pod koniec XIV wieku. Miała ona postać prostokątnej wieży z przejazdem.

Fragment muru wtopiony w ścianę przylegającej do ul. Celnej kamienicy Patrycjuszowskiej Burbachów przy ul. Brzozowej 5 został odsłonięty i wyeksponowany w latach 1956–1957. Wraz z nim odsłonięto i częściowo zrekonstruowano wylot dawnej uliczki podmurnej, przesklepionej w XVI wieku.

Bibliografia

• Jarosław Zieliński: Atlas Dawnej Architektury Ulic i Placów Warszawy, tom 2. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 1995, s. 18. ISBN 83-9066291-4.