Przetacznik bobowniczek

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Veronica beccabunga)
Przetacznik bobowniczek
Ilustracja
Morfologia
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

babkowate

Rodzaj

przetacznik

Gatunek

przetacznik bobowniczek

Nazwa systematyczna
Veronica beccabunga L.
Sp. Pl. 1: 12. 1753[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Multimedia w Wikimedia Commons

Przetacznik bobowniczek (Veronica beccabunga L.) – gatunek rośliny z rodziny babkowatych. Występuje w Afryce Północnej, całej Europie i w znacznej części Azji[3]. W Polsce roślina pospolita na niżu, w górach sięga po piętro kosodrzewiny[5].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Przetacznik bobowniczek rosnący w strumieniu
Organy podziemne
Płożące kłącze[6].
Łodyga
W dolnej części pokładająca się lub leżąca, zakorzeniająca się w węzłach, wyżej podnosząca się, osiągająca wysokość 20-60 cm. Prawie walcowata, obła, miękka, pełna, lekko prążkowana, zielona lub czerwonawa[7][5][8][6].
Liście
Naprzeciwległe, jajowate, szerokoeliptyczne lub okrągławe, tępo zakończone, mięsiste, nagie, nieco błyszczące, płytko piłkowane lub całobrzegie, długości 3-6 cm i szerokości 1-3,5 cm. Ogonki liściowe dość krótkie, nieco oskrzydlone, górą rynienkowate[7][8][6][5].
Kwiaty
Kwiatostanem jest grono wyrastające z kątów górnych liści, wydłużone, osiągające do 7, czasem do 12 cm długości, dość luźne, 10-30 kwiatowe, nagie. Szypułki długości od 3 do 6 (czasem do 8) mm, zwykle dłuższe od lancetowatych przysadek. Kwiaty obupłciowe, kielich i korona 4-krotne. Działki kielicha jajowato-lancetowate lub lancetowate, o długości 3-3,5 mm. Korona o średnicy 5-8 mm i bardzo krótkiej rurce, niebieska z ciemniejszymi żyłkami. Pręciki są 2, słupek o szyjce długości 1,5-2 mm[9][7][8][6][10].
Owoce
Owocem jest kulistawa, płytko lub wcale nie wycięta na końcu torebka, dwu- lub czasem trzykomorowa, o długości 3-4 mm, osadzona na szypułce ostającej prawie prostopadle od osi grona. Działki kielicha po dojrzeniu owocu zwykle są odgięte. Nasiona jajowato-okrągławe, spłaszczone, lekko wypukłe, szarożółte, o średnicy około 0,6 mm[8][9][5].
  • Liście
    Liście
  • Pęd z kwiatostanami
    Pęd z kwiatostanami
  • Kwiatostany
    Kwiatostany
  • Owoce
    Owoce

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Siewki przetacznika bobowniczka

Bylina, chamefit niezdrewniały, hydrofit, helofit[7]. Kwitnie od maja do sierpnia, czasem do września[5]. Zasiedla obszary źródliskowe, brzegi cieków wodnych, rowów, strumieni, stawów, bagna i szuwary nad płynącymi wodami[6][9]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Sparganio-Glycerion fluitantis[11]. Liczba chromosomów 2n = 18[7].

Wykazuje sporą zmienność w zależności od siedliska. Zwykle rośnie częściowo w wodzie; gdy jest całkowicie zanurzony, wytwarza tylko pędy płonne z mniejszymi, bardzo zwężonymi przy nasadzie liśćmi; w postaci lądowej również ma mniejsze niż typowo liście i kwiatostany i osiąga mniejszą wysokość[5].

Interakcje międzygatunkowe[edytuj | edytuj kod]

Jest rośliną pokarmową dla chrząszczy z rodziny stonkowatych: Phaedon armoraciae, Prasocuris junci, Longitarsus holsaticus, Phyllotreta nemorum i Phyllotreta ochripes, oraz ryjkowcowatych: Gymnetron beccabungae, Gymnetron rostellum, Gymnetron veronicae i Gymnetron villosulum. Żywią się nim także muchówki z rodziny pryszczarkowatych: Dasineura similis i Jaapiella veronicae, mszyce: Myzus cerasi, Aphis beccabungae, Aphis frangulae ssp. beccabungae, Aphis nasturtii i Aphis triglochinis, a także Athalia bicolor z rodziny pilarzowatych (błonkoskrzydłe)[12].

Pasożytują na nim roztocza Aceria anceps z rodziny Eriophyidae, lęgniowce Peronospora grisea, grzyby Olpidium radicale (Olpidiaceae) i Ramularia beccabungae (Mycosphaerellaceae)[12][13].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Bywał wykorzystywany jako roślina jadalna najczęściej ze wszystkich przetaczników[14], szczególnie na wsi w okresach głodu[15].

Stosowany był także w medycynie ludowej i homeopatii[16], przypisywano mu działanie oczyszczające, przeciwzapalne i moczopędne, a także wysoką zawartość witamin C, D i K[15].

Bywa uprawiany jako roślina ozdobna. W Polsce jest wystarczająco mrozoodporny (strefy mrozoodporności 5-9). Łatwy w uprawie, nie ma specjalnych wymagań co do podłoża. Rozmnaża się przez wysiew nasion jesienią lub wiosną, przez sadzonki wytwarzane latem lub przez podział rozrośniętych kęp jesienią lub wczesną wiosną[17].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-06] (ang.).
  3. ↑ a b Taxon: Veronica beccabunga L.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2018-03-03]. (ang.).
  4. ↑ Veronica beccabunga, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. ↑ a b c d e f Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. X. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963, s. 337-338.
  6. ↑ a b c d e Stanisław Kłosowski, Grzegorz Kłosowski: Flora Polski. Rośliny wodne i bagienne. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2001, s. 203-204. ISBN 83-7073-248-8.
  7. ↑ a b c d e Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 420. ISBN 83-01-14342-8.
  8. ↑ a b c d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 525. ISBN 83-01-05287-2.
  9. ↑ a b c Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 401-402. ISBN 83-01-00129-1.
  10. ↑ Bertram Münker: Kwiaty polne i leśne. Warszawa: Świat Książki, 1998, s. 180. ISBN 83-7129-756-4.
  11. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, s. 115. ISBN 83-01-14439-4.
  12. ↑ a b Veronica beccabunga. [w:] Database of Insects and their Food Plants [on-line]. Biological Records Center. [dostęp 2018-03-03].
  13. ↑ Veronica beccabunga L. (Brooklime). BioInfo (UK). [dostęp 2018-03-03].
  14. ↑ Łukasz Łuczaj: Dzikie rośliny jadalne Polski. Przewodnik survivalowy. Krosno: CHEMIGRAFIA, 2004, s. 174. ISBN 83-904633-6-9.
  15. ↑ a b Witold Poprzęcki: Ziołolecznictwo. Warszawa: Spółdzielcza Agencja Reklamowa "SPAR", 1989, s. 233. ISBN 83-00-02498-0.
  16. ↑ Marian Nowiński: Rośliny lecznicze flory polskiej. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959, s. 189.
  17. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Przetacznik_bobowniczek&oldid=72986920”