Ryjkowcowate

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Ryjkowcowate
Curculionidae[1]
Latreille, 1802
Okres istnienia: apt–dziś
Ilustracja
Słonik orzechowiec (Curculio nucum)
Systematyka
Domena eukarionty
Królestwo zwierzęta
Typ stawonogi
Gromada owady
Podgromada uskrzydlone
Rząd chrząszcze
Podrząd chrząszcze wielożerne
Infrarząd Cucujiformia
(bez rangi) Phytophaga
Nadrodzina ryjkowce
Rodzina ryjkowcowate
Systematyka Systematyka w Wikispecies
Commons Multimedia w Wikimedia Commons

Ryjkowcowate, słoniki[2] (Curculionidae) – rodzina chrząszczy z podrzędu wielożernych i nadrodziny ryjkowców. W zapisie kopalnym znane od aptu[3].

Opis[edytuj | edytuj kod]

Chrząszcze o ciele długości od 0,6 mm (w podrodzinie kornikowatych[4]) do 50 mm[2]. Samce są zwykle mniejsze i smuklejszej budowy niż samice[5]. Przednia część głowy wydłużona jest w ryjek (rostrum), na którego szczycie leży aparat gębowy typu gryzącego[5]. Długość ryjka może być bardzo różna: u niektórych kornikowatych jest tak słabo wyrażony, że głowa pozostaje kulistawa[4], podczas gdy u niektórych Curculioninae może być wielokrotnie dłuższy niż reszta ciała. Ryjek może być też chowany w rowku na przedpiersiu. Na ryjku znajdują się zwykle jednastoczłonowe[5], kolankowato zgięte czułki o zwartych buławkach[6]. Pokrywy mogą być różnego kształtu, u większości gatunków są punktowane, u kornikowatych ich tył wykazuje często dymorfizm płciowy[5][4]. Nogi są dość silne, kroczne, u nielicznych gatunków przystosowane do skakania[5].

Larwy są pędrakowate, beznogie lub o odnóżach szczątkowych[7]. Przetchlinki tułowiowe leżą u nich na przetułowiu. Liczba grzbietowych zmarszczek na oskórku segmentów odwłokowych wynosi od 3 do 4[6].

Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]

Rodzina kosmopolityczna, rozprzestrzeniona we wszystkich krainach zoogeograficznych od Arktyki na północy po wyspy Subantarktyki na południu[6]. Jej przedstawiciele zamieszkują wszelkie środowiska lądowe[3], z pustyniaami i wysokimi górami włącznie[6]. W Polsce stwierdzono około 860 gatunków należących do tej rodziny[8] (zobacz: ryjkowcowate Polski).

Postacie dorosłe oraz larwy niemal bez wyjątku są roślinożerne. Żerują na różnorodnych organizmach roślinnych: okrytonasiennych, nagonasiennych, paprotnikach, mszakach, porostach, a nawet glonach i sinicach. Larwy większości gatunków są endofityczne i przechodzą rozwój wewnątrz różnych organów roślin, np. korzeni, pąków, kwiatów czy nasion. Liczne są jednak ektofityczne i żerują od zewnątrz na liściach lub korzeniach. U nielicznych gatunków znaleźć można larwy koprofagiczne, myrmekofilne, a nawet drapieżne[6].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Do rodziny tej zalicza się około 51 000 opisanych gatunków, zgrupowanych w około 4600 rodzajach, co stanowi ponad 80% ryjkowców[6] i czyni ją jedną z najliczniejszych rodzin zwierząt[3]. Systematyka rodziny jest wciąż nieustabilizowana i trwają próby ustanowienia podziału na podrodziny i plemiona tak, by odzwierciedlał filogenezę[7][6].

W systemie z pracy Boucharda i innych z 2011 roku zastosowano podział na 17 podrodzin[9]:

Znaczenie[edytuj | edytuj kod]

Niektóre są uciążliwymi szkodnikami roślin uprawnych jak wołek ryżowy (Calandra oryzae syn. Sitophilus oryzeus), który w ciepłym klimacie atakuje rośliny zbożowe w fazie dojrzałości mlecznej, natomiast w klimacie umiarkowanym jest szkodnikiem magazynowym. Niektóre są szkodnikami lasu. Innymi szkodnikami z rodziny ryjkowcowatych są:

Inne gatunki (wybór):

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Curculionidae, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b Encyklopedia Powszechna PWN. T. 4. R-Z. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976, s. 99.
  3. ↑ a b c Dave Clarke, Ajay Limaye, Duane D Mckenna, Rolf Oberpriele. The Weevil Fauna Preserved in Burmese Amber—Snapshot of a Unique, Extinct Lineage (Coleoptera: Curculionoidea)r. „Diversity”. 11 (1), 2018. DOI: 10.3390/d11010001. 
  4. ↑ a b c Marian Nunberg: Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 99-100. Korniki - Scotylidae, Wyrynniki - Platypodidae. Warszawa, Wrocław: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, PWN, 1981.
  5. ↑ a b c d e Stanisław Smerczyński: Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 98a. Ryjkowce - Curculionidae. Wstęp i podrodzina Apioninae. Warszawa: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, PWN, 1965.
  6. ↑ a b c d e f g Rolf G. Oberprieler, Adriana E. Marvaldi, Robert S. Anderson. Weevils, weevils, weevils everywhere. „Zootaxa”. 1668, s. 491-520, 2007. DOI: 10.5281/zenodo.274039. 
  7. ↑ a b Marek Wanat: Rząd: chrząszcze — Coleoptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 304-305.
  8. ↑ rodzina: Curculionidae Latreille, 1802 — ryjkowcowate. W: Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2019-12-29].
  9. ↑ Patrice Bouchard i inni, Family-group names in Coleoptera (Insecta), „ZooKeys”, 88, 2011, s. 1-972, DOI: 10.3897/zookeys.88.807.
  10. ↑ Choroby truskawek. e-ogrody.com. [dostęp 2009-03-11].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Heiko Bellmann, Henryk Garbarczyk: Owady. Warszawa: Multico, 2007. ISBN 978-83-7073-418-3.
  • Gołębiowska Z., Nawrot J., Szkodniki magazynowe, PWRiL, Warszawa, 1976
  • Karnkowski W., Jak odróżnić gatunki wołków. Szkodniki magazynowe, Przegląd Zbożowo-Młynarski, 1991, Nr 4
  • Sandner H., Owady. Zwierzęta świata., PWN, Warszawa, 1990
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ryjkowcowate&oldid=58366773”