Veľký bok
48°56′36″N 19°52′40″E/48,943333 19,877778 Veľký bok. Widok ze szczytu Veľká Vápenica | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
1727 m n.p.m. |
Położenie na mapie Słowacji  | |
| 48°56′36″N 19°52′40″E/48,943333 19,877778
| |
Veľký bok (1727 m) – wybitny szczyt w środkowej części grupy Kráľovohoľské Tatry w Niżnych Tatrach na Słowacji. Znajduje się w ich bocznym grzbiecie, odbiegającym od szczytu Zadná hoľa na północ. Przez szczyt biegnie granica administracyjna między gminami Východná (obejmuje część północno-wschodnią masywu) i Malužiná (obejmuje część południowo-zachodnią).
Veľký bok jest zwornikiem; w kierunku północno-zachodnim odbiega od niego poprzez Malẏ Bok (1534 m) długi boczny grzbiet z wieloma szczytami. Podobne ramię odchodzi od szczytu w kierunku wschodnim, a następnie północno-wschodnim, rozdzielając się następnie na kilka grzbietów schodzących na północ i wschód ku dolinom Czarnego Wagu i uchodzącej do niego Ipolticy[1]. Wschodnie, najbardziej strome stoki kopuły szczytowej góry opadają ku bezwodnej zwykle dolince, uchodzącej do doliny Svarínki, północne - do dolinki którą spływa Bystrý potok (Bystrá dolina), również uchodzący do Svarínki. Stoki zachodnie i południowe opadają ku dolinie Hodrušy. Jedynie stoki południowo-wschodnie rozległego plateau podszczytowego (ok. 1670 m n.p.m.), położonego na południowy wschód od wierzchołka, opadają ku dolinie Ipolticy[2].
Szczytowe partie góry oraz odchodzące od niej grzbiety zbudowane są z mezozoicznych ze skał osadowych. Są to głównie szare, margliste wapienie, margle i margliste łupki, pochodzące z przełomu jury i kredy. Na stokach południowo-zachodnich, poniżej poziomicy 1400–1500 m n.p.m., ciągnie się pas starszych skał triasowych. Dolinka, opadająca spod wierzchołka na wschód (i dalej na północny wschód), wypełniona jest sedymentami glacjalnymi z młodszego plejstocenu, w postaci żwirów, gruzowisk i złomisk większych bloków skalnych[3].
Szczyt to rozległy skalno-trawiasty płaskowyż o długości około 1 km. Dawniej była tutaj wielka hala pasterska. Po utworzeniu Parku Narodowego Niżne Tatry pasterstwo zniesiono i hala zaczyna stopniowo zarastać świerkami i kosodrzewiną. Zbocza porasta las świerkowy, który jednak został w dużej części zniszczony przez silne wichury, a następnie przez gradację kornika drukarza tak, że obecnie znaczna część zboczy to wiatrołomy[4].
W latach 1936–1944 w przełęczy pod Veľkým bokom, oddzielającej ten szczyt od Zadnéj holi, istniało schronisko turystyczne, wybudowane przez Klub československých turistov z Pragi[5]. Zostało ono spalone 26 grudnia 1944 r. przez Niemców[6].
Veľký bok jest wyższy od pobliskich szczytów w głównym grzbiecie Niżnych Tatr, dzięki temu stanowi dominujący element w tej części gór i jest doskonałym punktem widokowym. Jednak znajduje się daleko od osad ludzkich i schronisk turystycznych, wyjście na jego szczyt i powrót to całodzienna, wyczerpująca wędrówka, polecana dla wytrwałych i lubiących odludne miejsca turystów. Szlak turystyczny jest orientacyjne mylny, należy też uważać na niedźwiedzie. Widoki ze szczytu obejmują łańcuch Niżnych Tatr od Dziumbiera i Chopoka po szczyt Kráľova hoľa, Kotlinę Liptowska i okoliczne pasma górskie.
Szlaki turystyczne
[edytuj | edytuj kod]
Kráľova Lehota, Svarin – Svarinska dolina – Pod Chmelincom – Veľký bok. Suma podejść 1112 m, czas przejścia 4.30 h[1].- Veľký bok – Sedlo pod Veľkým bokom – Zadná hoľa. Suma podejść 115 m, zejść 272 m, czas przejścia 1.15 h[1]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Turystyczna i satelitarna mapa Słowacji. [dostęp 2017-06-05].
- ↑ Mapa turystyczna. [dostęp 2024-02-04].
- ↑ Geoportál ŠGÚDŠ. [dostęp 2024-02-04].
- ↑ Ján Lacika: Niżne Tatry. Bratislava: Dajama, 2001. ISBN 80-88975-33-6.
- ↑ Veľký bok: nejvýše položené letiště na Slovensku?. [dostęp 2017-12-07].
- ↑ Peter Urban, František Bizub a Ľubomír Dědeček najst.: Tragédia pod Veľkým Bokom. Útočisko našli aj v horárni [1]