Vladas Putvinskis
| Władysław Gerard Putwiński | |
| |
 Abdank | |
| Rodzina |
Putwińscy |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec |
Rafał Iwan Florencjusz Putwiński |
| Matka |
Idalia Broël-Plater |
| Żona |
Emilia Gruźdź (Emilija Gruzdytė) |
| Dzieci |
Stasys, Vytautas, Emilija |
Vladas Putvinskis – Putvys (ur. 6 października 1873 w Rydze, zm. 5 marca 1929 w Kownie, pochowany w Kielmach) – bojar litewski, dworzanin, działacz społeczno-kulturowy, pisarz, podziemny kolporter literatury litewskiej, prekursor rybołówstwa na Litwie.
Krzewiciel kultury litewskiej[edytuj | edytuj kod]
Choć wyrastał w środowisku polskim, a w jego domu używano języka polskiego, to około roku 1900 określił swą przynależność do narodu litewskiego i wraz z żoną zaczął się uczyć języka litewskiego. Szczególnie duży wpływ wywarł na niego Povilas Višinskis. W 1899 r. założył pierwszą tajną szkołę litewską we wsi Powieżupie (lit. Pavėžupis, nieopodal Kielm), a po kilku latach drugą w Graužikai. Łożył na utrzymanie szkół i nauczycieli, ponadto wspierał finansowo zdolniejsze dzieci w dalszej nauce. Organizował również kursy wieczorowe dla dorosłych.
Jego dwór w Powieżupiach stał się szybko ośrodkiem litewskości. Latem 1902 r. za zgodą Putvinskisa, Povilas Višinskis zorganizował tam pierwsze zebranie literatów litewskich. Później tego typu spotkania odbywały się co miesiąc. Każdy gość zobowiązany był każdorazowo przywieźć swój „paszport”, czyli niedawno napisane utwory literackie lub artykuły. W zebraniach uczestniczyli Povilas Višinskis, Julija Žemaitė, Jonas Krikščiūnas-Jovaras, Gabrielė Petkevičaitė-Bitė, Jonas Biliūnas oraz inni inteligenci i pisarze. Od 1901 r. Vladas Putvinskis sam pisywał do prasy litewskiej jako Vladas Putvys.
Kiedy Povilas Višinskis był redaktorem gazety Varpas (Dzwon), Vladas Putvinskis wspierał materialnie jego działalność. Gościł u niego również Jonas Jablonskis, który ok. 1900 r. przygotowywał tu dla prasy „Gramatykę języka litewskiego” oraz „Pisma” Motiejusa Valančiusa. Pomagali mu w tym Antanas Smetona, Petras Avižonis oraz Julija Žemaitė.
Kolportaż literatury litewskiej[edytuj | edytuj kod]
Vladas Putvinskis w Powieżupiu stworzył jeden z największych żmudzkich ośrodków kolportażu i dystrybucji podziemnej prasy litewskiej. Dystrybucja odbywała się regularnie. Putvinskas przyjmował zamówienia od prenumeratorów, nawiązywał kontakt z drukarniami i wydawnictwami na terenie Prus Wschodnich. Mniejsze ilości druków odbierali sami adresaci, a większe transportowano konno dalej. Książki najczęściej kolportowano w Szawlach i okolicach. Działalność tę Putvinskis prowadził przez siedem lat, dopóki nie został aresztowany w 1906 r.
Polityka[edytuj | edytuj kod]
W 1902 r. w Powieżupiu odbyło się zebranie, w trakcie którego omawiano plany dotyczące założenia Litewskiej Partii Demokratycznej, która wkrótce zaczęła działać w Wilnie. Putvinskis również aktywnie uczestniczył w wydarzeniach rewolucyjnych w 1905 r., prowadził antycarską agitację. W jego dworze znajdowali schronienie uciekający zagranicę rewolucjoniści. Za tę działalność Putvinskis został aresztowany w 1906 r. i spędził kilka miesięcy w więzieniu. Drugi raz aresztowano go w 1914 r. i zesłano do wsi Woskriesiensk w pobliżu Niżnego Nowogrodu, gdzie przebywał do 1917 r. Na zesłaniu Putvinskis zainteresował się filozofią i napisał kilka artykułów na tematy filozoficzne.
Twórca związku strzeleckiego[edytuj | edytuj kod]
W 1919 r. założył Litewski Związek Strzelecki, któremu przewodniczył w latach 1919–1922.
Wywód genealogiczny[edytuj | edytuj kod]
| Piotr Putwiński | ||||||||||||||||
| Dionizy Putwiński (1763–1845) | ||||||||||||||||
| Ludwika Rodowicz | ||||||||||||||||
| Hermenegild Kazimierz Putwiński (1799–1879) | ||||||||||||||||
| Wiktoria Rymkiewicz | ||||||||||||||||
| Rafał Iwan Florencjusz Putwiński (1824–1901) | ||||||||||||||||
| Adolfina Bitowt | ||||||||||||||||
| Vladas Putvinskis (1873–1929) | ||||||||||||||||
| Adam Tadeusz Broël-Plater (1740–1775) | ||||||||||||||||
| Tadeusz Broël-Plater (1780–1822) | ||||||||||||||||
| Maria Zabiełło | ||||||||||||||||
| Adam Michał Broël-Plater (1805–1869) | ||||||||||||||||
| Józef Tomasz Kościuszko (1744–1789) brat Tadeusza Kościuszki | ||||||||||||||||
| Rachela Aniela Kościuszko (1784–1860) | ||||||||||||||||
| ? | ||||||||||||||||
| Idalia Broël-Plater (1839–1889) | ||||||||||||||||
| Leon Mirski | ||||||||||||||||
| Franciszka Ksawera Mirska | ||||||||||||||||
| Joanna Dowiatt | ||||||||||||||||
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Grzegorz Błaszczyk: Herbarz szlachty żmudzkiej, tom IV, strony 688-689. Warszawa: DiG, 2014. ISBN 978-83-7181-928-5.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Vladas Putvinskis - biografia. oginski.lt. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)]. (lit.)