Przejdź do zawartości

Wawrzyniec Żmurko

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wawrzyniec Żmurko
Ilustracja
Portret Wawrzyńca Żmurki
drzeworyt Aleksandra Regulskiego
według rysunku Jana Spitziara (1882)
Data i miejsce urodzenia

10 lipca 1824
Jaworów k. Lwowa

Data i miejsce śmierci

3 kwietnia 1889
Lwów

Profesor nauk matematycznych
Uczelnia

Uniwersytet Lwowski
Politechnika Lwowska

Wawrzyniec Żmurko (ur. 10 lipca 1824 w Jaworowie, zm. 3 kwietnia 1889 we Lwowie) – polski matematyk, profesor Uniwersytetu Lwowskiego i Politechniki Lwowskiej, wynalazca konograficznych przyrządów geometrycznych, uważany za prekursora lwowskiej szkoły matematycznej[1].

Grobowiec Wawrzyńca Żmurki

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Pochodził z rodziny chłopskiej. Ukończył gimnazjum w Przemyślu i dwuletni kurs filozoficzny we Lwowie. W latach 1845–1849 studiował prawo na Uniwersytecie Lwowskim i matematykę na Uniwersytecie Wiedeńskim. W 1848 udał się do Wiednia, gdzie utrzymując się z udzielania lekcji uczęszczał na wykłady na uniwersytecie i politechnice. W 1849 został mianowany docentem Politechniki Wiedeńskiej. Jego rozprawa habilitacyjna pod tytułem Beitrag zum Integralcalcul ukazała się w Sprawozdaniach z posiedzeń Akademii Umiejętności w Wiedniu. W 1851 jako pierwszy Polak otrzymał kierownictwo katedry w Akademii Technicznej we Lwowie[1] (przekształconej w Politechnikę w 1877). W 1871 został kierownikiem katedry matematyki na Uniwersytecie Lwowskim. Pracował równolegle na obu stanowiskach do roku 1884, w którym ustąpił ze stanowiska na Politechnice, pozostając do śmierci na Uniwersytecie. Był dziekanem Wydziału Filozoficznego UL w roku akademickim 1878/1879 i rektorem UL w roku 1885/1886.

W 1878 został uhonorowany tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie.

Należał do Akademii Umiejętności w Krakowie (od 1872) i Towarzystwa Nauk Ścisłych w Paryżu. Był również członkiem pierwszego zarządu (wydziału) lwowskiego Towarzystwa dla Pielęgnowania i Rozpowszechniania Wiadomości Technicznych, Przemysłowych i Przyrodniczych (utworzone w 1862, formalnie działające od 1866, kiedy zatwierdzono statut i wybrano władze)[2]. W latach 1879–1981 był prezesem Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika[3].

Publikował w języku polskim i niemieckim, jego rozprawy ukazywały się w publikacjach stowarzyszeń naukowych. Dotyczyły teorii równań różniczkowych, teorii funkcji analitycznych i rzeczywistych, algebry liniowej i zastosowań matematyki. Za jego najważniejsze dzieło uważa się Wykład matematyki na podstawie ilości o dowolnych kierunkach[4][5] (2 tomy, 1861, 1864). Swoją rozprawę pt. Badania w dziedzinie nauki o równaniach oparte na poglądach analityczno-geometrycznych w przestrzeni (1879)[6] zadedykował Józefowi Ignacemu Kraszewskiemu. Opisał w niej wynalezione przez siebie przyrządy konograficzne, które miały ułatwiać kreślenie krzywych stożkowych oraz urządzenie o nazwie integrator do graficznego rozwiązywania zadań z rachunku całkowego. Wynalezione przez niego przyrządy nagrodzono medalami na wystawach (Wiedeń 1873, Lwów 1877, Paryż 1878 Londyn 1878).

Jego żoną była Helena (zm. 1894 w wieku 67 lat)[7]. Był ojcem malarza Franciszka Żmurki i teściem prof. Oskara Fabiana. Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie[8].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Politechnika Lwowska 1844-1945
  2. Technicy Lwowa i Krakowa wobec perspektywy odzyskania przez Polskę niepodległości, Józef Piłatowicz, "Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" nr 3–4/1999, s. 89–108
  3. Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika – władze. [dostęp 2006-09-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-05-03)].
  4. Wawrzyniec Żmurko, Wykład matematyki na podstawie ilości o dowolnych kierunkach. T. 1 [online], polona.pl [dostęp 2019-07-23].
  5. Wawrzyniec Żmurko, Wykład matematyki na podstawie ilości o dowolnych kierunkach. T. 2 [online], polona.pl [dostęp 2019-07-23].
  6. Wawrzyniec Żmurko, Badania w dziedzinie nauki o równaniach oparte na poglądach analityczno-geometrycznych w przestrzeni [online], Przedstawiono na posiedzeniu Towarzystwa Nauk Ścisłych w Paryżu, dnia 10 lutego 1879 roku. Wyciąg z Pamiętników Towarzystwa Nauk Ścisłych w Paryżu 1879, t. 11., polona.pl [dostęp 2019-07-23].
  7. Kronika. „Nowa Reforma”, s. 3, Nr 276 z 4 grudnia 1894. 
  8. Cmentarz Łyczakowski. [dostęp 2006-09-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-09-04)].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Biografie matematyków, Paweł Pietroń
  • Andrzej Śródka: Uczeni Polscy XIX i XX stulecia. Tom IV: S–Ż. Warszawa: Agencja Wydawnicza Aries, 1998.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]