Wawrzyniec Żmurko

Wawrzyniec Żmurko
	; Portret Wawrzyńca Żmurki; drzeworyt Aleksandra Regulskiego; według rysunku Jana Spitziara (1882)
Data i miejsce urodzenia	10 lipca 1824 ; Jaworów k. Lwowa
Data i miejsce śmierci	3 kwietnia 1889 ; Lwów
	Profesor nauk matematycznych
Uczelnia	Uniwersytet Lwowski; Politechnika Lwowska
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wawrzyniec Żmurko (ur. 10 lipca 1824 w Jaworowie, zm. 3 kwietnia 1889 we Lwowie) – polski matematyk, profesor Uniwersytetu Lwowskiego i Politechniki Lwowskiej, wynalazca konograficznych przyrządów geometrycznych, uważany za prekursora lwowskiej szkoły matematycznej^[1].

Życiorys

Pochodził z rodziny chłopskiej. Ukończył gimnazjum w Przemyślu i dwuletni kurs filozoficzny we Lwowie. W latach 1845–1849 studiował prawo na Uniwersytecie Lwowskim i matematykę na Uniwersytecie Wiedeńskim. W 1848 udał się do Wiednia, gdzie utrzymując się z udzielania lekcji uczęszczał na wykłady na uniwersytecie i politechnice. W 1849 został mianowany docentem Politechniki Wiedeńskiej. Jego rozprawa habilitacyjna pod tytułem Beitrag zum Integralcalcul ukazała się w Sprawozdaniach z posiedzeń Akademii Umiejętności w Wiedniu. W 1851 jako pierwszy Polak otrzymał kierownictwo katedry w Akademii Technicznej we Lwowie^[1] (przekształconej w Politechnikę w 1877). W 1871 został kierownikiem katedry matematyki na Uniwersytecie Lwowskim. Pracował równolegle na obu stanowiskach do roku 1884, w którym ustąpił ze stanowiska na Politechnice, pozostając do śmierci na Uniwersytecie. Był dziekanem Wydziału Filozoficznego UL w roku akademickim 1878/1879 i rektorem UL w roku 1885/1886.

W 1878 został uhonorowany tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie.

Należał do Akademii Umiejętności w Krakowie (od 1872) i Towarzystwa Nauk Ścisłych w Paryżu. Był również członkiem pierwszego zarządu (wydziału) lwowskiego Towarzystwa dla Pielęgnowania i Rozpowszechniania Wiadomości Technicznych, Przemysłowych i Przyrodniczych (utworzone w 1862, formalnie działające od 1866, kiedy zatwierdzono statut i wybrano władze)^[2]. W latach 1879–1981 był prezesem Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika^[3].

Publikował w języku polskim i niemieckim, jego rozprawy ukazywały się w publikacjach stowarzyszeń naukowych. Dotyczyły teorii równań różniczkowych, teorii funkcji analitycznych i rzeczywistych, algebry liniowej i zastosowań matematyki. Za jego najważniejsze dzieło uważa się Wykład matematyki na podstawie ilości o dowolnych kierunkach^[4]^[5] (2 tomy, 1861, 1864). Swoją rozprawę pt. Badania w dziedzinie nauki o równaniach oparte na poglądach analityczno-geometrycznych w przestrzeni (1879)^[6] zadedykował Józefowi Ignacemu Kraszewskiemu. Opisał w niej wynalezione przez siebie przyrządy konograficzne, które miały ułatwiać kreślenie krzywych stożkowych oraz urządzenie o nazwie integrator do graficznego rozwiązywania zadań z rachunku całkowego. Wynalezione przez niego przyrządy nagrodzono medalami na wystawach (Wiedeń 1873, Lwów 1877, Paryż 1878 Londyn 1878).

Jego żoną była Helena (zm. 1894 w wieku 67 lat)^[7]. Był ojcem malarza Franciszka Żmurki i teściem prof. Oskara Fabiana. Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie^[8].

Przypisy

↑ ^a ^b Politechnika Lwowska 1844-1945
↑ Technicy Lwowa i Krakowa wobec perspektywy odzyskania przez Polskę niepodległości, Józef Piłatowicz, "Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" nr 3–4/1999, s. 89–108
↑ Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika – władze. [dostęp 2006-09-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-05-03)].
↑ WawrzyniecW. Żmurko WawrzyniecW., Wykład matematyki na podstawie ilości o dowolnych kierunkach. T. 1 [online], polona.pl [dostęp 2019-07-23] .
↑ WawrzyniecW. Żmurko WawrzyniecW., Wykład matematyki na podstawie ilości o dowolnych kierunkach. T. 2 [online], polona.pl [dostęp 2019-07-23] .
↑ WawrzyniecW. Żmurko WawrzyniecW., Badania w dziedzinie nauki o równaniach oparte na poglądach analityczno-geometrycznych w przestrzeni [online], Przedstawiono na posiedzeniu Towarzystwa Nauk Ścisłych w Paryżu, dnia 10 lutego 1879 roku. Wyciąg z Pamiętników Towarzystwa Nauk Ścisłych w Paryżu 1879, t. 11., polona.pl [dostęp 2019-07-23] .
↑ Kronika. „Nowa Reforma”, s. 3, Nr 276 z 4 grudnia 1894.
↑ Cmentarz Łyczakowski. [dostęp 2006-09-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-09-04)].

Bibliografia

Biografie matematyków, Paweł Pietroń
Andrzej Śródka: Uczeni Polscy XIX i XX stulecia. Tom IV: S–Ż. Warszawa: Agencja Wydawnicza Aries, 1998.

Linki zewnętrzne

Prace Wawrzyńca Żmurko dostępne w Sieci (Katalog HINT)
Dzieła Wawrzyńca Żmurki w bibliotece Polona

[politechnika-1] Politechnika Lwowska 1844-1945

[2] Technicy Lwowa i Krakowa wobec perspektywy odzyskania przez Polskę niepodległości, Józef Piłatowicz, "Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" nr 3–4/1999, s. 89–108

[3] Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika – władze. [dostęp 2006-09-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-05-03)].

[4] WawrzyniecW. Żmurko WawrzyniecW., Wykład matematyki na podstawie ilości o dowolnych kierunkach. T. 1 [online], polona.pl [dostęp 2019-07-23] .

[5] WawrzyniecW. Żmurko WawrzyniecW., Wykład matematyki na podstawie ilości o dowolnych kierunkach. T. 2 [online], polona.pl [dostęp 2019-07-23] .

[6] WawrzyniecW. Żmurko WawrzyniecW., Badania w dziedzinie nauki o równaniach oparte na poglądach analityczno-geometrycznych w przestrzeni [online], Przedstawiono na posiedzeniu Towarzystwa Nauk Ścisłych w Paryżu, dnia 10 lutego 1879 roku. Wyciąg z Pamiętników Towarzystwa Nauk Ścisłych w Paryżu 1879, t. 11., polona.pl [dostęp 2019-07-23] .

[7] Kronika. „Nowa Reforma”, s. 3, Nr 276 z 4 grudnia 1894.

[8] Cmentarz Łyczakowski. [dostęp 2006-09-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-09-04)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]