Wiąz
Wiąz (Ulmus L. ) – rodzaj drzew, rzadziej krzewów z rodziny wiązowatych (Ulmaceae), obejmujący co najmniej 40 gatunków[3]. Występują w strefie umiarkowanej półkuli północnej.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Liście
- Pojedyncze, skrętoległe, podwójnie piłkowane o krótkim ogonku, asymetryczne u nasady.
- Kwiaty
- Obupłciowe z niepozornym okwiatem, zebrane w pęczki, ukazujące się przed rozwojem liści.
- Owoce
- Orzeszki otoczone dookoła płaskim skrzydełkiem.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Synonimy
- Ulmoxylon E. Hofmann[2]
- Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (2001...)
- Rodzaj z rodziny wiązowatych (Ulmaceae) z rzędu różowców, należących do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych[1].
- Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)
- Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Urticanae Takht. ex Reveal, rząd pokrzywowce (Urticales Dumort.), rodzina wiązowate (Ulmaceae Mirb.), podrodzina Ulmoideae (Mirb.) Arn., plemię Ulmeae Dumort., podplemię Ulminae (Mirb.) Duby, rodzaj wiąz (Ulmus L.)[4].
- Gatunki dziko rosnące w Polsce[5]
- wiąz górski, brzost (Ulmus glabra Huds., syn. U. scabra Mill.)
- wiąz pospolity, wiąz polny (Ulmus minor Mill., syn. U. campestris L. em. Huds.)
- wiąz szypułkowy, limak (Ulmus laevis Pall.)
- Lista gatunków[3]
|
|
- Mieszańce międzygatunkowe[3]
- Ulmus × hollandica Mill. – wiąz holenderski
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
- Drewno wiązów jest ciężkie i twarde, odporne na gnicie. Używane jest w meblarstwie, a także do budowy łodzi.
- Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne w parkach lub w uprawie skarlającej (bonsai) jako rośliny pokojowe.
Rekordowe osobniki polskich gatunków rodzimych[edytuj | edytuj kod]
Wiąz szypułkowy (U. laevis)[edytuj | edytuj kod]
Najgrubszy i prawdopodobnie najstarszy wiąz szypułkowy, zarówno w Polsce, jak i w Europie rośnie w Komorowie, w gminie Gubin – to Wiąz Wiedźmin, o obwodzie 930 cm (w 2011 r.)[6]. Warto zaznaczyć, że w tej samej gminie, w Węglinach rośnie drugi najgrubszy wiąz szypułkowy w kraju, okaz o obwodzie 840 cm (w 2015)[6].
Wiąz górski (Ulmus glabra)[edytuj | edytuj kod]
Najokazalsze niegdyś osobniki nie przetrwały holenderskiej choroby wiązów, to między innymi okaz z Iwli w powiecie krośnieńskim, zwany Beskidnikiem który osiągnął ponad 620 cm obwodu oraz około 40 m wysokości[7]. Obecnie najokazalszy jest wiąz z Suchej Beskidzkiej, mający w 2016 r. 270 lat – to Brzost Sobieskiego, o obwodzie 528 cm (w 2014 r.)[8].
Grubsze wiązy górskie notuje się w Wielkiej Brytanii i Niemczech – gdzie rośnie najgrubszy okaz w Europie, drzewo o obwodzie ok. 975 cm (w 2015 r.), w miejscowości Gülitz, w Brandenburgii.
Prawdopodobnie najokazalszy w historii okaz rósł w Anglii jeszcze w XVII wieku – zmierzony w 1636 roku miał 1539 cm obwodu oraz 37 m wysokości.
Wiąz polny (U. minor)[edytuj | edytuj kod]
Najgrubszy wiąz polny w kraju to drzewo z Dobrzycy w powiecie pilskim. W 2013 roku miał obwód 689 cm[6]. To także jeden z najgrubszych wiązów polnych w Europie.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-01-21].
- ↑ a b c Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-25].
- ↑ a b c The Plant List. [dostęp 2015-02-03].
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Ulmus (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-04-25].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c Krzysztof Borkowski, Robert Tomusiak, Paweł Zarzyński: Drzewa Polski. Warszawa: PWN, 2016. ISBN 978-83-01-18438-4.
- ↑ Wiąz górski 'Beskidnik' obumarł. W: Gmina Dukla [on-line]. [dostęp 2016-01-09].
- ↑ Brzost Sobieskiego. W: Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych [on-line]. [dostęp 2016-09-01].