Wiązowate
 Wiąz górski | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina |
wiązowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Ulmaceae Mirb. Elém. Phys. Vég. Bot.: 905. 1815, nom. cons. | |
Wiązowate (Ulmaceae Mirb.) – rodzina roślin zaliczana do rzędu różowców (Rosales). Obejmuje 7 rodzajów z 56 gatunkami[2][3]. Należą tu rośliny drzewiaste występujące głównie w strefie umiarkowanej półkuli północnej, poza tym obecne na wszystkich kontynentach w strefie międzyzwrotnikowej[2]. We florze Polski występują jako rodzime tylko trzy gatunki reprezentujące rodzaj wiąz (Ulmus)[4].
Rośliny z tej rodziny są ważnym źródłem surowca drzewnego, wykorzystywane są jako włóknodajne i ozdobne[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Drzewa o pędach rozgałęziających się sympodialnie (pąk szczytowy jest odrzucany i wzrost kontynuowany jest przez pąk boczny)[2]. Rośliny pozbawione są rurek mlecznych, ale często zawierają kanały lub komórki wydzielające śluz roślinny[5].
- Liście
- Zrzucane przed zimą[2]. Ułożone skrętolegle, często dwurzędowo, z przylistkami. Blaszki pojedyncze, w nasadzie często asymetryczne, z piłkowanymi brzegami, z żyłkami przewodzącymi sięgającymi końców ząbków[5].
- Kwiaty
- Obupłciowe i jednopłciowe, wyrastające pojedynczo lub skupione w pęczki, wierzchotki i grona. Drobne i wiatropylne. Zwykle 5-krotne, z 5 (czasem inna liczba od 2 do 9) listkami okwiat u wyrastającymi spiralnie, czasem zrośniętymi. Pręcików taka sama liczba jak listków okwiatu. Zalążnia górna, pojedyncza, rozwijająca się z dwóch lub trzech owocolistków, z pojedynczymi zalążkami w komorach[2][5].
- Owoce
- Spłaszczone, jednonasienne skrzydlaki[2][5].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
W tradycyjnym ujęciu rodzina była dzielona na dwie podrodziny Ulmoideae i Celtidoideae, czasem podnoszone do rangi osobnych rodzin Ulmaceae i Celtidoideae. Pierwsze różnią się m.in. suchymi owocami i liczbą chromosomów wynoszącą 28, podczas gdy u drugich owocem są pestkowce, a liczba chromosomów wynosi 20, 30 i 40[6]. Niezależnie od ujęcia cała grupa sytuowana była albo w rzędzie pokrzywowców Urticales[6], albo szerzej ujmowanych różowców Rosales[2]. Zastosowanie metod molekularnych pozwoliło potwierdzić bliską relację z rodzinami tworzącymi rząd pokrzywowców (konopiowate Cannabaceae, morwowate Moraceae i pokrzywowate Urticaceae), w stosunku do których wiązowate zajmują pozycję bazalną[2]. Powiązania i podział rodzajów między tymi rodzinami zmieniał się w zależności od danych jakimi dysponowali systematycy. Badania filogenetyczne bazujące na analizie chloroplastowego DNA oraz sekwencjonowaniu DNA, ujawniły bliższą relację Celtidoideae z konopiowatymi i współcześnie (np. w systemach APG) do konopiowatych włączana jest ta grupa rodzajów (m.in. Trema, Pteroceltis i wiązowiec Celtis)[2]. W efekcie współcześnie do wiązowatych zalicza się zamiast kilkunastu rodzajów[7] – 7 rodzajów z 56 gatunkami, z czego większość należy do rodzaju wiąz Ulmus[2][3].
- Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
| różowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Ampelocera Klotzsch
- Hemiptelea Planch. – hemipteleja
- Holoptelea Planch.
- Phyllostylon Capan. ex Benth.
- Planera J.F. Gmel.
- Ulmus L. – wiąz
- Zelkova Spach. – brzostownica
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-01-19] (ang.).
- ↑ a b c Ulmaceae Mirb.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-07-25].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c d e David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 950, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 160. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ Liguo Fu, Yiqun Xin & Alan Whittemore: Ulmaceae Mirbel. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-07-25].