Wiązowiec (roślina)
| ||
 Morfologia (Celtis australis) | ||
| Systematyka[1][2] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Podkrólestwo | rośliny zielone | |
| Nadgromada | rośliny telomowe | |
| Gromada | rośliny naczyniowe | |
| Podgromada | rośliny nasienne | |
| Nadklasa | okrytonasienne | |
| Klasa | Magnoliopsida | |
| Nadrząd | różopodobne | |
| Rząd | różowce | |
| Rodzina | konopiowate | |
| Rodzaj | wiązowiec | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Celtis L. Sp. Pl. 1043. 1 Mai 1753 | ||
Wiązowiec, obrostnica[3] (Celtis L.) – rodzaj liczący około 60–70 gatunków drzew liściastych zaliczana w systemie APG II do rodziny konopiowatych (Cannabaceae). Występuje powszechnie w ciepłych regionach o klimacie umiarkowanym na półkuli północnej, w południowej Europie, Azji Południowej i Wschodniej, w Ameryce Północnej i Południowej oraz w południowej części Afryki.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Drzewa osiągające 10–25 m (rzadko do 40 m) wysokości.
- Liście
- Naprzemienne proste, 3–15 cm długości, owalno-szpiczaste o równomiernie ząbkowanych brzegach. Cechą rozpoznawczą całego rodzaju jest zawsze trójnerwowa nasada liści[4].
- Kwiaty
- Małe jednopienne, pojawiają się wczesną wiosną, gdy liście wciąż się rozwijają. Kwiaty męskie są dłuższe i rozlane. Kwiaty żeńskie są zielonkawe i bardziej zaokrąglone.
- Owoce
- Małe pestkowce o średnicy 6–10 mm, przeważnie jadalne, suche i słodkie, przypominające konsystencją daktyle.
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj Celtis miał w Europie jeszcze w trzeciorzędzie znacznie większy zasięg, niż obecnie. Dowodzą tego znaleziska kopalnych liści z warstw iłów, napotykanych przy wydobywaniu węgla brunatnego. Liście te są znakomicie zachowane, dowodzą ponadto, że u schyłku trzeciorzędu klimat był znacznie łagodniejszy niż obecnie[4]. Wiązowce wykazują odporność na choroby i zmiany klimatyczne. Ich drewno jest bardzo twarde[3].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Momisia F. Dietr., Sparrea Hunz. & Dottori
- Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (2001...)[2]
Należy do rodziny konopiowatych (Cannabaceae), która wraz z najbliżej spokrewnionymi rodzinami wiązowatych, pokrzywowatych i morwowatych należy do rzędu różowców (Rosales), a ten do kladu różowych w obrębie dwuliściennych właściwych.
- Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Urticanae Takht. ex Reveal, rząd pokrzywowce (Urticales Dumort.), rodzina wiązowate (Ulmaceae Mirb.), podrodzina Celtidoideae A. Rich. ex Darl., plemię Celtideae Dumort., podplemię Celtidinae Dumort, rodzaj wiązowiec (Celtis L.)[6].
- Celtis adolfi-friderici Engl.
- Celtis africana Burm.f.
- Celtis australis L. – wiązowiec południowy
- Celtis balansae Planch.
- Celtis berteroana Urb.
- Celtis bifida Leroy
- Celtis biondii Pamp. – wiązowiec Bionda
- Celtis boninensis Koidz.
- Celtis brasiliensis (Gardner) Planch.
- Celtis bungeana Blume – wiązowiec Bunge'a
- Celtis caucasica Willd. – wiązowiec kaukaski
- Celtis caudata Planch.
- Celtis cerasifera C.K.Schneid.
- Celtis chekiangensis C.C.Cheng
- Celtis chichape (Wedd.) Miq.
- Celtis conferta Planch.
- Celtis glabrata Steven ex Planch. – wiązowiec nagi
- Celtis gomphophylla Baker
- Celtis harperi Horne ex Baker
- Celtis hildebrandii Soepadmo
- Celtis hypoleuca Planch.
- Celtis iguanaea (Jacq.) Sarg.
- Celtis jamaicensis Planch.
- Celtis jessoensis Koidz. – wiązowiec jezoeński
- Celtis julianae C.K.Schneid. – wiązowiec Juliany
- Celtis koraiensis Nakai – wiązowiec koreański
- Celtis laevigata Willd. – wiązowiec całobrzegi
- Celtis latifolia (Blume) Planch.
- Celtis lindheimeri Engelm. ex K.Koch
- Celtis loxensis C.C.Berg
- Celtis luzonica Warb.
- Celtis madagascariensis Sattarian
- Celtis mauritiana Planch.
- Celtis mildbraedii Engl.
- Celtis neglecta Zi L.Chen & X.F.Jin
- Celtis occidentalis L. – wiązowiec zachodni
- Celtis orthocanthos Planch.
- Celtis pacifica Planch.
- Celtis pallida Torr.
- Celtis paniculata (Endl.) Planch.
- Celtis petenensis Lundell
- Celtis philippensis Blanco
- Celtis punctata (Urb. & Ekman) Urb. & Ekman
- Celtis reticulata Torr. – wiązowiec żyłkowany
- Celtis rigescens (Miq.) Planch.
- Celtis rubrovenia Elmer
- Celtis salomonensis Rech.
- Celtis schippii Standl.
- Celtis sinensis Pers. – wiązowiec chiński
- Celtis solenostigma Unwin
- Celtis spinosa Spreng.
- Celtis strychnoides Planch.
- Celtis tala Gillies ex Planch.
- Celtis tenuifolia Nutt. – wiązowiec cienkolistny
- Celtis tessmannii Rendle
- Celtis tetrandra Roxb.
- Celtis tikalana Lundell
- Celtis timorensis Span.
- Celtis toka (Forssk.) Hepper & J.R.I.Wood
- Celtis tournefortii Lam. – wiązowiec Tourneforta
- Celtis trinervia Lam.
- Celtis tupalangi Vassilcz.
- Celtis vandervoetiana C.K.Schneid.
- Celtis vitiensis A.C.Sm.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-21] (ang.).
- ↑ a b Barbara Petrozolin-Skowrońska: Encyklopedia popularna PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 425. ISBN 83-7129-541-3.
- ↑ a b Bruno T. Kremer: Drzewa. Warszawa: Świat Książki, 1996, s. 148. ISBN 83-7129-141-8.
- ↑ Celtis information from NPGS/GRIN. [dostęp 2010-02-15].
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Celtis (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-04-25].
- ↑ Celtis L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-01-07].
- ↑ Włodzimierz Seneta: Drzewai krzewy liściaste. Tom II. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 88-95. ISBN 83-01-11074-0.