Wikariat generalny cieszyński
 Siedziba Wikariatu Generalnego w latach 1894-1925 w Cieszynie | |
| Siedziba |
Cieszyn (od 1872) |
|---|---|
| Data powołania |
1770 |
| Data zamknięcia |
1925 |
| Diecezja | |
Położenie na mapie Cieszyna  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego  | |
 49°44′52,6″N 18°37′55,2″E/49,747944 18,632000
| |
Wikariat generalny cieszyński – wikariat utworzony w 1770 na terytorium diecezji wrocławskiej pozostałym przy Austrii po wojnach śląskich i rozdzieleniu granicą terytorium diecezji między zwycięskim Królestwem Prus, które zagarnęło większą część terytorium diecezji z Wrocławiem, i Austrią Habsburgów.
Po stronie austriackiej pozostały dwa obszary rozdzielone pozostałą częścią Śląska Austriackiego (księstwa opawsko-karniowskiego) podlegającej diecezji ołomunieckiej (od 1777 archidiecezji). Na wschodzie był to obszar istniejącego od 1654 biskupiego komisariatu cieszyńskiego, a na zachodzie obszar dawnego biskupiego księstwa nyskiego, na którym w 1746 utworzony biskupi komisariat nyski (frywałdowski). W początkowym okresie na obszar Wikariatu składało się 6 dekanatów komisariatu cieszyńskiego: Bielsko, Cieszyn, Frydek, Frysztat, Karwina, Strumień. W części nyskiej znalazło się 16 parafii stanowiących fragmenty trzech dekanatów, a po utworzeniu komisariatu w 1747 utworzono na jego obszarze 4 dekanaty (Frývaldov, Jánský Vrch, Vidnava i Cukmantl[1]), ponadto 1 nową parafię i 12 lokalii[2].
Początkowo częścią pozostałą przy Austrii zarządzał biskup wrocławski Philipp Gotthard von Schaffgotsch rezydujący na zamku Johannesberg (cz. Jánský Vrch na terenie miasta Javorník). W 1770 pierwszym Generalnym Wikariuszem został Justus Wilhelm, dziekan frydecki. Przez następne lata Habsburgowie starali się utworzyć osobne biskupstwo w Opawie, jednak bez powodzenia. W 1795 zmarli biskup Philipp Gotthard von Schaffgotsch oraz Wikariusz Generalny Justus Wilhelm, a nowym biskupem we Wrocławiu został Joseph Christian Hohenlohe-Bartenstein, który zatwierdzeniem cesarskiego dokumentu quoad temporalia unormował prawny status Wikariatu Generalnego. Następnym prawnym Wikariuszem Generalnym został dotychczasowy komisarz i dziekan cieszyński ks. Antoni Alojzy Löhn. Następni rezydowali również we Frydku, Bielsku, Frysztacie i Strumieniu, ale przeważnie w Cieszynie. Na stałe siedzibą Wikariatu generalnego Cieszyn został, gdy siódmym z kolei Generalnym Wikariuszem uczyniono ks. Franciszka Śniegonia w 1872, od 1883 uroczyście konsekrowany na biskupa-sufragana. Następujący po nim ks. Karol Findinski zanim przeniósł się z Frydka postanowił wybudować nową siedzibę w Cieszynie. Neobarokowy budynek ukończono w 1894. W 1891 biskup Georg Kopp utworzył funkcję kanclerza Generalnego Wikariatu powoływanego we Wrocławiu[2]. Po podziale Śląska Cieszyńskiego w 1920 władza cieszyńskiego wikariatu została ograniczona tylko do jego polskiej części[3]. Generalny Wikariat zniesiono wraz z utworzeniem diecezji katowickiej w 1925, do której to włączono podległe mu dekanaty bielski, cieszyński, skoczowski i strumieński. Parafie w czechosłowackiej części Śląska Cieszyńskiego pozostały częścią archidiecezji wrocławskiej, tworząc Apostolską Administraturę w Czeskim Cieszynie, podległą Watykanowi aż do 1978 roku, kiedy to zostały włączone do archidiecezji ołomunieckiej.
Generalni wikariusze
[edytuj | edytuj kod]- ks. Justus Wilhelm, hr. Prażma (1770-1795)
- ks. Antoni Alojzy Löhn (1796-1806)
- ks. Józef Karol Schipp (1806-1836)
- ks. Paweł Prutek (1836-1842)
- ks. dr Mateusz Opolski (1843-1850)
- ks. Antoni Helm (1850-1872)
- ks. Franciszek Śniegoń (1872-1891)
- ks. Karol Findiński (1892-1897)
- ks. Karol Hudziec (1897-1902)
- ks. Jerzy Kolek (1902-1926)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Frýdecká farnost v kontextu církevně-správního vývoje Slezska. svatojanskavez.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-25)]. (cz.)
- ↑ a b Karol Tomecki. Organizacja kościelna na Śląsku austriackim w drugiej połowie XVIII wieku. „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne”, 1994.
- ↑ J. Londzin 1926, s. 75.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Józef Londzin: Historja generalnego wikarjatu w Cieszynie. Cieszyn: 1926.
- Janusz Spyra: Śląsk Cieszyński pod rządami Habsburgów (1653-1848). Cieszyn: Macierz Ziemi Cieszyńskiej, 2001, s. 152. ISBN 83-88271-07-5.
- Śląsk Cieszyński od Wiosny Ludów do I wojny światowej (1848-1918). Red. Krzysztof Nowak, Idzi Panic. Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2013, s. 302-308. ISBN 978-83-935147-3-1.
- Władysław Sosna: Cieszyn. Przewodnik krajoznawczy. Cieszyn: Offsetdruk i Media Sp. z o.o., 2005, s. 111-112. ISBN 83-918061-9-7.