Willa doktora Kriebla we Wrocławiu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Willa doktora Kriebla
Symbol zabytku nr rej. A/6170 z 7.04.2020
Ilustracja
Widok budynku od ulicy
Państwo

 Polska

Miejscowość

Wrocław

Adres

ul. Karola Lipińskiego 1

Typ budynku

dom jednorodzinny

Styl architektoniczny

modernizm

Architekt

Adolf Rading

Inwestor

Arnold Kriebel

Ukończenie budowy

1927

Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, po prawej znajduje się punkt z opisem „Willa doktora Kriebla”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Willa doktora Kriebla”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Willa doktora Kriebla”
Ziemia51°07′02,88″N 17°05′06,35″E/51,117467 17,085097
Multimedia w Wikimedia Commons
Widok współczesny budynku od strony ogrodu (południowo-wschodniej)
Rzuty pomieszczeń na parterze (po lewej): jadalnia - Esszimmer, pokój dzienny - Wohnzimmer, pokój pani domu - Damenzimmer. Po prawej pokoje na górnym piętrze: sypialnia rodziców - Elternschlafzim, łazienki - Bad, balkon do wypoczynku - Liège Balkon.

Willa doktora Kriebla (niem. Kriebelhaus) – modernistyczny jednorodzinny dom mieszkalny przy ul. Karola Lipińskiego 1 we Wrocławiu wybudowany według projektu Adolfa Radinga dla lekarza Arnolda Kriebla.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W roku 1927 wrocławski laryngolog dr Arnold Kriebel, lekarz naczelny szpitala diakonijnego Bethanien[a], zlecił architektowi Adolfowi Radingowi wykonanie projektu swojego nowego domu na działce, w której posiadaniu był od kilku lat. Działka mieściła się na osiedlu Zalesie w sąsiedztwie parku Szczytnickiego u zbiegu ulic Mozartstrasse i Morgenzeile[b]. Doktor Kriebel znał już wcześniej Radinga, ponieważ prowadził swój prywatny gabinet w kamienicy "Pod Murzynem" przy placu Solnym[1], nowoczesnym budynku w samym sercu Wrocławia, również zaprojektowanym przez Radinga, który to budynek dzięki swojej śmiałej awangardowej formie stał się znany w całych Niemczech.

Projektując dla Kriebla willę w otoczeniu zieleni Rading, który od początku swojego pobytu we Wrocławiu tworzył domy wielorodzinne, domy jednorodzinne w zabudowie szeregowej i budynki użyteczności publicznej, podjął się tym razem całkiem nowego zadania. Jedynym zbudowanym do tej pory według jego projektu wolno stojącym domem jednorodzinnym we Wrocławiu był jego własny dom na osiedlu Borek zrealizowany w latach 1921-1922, którego nowatorska forma po interwencji Policji Budowlanej[c] musiała ulec zmianie na bardziej zbliżoną do tradycyjnej[2]. Dom Kriebla, który powstał pod koniec roku 1927 stał się jeszcze nowocześniejszym budynkiem projektowanym w duchu architektury „Neues Bauen” o formie niespotykanej do tej pory we Wrocławiu. Arnold Kriebel wraz z rodziną mieszkał w tym domu do czasu wyjazdu z Wrocławia tuż po zakończeniu II wojny światowej.

Dom nie uległ zniszczeniom w czasie wojny i zachował się w bardzo dobrym stanie. Po wojnie w willi przy dawnej Mozartstrasse, która do roku 1948 nosiła nazwę ulicy Władysława Żeleńskiego, a w latach 1948–92 Pawła Findera[3], zamieszkał geolog, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, Józef Zwierzycki[4]. Dom dzisiaj znajduje się w stanie niemal niezmienionym w stosunku do pierwotnego. Wszelkie remonty i inne prace takie jak np. wymiana stolarki okiennej wykonywane były z dbałością o zachowanie oryginalnych wzorów. Nie zachowała się jedynie pierwotna kolorystyka zaprojektowana przez Radinga[5].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Willa Kriebla stała się jedną z pierwszych realizacji Radinga wykonaną w myśl jego założeń mówiących, że „dom, który nie otwiera się na ogród, powietrze i słońce jest absurdem”[6], a które z powodzeniem realizował w następnych latach swojej kariery zarówno w czasie pobytu w Niemczech jak i w Palestynie. Kubiczną bryłę budynku tworzy kilka połączonych ze sobą prostopadłościanów zwiększających uskokowo swoją wysokość ku północy i zachodowi, najważniejsze pomieszczenia sfery mieszkalnej miały swoje okna od nasłonecznionego południa i od wschodu, gdzie znajdował się ogród. Pomieszczeniom gospodarczym przeznaczono mniej doświetloną stronę północną. Tym samym zrealizowana została idea domu pośród zieleni zwróconego w stronę słońca. Część narożników jest zaokrąglona, co miało z kolei łagodzić surowość bryły. Całość kryta jest płaskim dachem. Otwory okienne mają różny kształt i wielkość stosownie do funkcji poszczególnych pomieszczeń. Największe okna z nisko umieszczonym parapetem znajdowały się w jadalni i salonie, najmniejsze w pomieszczeniach gospodarczych. Dom został pokryty tynkiem w kolorze beżowym kontrastującym z bielą stolarki okiennej i drzwi[5].

Projektując wnętrza domu Rading wykorzystał wzorce z modelowego osiedla Weissenhof wystawy Werkbundu w Stuttgarcie, w której uczestniczył, a które zostały szerzej zaprezentowane dwa lata później w czasie podobnej wrocławskiej wystawy „Mieszkanie i Miejsce Pracy” (WUWA). Chodziło tu głównie o jasny podział mieszkania na część dzienną i część nocną, a także osobną część gospodarczą. Na parterze swoje miejsca znalazły pomieszczenia części dziennej: jadalnia z wyjściem na taras prowadzący do ogrodu, salon i pokój muzyczny. Wszystkie te trzy pomieszczenia był oddzielone rozsuwanymi drzwiami, dzięki czemu można było je łączyć tworząc jedną wielką przestrzeń. Rozwiązanie to umożliwiało lepszy przepływ świeżego powietrza w całej strefie dziennej. Nieco izolowany od tej części wspólnej wydaje się umieszczony w południowo-wschodnim narożniku niewielki pokój pani domu z zaokrąglonymi kątami. Służył jako przytulne miejsce do odpoczynku. Ozdobiony był hebanowymi meblami i okładziną drzewną[7]. Połowę jego powierzchni zajmował tapczan, swoje miejsce znalazła tam także szafa ze szklana witryną i regał na książki. Okno tego saloniku umieszczono wysoko tak, aby osoba leżąca na tapczanie widziała jedynie zieleń i niebo[8].

Przedpokój ze schodami na I piętro i garderoba oddzielały część dzienną na parterze od części gospodarczej, którą tworzyły kuchnia, spiżarnia i garaż. Część nocna na pierwszym piętrze to sypialnia rodziców, trzy pokoje dla dzieci i dwie oddzielne łazienki, jedna dla rodziców, druga dla czwórki dzieci. Na pierwszym piętrze znajdują się także dwa balkony, jeden z widokiem na ogród skierowany w stronę południową służył do odpoczynku i kąpieli słonecznych. Wychodziło się z niego przez sypialnię rodziców i jeden z pokojów dzieci. Był on częściowo zadaszony. Drugi balkon, z którego wyjście prowadziło bezpośrednio z łazienki rodziców, służył do uprawiania gimnastyki na świeżym powietrzu. Zaokrąglone balustrady balkonów zdradzają fascynację Radinga architekturą okrętów, która stała się wkrótce jego znakiem firmowym, a którą szczególnie rozwinął projektując dwa lata później wieżowiec na wystawie WuWA. Rading opracował dla tego domu także projekt kolorystyki pomieszczeń oraz większość mebli[9][10][11]. Willa Kriebla jest jednym z najważniejszych dzieł w karierze Radinga. W okresie międzywojennym należała do najnowocześniejszych i najbardziej awangardowych przykładów budownictwa mieszkalnego we Wrocławiu[8].

Galeria zdjęć[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia ilustracyjne do artykułu Adolfa Radinga Ein Landhaus in Breslau w czasopiśmie „Innendekoration” z roku 1929[12].

  • Widok willi od al. Różyckiego
    Widok willi od al. Różyckiego
  • Widok willi od ul. Lipińskiego
    Widok willi od ul. Lipińskiego
  • Widok od południa
    Widok od południa
  • Widok od południowego zachodu
    Widok od południowego zachodu
  • Widok od ogrodu
    Widok od ogrodu
  • Wejście główne
    Wejście główne
  • Balkon służący do kąpieli słonecznych i wypoczynku
    Balkon służący do kąpieli słonecznych i wypoczynku
  • Okno w jadalni
    Okno w jadalni
  • Schody na I piętro
    Schody na I piętro
  • Przedpokój z garderobą na parterze
    Przedpokój z garderobą na parterze
  • Ława w przedpokoju na parterze
    Ława w przedpokoju na parterze
  • Hebanowe meble w salonie pani domu
    Hebanowe meble w salonie pani domu
  • Wnętrze salonu pani domu
    Wnętrze salonu pani domu
  • Łazienka
    Łazienka

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Ewangelicko-Luterański Zakład Diakonijny „Bethanien” założony w roku 1850 był w okresie międzywojennym drugim co do wielkości po miejskim szpitalu Wszystkich Świętych szpitalem leczniczym we Wrocławiu, mieścił się przy obecnej ulicy Traugutta. Arnold Kriebel kierował nim do końca wojny. W latach 1945-2015 w jego budynkach znajdował się Dolnośląski Szpital Specjalistyczny im. Tadeusza Marciniaka.
  2. ↑ Działka miała podwójny adres: Mozartstr. 1 i Morgenzeile 6. Ulica Morgenzeile w latach 1945-51 nosiła nazwę alei Fryderyka Szopena, 1951-92 alei Młodej Gwardii, a od 1992 nosi nazwę alei Ludomira Różyckiego, za: Tomasz Kruszewski: Niemiecko-polski spis ulic, placów i mostów Wrocławia 1873–1997. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1997, s. 97.
  3. ↑ Policja Budowlana, której odpowiednikiem jest dziś nadzór budowlany zajmowała się przestrzeganiem przez projektantów i inwestorów przepisów oraz zatwierdzaniem projektów.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Vladimír Šlapeta. Neues Bauen in Breslau. „Rassegna”. 40, s. 50, 1989. 
  2. ↑ Beelitz i Förster 2006 ↓, s. 49.
  3. ↑ Tomasz Kruszewski: Niemiecko-polski spis ulic, placów i mostów Wrocławia 1873–1997. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1997, s. 98.
  4. ↑ Stanisław Lose: Ten wspaniały wrocławski modernizm. W: Ten wspaniały wrocławski modernizm. Materiały z konferencji Komisji Architektury i Urbanistyki wrocławskiego oddziału Polskiej Akademii Nauk Wrocław 1991. Wrocław: Wydawnictwo VIA, 1998, s. 175.
  5. ↑ a b Beelitz i Förster 2006 ↓, s. 34.
  6. ↑ Jadwiga Urbanik: WUWA 1929-2009. Wrocławska wystawa Werkbundu. Wrocław: Muzeum Architektury we Wrocławiu, 2009, s. 179.
  7. ↑ Szymańska-Störtkuhl 1998 ↓, s. 108.
  8. ↑ a b Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia, t. II: Budowle mieszkalne. Budowle inżynieryjne i przemysłowe. Parki, cmentarze, pomniki,. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998, s. 117.
  9. ↑ Leksykon architektury Wrocławia 2011 ↓, s. 805.
  10. ↑ Rading 1929 ↓, s. 70.
  11. ↑ Szymańska-Störtkuhl 1998 ↓, s. 107-108.
  12. ↑ Rading 1929 ↓, s. 67-78.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Konstanze Beelitz, Niclas Förster: Breslau/Wrocław. Przewodnik po architekturze modernistycznej. Wrocław: Via Nova, 2006.
  • Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
  • Adolf Rading. Ein Landhaus in Breslau. „Innendekoration”. 2, s. 67-70, 1929. 
  • Beata Szymańska-Störtkuhl: Adolf Rading we Wrocławiu 1919-1933. W: Ten wspaniały wrocławski modernizm. Materiały z konferencji Komisji Architektury i Urbanistyki wrocławskiego oddziału Polskiej Akademii Nauk Wrocław 1991. Wrocław: Wydawnictwo VIA, 1998, s. 101-113.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Willa_doktora_Kriebla_we_Wrocławiu&oldid=72942150”