Wyższa szkoła kształcenia nauczycieli

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Wyższa szkoła kształcenia nauczycieli / nauczycielek (skrót: WSKN) (niem. Hochschule für Lehrerbildung / Lehrerinnenbildung, skrót: HfL) – typ świeckiej wyższej szkoły zawodowej o niepełnym statusie akademickim, funkcjonującej w Niemczech (III Rzesza) w latach 1933–1942[1]. W piśmiennictwie naukowym są niekiedy utożsamiane z wyższymi szkołami pedagogicznymi[2].

Historia[edytuj | edytuj kod]

WSKN powstawały z przekształcenia akademii pedagogicznych (niem. Pädagogische Akademie, skrót: PA), bądź jako nowo utworzone uczelnie. Kształciły na poziomie wyższym nauczycieli i nauczycielki szkół ludowych zasadniczo w trybie dwuletnim (4 semestry), w niektórych przypadkach 2,5-letnim (z 5 semestrami). Do przyjęcia na studia niezbędne było przedstawienie świadectwa dojrzałości (niem. Abitur), zaś po ich ukończeniu możliwa była kontynuacja kształcenia na uniwersytetach. Od studentów wymagano m.in. odbywania wakacyjnych praktyk pedagogicznych w różnych placówkach oświatowych, prowadzenia lekcji w przyuczelnianych tzw. szkołach ćwiczeń (niem. Übungsschule) oraz napisania 3 prac semestralnych oraz końcowej, badawczej pracy egzaminacyjnej, którą broniło się na egzaminie państwowym pierwszego stopnia, uprawniającym do nauczania w szkołach ludowych (niem. Erste Prüfung für das Lehramt an Volksschulen). Kadrę WSKN stanowili nauczyciele akademiccy zatrudnieni na stanowiskach profesorów (niem. Professor) i docentów (niem. Dozent) oraz pracownicy pomocniczy. Szkoły wydawały periodyki: obowiązkowe semetralne plany pracy (niem. Arbeitsplan), a niektóre również zbiory publikacji naukowych pisanych przez nauczycieli akademickich i wybitniejszych studentów. Każda WSKN posiadała własną bibliotekę dydaktyczno-naukową. W latach 1941–1942 WSKN przekształcono w nieakademickie Zakłady Kształcenia Nauczycieli / Nauczycielek (niem. Lehrerbildungsanstalt / Lehrerinnenbildungsanstalt, skrót: LBA) o skróconym, pół- do półtorarocznym trybie kształcenia (1–3 semestry)[1].

Na terytorium współczesnej Polski do 1945 (na tzw. Ziemiach Zachodnich) działało 6 takich uczelni: w Bytomiu, Elblągu, Gdańsku, Jeleniej Górze, Lęborku i Pile[2], a kolejne 2 w znajdowały się bezpośrednim sąsiedztwie: we Frankfurcie nad Odrą i w Chociebużu (obie zostały założone w 1930 jako akademie pedagogiczne: niem. Pädagogische Akademie Frankfurt a. d. Oder, Pädagogische Akademie Cottbus). Jedna z nich (w Pile) przyjmowała na studia wyłącznie kobiety.

Wyższe Szkoły Kształcenia Nauczycieli w granicach dzisiejszej Polski[edytuj | edytuj kod]

Bytom[edytuj | edytuj kod]

pieczątka biblioteczna z Hochschule für Lehrerbildung Beuthen O/S.

Wyższa Szkoła Kształcenia Nauczycieli w Bytomiu (niem. Hochschule für Lehrerbildung Beuthen O.S)

Założona w 1930 jako katolicka Akademia Pedagogiczna w Bytomiu (niem. Pädagogische Akademie Beuthen O.S.), w 1933 przemianowana na WSKN, a w 1942 przekształcona w Zakład Kształcenia Nauczycielek w Bytomiu (niem. Lehrerinnenbildungsanstalt Beuthen O.S.), który zamknięto w 1945. Do 1938 na uczelni funkcjonował Wydział Polski, kształcący wykwalifikowanych nauczycieli szkół ludowych dla polskiej mniejszości narodowej[1].

Gmach główny: dawne Królewskie Katolickie Seminarium dla Nauczycielek w Bytomiu (rozbudowany dla Akademii Pedagogicznej), dziś Państwowe Szkoły Budownictwa – Zespół Szkół im. Powstańców Śląskich w Bytomiu, ul. Powstańców Śląskich 10[3].

Elbląg[edytuj | edytuj kod]

Wyższa Szkoła Kształcenia Nauczycieli w Elblągu (niem. Hochschule für Lehrerbildung Elbing)

Założona w 1926 jako ewangelicka Akademia Pedagogiczna w Elblągu (niem. Pädagogische Akademie Elbing(inne języki)), w 1933 przemianowana na WSKN, a w 1941/1942 przekształcona w Zakład Kształcenia Nauczycieli w Elblągu (niem. Lehrerbildungsanstalt Elbing), który zamknięto w 1945[4].

Siedziba: rozbudowany kampus dawnego Królewskiego Ewangelickiego Seminarium Nauczycielskiego w Elblągu z nowym gmachem głównym wzniesionym dla Akademii Pedagogicznej w Elblągu, dziś Zespół Szkół Mechanicznych w Elblągu, ul. J. A. Komeńskiego 39[5]. W starym gmachu głównym seminarium dziś mieści się Zespół Szkół Ekonomicznych i Ogólnokształcących w Elblągu, ul. gen. J. Bema 50[6].

Gdańsk[edytuj | edytuj kod]

Wyższa Szkoła Kształcenia Nauczycieli w Gdańsku (niem. Hochschule für Lehrerbildung Danzig)

Założona w 1934[7], w 1942 przekształcona w Zakład Kształcenia Nauczycieli w Gdańsku (niem. Lehrerbildungsanstalt Danzig), który zamknięto w 1945.

Gmach główny: dawne Królewskie Katolickie Seminarium Nauczycielskie w Gdańsku, po 1945 m.in. Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Gdańsku, Wydział Chemii Uniwersytetu Gdańskiego, dziś Politechnika Gdańska, Wrzeszcz, ul. Sobieskiego 18[8].

Jelenia Góra[edytuj | edytuj kod]

Wyższa Szkoła Kształcenia Nauczycieli w Jeleniej Górze (niem. Hochschule für Lehrerbildung Hirschberg Rsgb.)

Założona w 1933 w Halle (Saale), w 1934 przeniesiona do Jeleniej Góry[9], w 1942 przekształcona w Zakład Kształcenia Nauczycieli w Jeleniej Górze (niem. Lehrerbildungsanstalt Hirschberg Rsgb.), który zamknięto w 1945.

Gmach główny: zbudowany dla WSKN, dziś Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Filia w Jeleniej Górze, ul. Nowowiejska 3 (Budynek A)[10].

Lębork[edytuj | edytuj kod]

Wyższa Szkoła Kształcenia Nauczycieli w Lęborku (niem. Hochschule für Lehrerbildung Lauenburg i. P.(inne języki), 1938–1940: Grenzlandhochschule für Lehrerbildung Lauenburg in Pom.[11][12])

Założona w 1933, od 1938 w nowej siedzibie jako Pograniczna Wyższa Szkoła Kształcenia Nauczycieli w Lęborku, zamknięta w 1940, a w 1941 ponownie otwarta jako Zakład Kształcenia Nauczycieli w Lęborku (niem. Lehrerbildungsanstalt Lauenburg), przemianowany potem na Zakład Kształcenia Nauczycielek w Lęborku (niem. Lehrerinnenbildungsanstalt Lauenburg), który zamknięto w 1945[12].

Gmach główny: wzniesiony w 1928 dla Państwowego Liceum w Lęborku (niem. Staatliches Lyzeum in Lauenburg / Pommern), w latach 1933–1938 siedziba WSKN[13], dziś I Liceum Ogólnoksztacące im. Stefana Żeromskiego w Lęborku, ul. A. Dygasińskiego 14[14]. Nowy kampus (w innej lokalizacji) został zbudowany w latach 1934–1938 dla WSKN (oddawany do użytku w latach 1937–1938)[12], po II wojnie światowej Liceum Pedagogiczne w Lęborku (do 1970), Studium Nauczycielskie w Lęborku, dziś: Zespół Szkół Mechaniczno-Informatycznych im. prof. Henryka Mierzejewskiego w Lęborku, ul. Marcinkowskiego 1[15] oraz Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2 im. Karola Wojtyły w Lęborku, ul. Marcinkowskiego 1[16].

Piła[edytuj | edytuj kod]

Wyższa Szkoła Kształcenia Nauczycielek w Pile (niem. Hochschule für Lehrerinnenbildung Schneidemühl)

Założona w 1936[17], od 1942 przekształcona w Zakład Kształcenia Nauczycielek w Pile (niem. Lehrerinnenbildungsanstalt Schneidemühl), który zamknięto w 1945.

Siedziba w latach 1936–1941: kompleks dawnego Królewskiego Katolickiego Seminarium Nauczycielskiego w Pile, dziś Szkoła Podstawowa nr 7 im. Adama Mickiewicza w Pile, al. Wojska Polskiego 45[18]. W latach 1939–1941 wzniesiono nowy kampus uczelni przy Bergstraße obok lotniska z trzypiętrowym gmachem głównym[19], po II wojnie światowej użytkowany jako koszary wojsk lotniczych (JW1316), dziś budynek mieszkalny, Piła, ul. Kołobrzeska 8[20].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Tadeusz B. Hadaś, Uczelnia w służbie Małej Ojczyzny. Z dziejów Akademii Pedagogicznej w Bytomiu 1930–1945, [w:] Andrzej Misiołek, Dominik Abłamowicz (red.), Od szkoły parafialnej do Akademii Pedagogicznej. Szkice o oświacie w Bytomiu, Bytom: Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa im. Wojciecha Korfantego w Katowicach, 2011, s. 85–102, ISBN 978-83-60953-55-6, ISBN 978-83-88880-14-8.
  2. ↑ a b Stefan Nowakowski, Miasto polskie w okresie powojennym, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 223, ISBN 83-01-08176-7 (pol.).
  3. ↑ Kontakt PSB-ZS [online], Państwowe Szkoły Budownictwa – Zespół Szkół im. Powstańców Śląskich w Bytomiu, [2023] [dostęp 2023-02-23] (pol.).
  4. ↑ Hans-Werner Hoppe, Pädagogische Akademie Elbing 1926–1945, [w:] Udo Arnold (red.), Preußen als Hochschullandschaft im 19./20. Jahrhundert, Lüneburg: Verlag Nordostdeutsches Kulturwerk, 1992, s. 105–122, 143–150, ISBN 3-922296-66-1 (niem.), (Beiträge zur Schulgeschichte, Bd. 4, Tagungsberichte der Historischen Kommission für ost- und westpreußische Landesforschung, Bd. 9).
  5. ↑ Strona główna [online], Zespół Szkół Mechanicznych w Elblągu, 2022 [dostęp 2023-02-23] (pol.).
  6. ↑ Historia szkoły [online], Zespół Szkół Ekonomicznych i Ogólnokształcących w Elblągu, 2022 [dostęp 2023-02-24] (pol.).
  7. ↑ Hartmut Schalke, Schalkowskis Bewegungen zwischen Zoppot und Asgard. Eine Zwischenerzählung, Neckenmarkt: novum pro Verlag, 2022, 3. Kapitel: Hilde – auf Umwegen, ISBN 978-3-99131-145-4 (niem.).
  8. ↑ Historyczny Gmach na ul. Sobieskiego 18 [online], Politechnika Gdańska, 24 lutego 2022 [dostęp 2023-02-23] (pol.).
  9. ↑ Ulrike Gutzmann, Von der Hochschule für Lehrerbildung zur Lehrerbildungsanstalt. Die Neuregelung der Volksschullehrerausbildung in der Zeit des Nationalsozialismus und ihre Umsetzung in Schleswig-Holstein und Hamburg, Düsseldorf: Droste, 2000, s. 116, ISBN 978-3-7700-1609-9 (niem.).
  10. ↑ Administracja Filii w Jeleniej Górze [online], Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu – Filia w Jeleniej Górze, [2023] [dostęp 2023-02-23] (pol.).
  11. ↑ Einweihung der pommerschen Grenzlandhochschule in Lauenburg i. Pom. vom 28.–30. Mai 1938, „Pommersche Blätter. Kampfblatt für Erzieher und Schule”, NSLB. Gau Pommern, Jg. 63 (Folge 4), Stettin, 18 maja 1938, s. 93, (Zachodniopomorska Biblioteka Cyfrowa „Pomerania”).
  12. ↑ a b c Kurt Dröge, Die volkskundliche Lehrerbildung in Lauenburg (Pommern) und Heinz Diewerge, Norderstedt: BoD – Books on Demand, 2019, s. 64–79, ISBN 978-3-7494-6904-8 (niem.).
  13. ↑ Hans Fenske, Die Verwaltung Pommerns 1815–1945. Aufbau und Ertrag, Köln–Weimar–Wien: Böhlau Verlag, 1993, s. 130, ISBN 978-3-412-13892-9 (niem.).
  14. ↑ Z kart historii [online], I Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego w Lęborku, 2022 [dostęp 2023-02-23] (pol.).
  15. ↑ Historia [online], Zespół Szkół Mechaniczno-Informatycznych im. prof. Henryka Mierzejewskiego w Lęborku, [2015] [dostęp 2023-02-23] (pol.).
  16. ↑ O szkole [online], Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2 im. Karola Wojtyły w Lęborku, [2023] [dostęp 2023-02-23] (pol.).
  17. ↑ Wer will Erzieher werden? Aufnahmen an den preußischen Hochschulen für Lehrerbildung zum Herbst, „N-S-Erzieher. Gaublatt des N-S-Lehrbundes. Gau Hessen-Nassau”, Jg. 4 (Nr. 13), Darmstadt, 25 czerwca 1936, s. 300 (niem.).
  18. ↑ Historia Naszej Szkoły [online], Szkoła Podstawowa nr 7 im. Adama Mickiewicza w Pile, [2023] [dostęp 2023-02-23] (pol.).
  19. ↑ Jürgen Affeldt, Aktuelle Fotos, „Schneidemühler Heimatbrief”, Jg. 3 (Ausg. 4), Juli/August 2008, Heimatkreis Schneidemühl, Cuxhaven 2008, s. 17 [dostęp 2023-02-24] (niem.), (yumpu.com).
  20. ↑ Piła, Lotnisko Piła, Kołobrzeska 8 [online], fotopolska.eu, 11 marca 2022 [dostęp 2023-02-24].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wyższa_szkoła_kształcenia_nauczycieli&oldid=71886886”