Siły Powietrzne
Orzeł Sił Powietrznych | |
Państwo | |
---|---|
Siły zbrojne | |
Nazwa skrócona |
SP |
Data utworzenia |
listopad 1918 |
Znak rozpoznawczy | |
Proporzec | |
Liczebność |
17 182 (02.2022)[1] |
Najwyższe dowództwa | |
Wojskowe |
Inspektorat Sił Powietrznych (podległy Dowództwu Generalnemu RSZ), Centrum Operacji Powietrznych – Dowództwo Komponentu Powietrznego (podległe Dowództwu Operacyjnemu RSZ), Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych |
Siły Powietrzne (SP) – jeden z pięciu rodzajów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, obok Wojsk Lądowych, Marynarki Wojennej, Wojsk Specjalnych i Wojsk Obrony Terytorialnej. Ich głównymi zadaniami są prowadzenie operacji mających na celu uzyskanie przewagi w powietrzu i wspieranie oddziałów innych rodzajów Sił Zbrojnych. Składają się z Wojsk Lotniczych, Wojsk Obrony Przeciwlotniczej i Wojsk Radiotechnicznych.
Prekursorem Sił Powietrznych było lotnictwo Błękitnej Armii podczas I wojny światowej. Do 1 lipca 2004 roku Siły Powietrzne nosiły nazwę Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej (WLOP), które z kolei utworzono 1 lipca 1990 roku przez połączenie dwóch rodzajów sił zbrojnych: Wojsk Lotniczych i Wojsk Obrony Powietrznej Kraju.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Lotnictwo II Rzeczypospolitej[edytuj | edytuj kod]
- Osobny artykuł:
1918–1922[edytuj | edytuj kod]
- Osobny artykuł:
Historia Sił Powietrznych zaczyna się z końcem I wojny światowej. W 1918 roku funkcjonowało kilka polskich eskadr stworzonych w innych państwach. W Rosji istniała eskadra przy oddziałach generała Józefa Dowbor-Muśnickiego, rozformowana w maju 1918 roku. We Francji pięć eskadr lotniczych powstało przy armii generała Józefa Hallera. Znalazły się w Polsce wraz z wyposażeniem w 1919 roku.
Siły Powietrzne zaczęto tworzyć w listopadzie 1918 roku. Początkowo opierały się na maszynach zdobycznych lub pozostawionych przez armie zaborców (niemiecką lub austriacką). Najwięcej sprzętu zdobyli powstańcy wielkopolscy w bitwie o Ławicę, rozegranej 6 stycznia 1919 roku, w której zdobyto kilkaset rozmontowanych i zakonserwowanych samolotów bojowych i balonów obserwacyjnych. Zdobyty sprzęt miał wartość 200 milionów marek niemieckich i stanowił największy łup wojenny w dziejach polskiego oręża. Na zdobytych samolotach LVG 9 stycznia 1919 roku poznańska eskadra zbombardowała 25-kilogramowymi bombami lotnisko we Frankfurcie nad Odrą, wykonując bombardowanie 6 samolotami, zrzucając łącznie 900 kg bomb[2]. Na sprzęcie zdobytym na Ławicy walczono później o Lwów podczas walk polsko-ukraińskich oraz podczas wojny polsko-bolszewickiej 1919–1920. Od 1919 roku kupowano samoloty za granicą. W wyniku tego w 1920 roku Siły Powietrzne posiadały mieszankę samolotów brytyjskich, francuskich, niemieckich, austriackich i włoskich z okresu I wojny światowej. Głównie były to:
- myśliwce: Bristol F.2B Fighter, SPAD XIII, Fokker D.VII, Oeffag D.III, Ansaldo A.1 Balilla, SPAD VII, Albatros D.III, Sopwith Dolphin, Fokker E.V (D.VIII)
- bombowce i rozpoznawcze: Breguet 14, Ansaldo SVA-9, Salmson 2A2, Airco DH.9, Albatros C.X, Albatros C.XII, DFW C.V, LVG C.V i LVG C.VI.
1923–1932[edytuj | edytuj kod]
W 1925 roku utworzono Oficerską Szkołę Lotnictwa w Grudziądzu, w 1927 przeniesioną do Dęblina.
Po wojnie z ZSRR przestarzałe samoloty wycofywano, a ich miejsce zajęły nowe, zakupione głównie we Francji. W latach 1924–1926 podstawowym myśliwcem został SPAD 61C1 (280 sztuk), lekkimi bombowcami kolejno: Potez XV (245 sztuk), Breguet XIX (250 sztuk) i Potez XXV (316 szuk), który był produkowany w Polsce na licencji. Cięższe bombowce to Farman F-68BN4 Goliath, a później Fokker F.VIIB/3m, również produkowany w Polsce. Później, na licencji czeskiej, wyprodukowano 50 samolotów Avia BH-33 pod nazwą PWS-A. Lotnictwo morskie do połowy lat trzydziestych używało francuskich łodzi latających, głównie Schreck FBA-17H, LeO H.13, LeO H.135B3 i Latham 43. Od początku lat trzydziestych lotnictwo polskie zaczęto wyposażać w samoloty polskiej konstrukcji, produkowane w Polsce. Pierwszym myśliwcem polskiej konstrukcji był następca PWS-A, samolot PWS-10, którego 80 egzemplarzy używano od 1932 roku.
1933–1938[edytuj | edytuj kod]
W 1933 roku do służby weszły myśliwce PZL P.7a, wyprodukowane w liczbie około 150 sztuk, a następnie około 50 egzemplarzy PZL P.11a. W latach 1935–1936 jednostki wyposażono w myśliwce PZL P.11c (około 150 sztuk). Niestety, nowoczesne w 1935 roku samoloty cztery lata później były już przestarzałe. Rozwinięcie tych konstrukcji w postaci PZL P.24 było kierowane wyłącznie na eksport. Jedynie PZL.23 Karaś (166 sztuk) i PZL.37 Łoś (36 sztuk) względnie odpowiadały standardom ówczesnej broni. Prototyp PZL.50 Jastrząb nie doczekał się produkcji seryjnej. Podobny los spotkał ciężkie myśliwce PZL.38 Wilk i PZL.48 Lampart.
Do 1939 roku lotnictwo zorganizowane było w 6 pułków:
- 1 pułk lotniczy – Warszawa (1921–1939)
- 2 pułk lotniczy – Kraków (1921–1939)
- 3 pułk lotniczy – Poznań (1921–1939)
- 4 pułk lotniczy – Toruń (1924–1939)
- 5 pułk lotniczy – Lida (1928–1939)
- 6 pułk lotniczy – Skniłów (1925–1939)
1939[edytuj | edytuj kod]
- Osobny artykuł:
24 sierpnia 1939 roku pułki lotnicze zlikwidowano. Eskadry przydzielono do poszczególnych armii oraz brygad. Według danych z 1 września 1939 roku ogólna liczba samolotów wojskowych lotnictwa polskiego wynosiła 745, z czego w oddziałach bojowych 400 maszyn. Pozostałe 345 stanowiło sprzęt rezerwowy.
Skład lotnictwa bojowego:
- brygada bombowa (PZL.37 Łoś)
- brygada pościgowa (PZL P.7 i PZL P.11)
- eskadry liniowe (rozpoznawczo-bombowe) (PZL.23 Karaś)
- Morski Dywizjon Lotniczy (Lublin R.XIII, RWD-14 Czapla)
- eskadry łącznikowe (Lublin R.XIII i RWD-8 towarzyszące poszczególnym armiom)
Z wyjątkiem Łosi sprzęt ten ustępował pod każdym względem samolotom niemieckiej Luftwaffe, a eskadry łącznikowe były niemal bezbronne.
Mimo prawie ośmiokrotnej przewagi liczebnej nieprzyjaciela, w walkach powietrznych poniósł on poważne straty. Już 1 września brygada pościgowa zestrzeliła w rejonie Warszawy 14 samolotów niemieckich, a nazajutrz piloci 142. eskadry (4. pułk lotniczy) w rejonie Chełmży – 7. Ogółem w okresie od 1 do 17 września polscy piloci zestrzelili na pewno 126 samolotów niemieckich, prawdopodobnie jeszcze 10 i uszkodzili 14. Ponadto polskie załogi bombowe zestrzeliły 11 maszyn, a artyleria przeciwlotnicza – kolejne kilkadziesiąt.
Według archiwalnych źródeł niemieckich Luftwaffe straciła bezpowrotnie w kampanii polskiej około 247 samolotów, w tym 91 w wypadkach lotniczych, a niemal tyleż zostało uszkodzonych.
Lotnictwo polskie straciło około 70% sprzętu i wielu lotników. 17 września do Rumunii przeleciały 43 samoloty P.7 i P.11 oraz część Łosi. Pomiędzy 17 a 20 września większość lotników polskich przekroczyła granicę rumuńską i węgierską.
Plany na rozbudowę do roku 1942[edytuj | edytuj kod]
Wobec pogarszającej się sytuacji politycznej przed wybuchem wojny, władze polskie postanowiły rozbudować lotnictwo i wprowadzić na wyposażenie nowe typy samolotów krajowej, jak i również zagranicznej produkcji.
Na wiosnę 1940 roku przewidziany był stan sił powietrznych[3]:
- Eskadry obserwacyjne (razem ok. 250 samolotów)
- 5 eskadr wyposażonych w samoloty RWD-14 Czapla
- 13 eskadr wyposażonych w samoloty LWS-3 Mewa
- Eskadry rozpoznawcze (razem ok. 290 samolotów)
- 10 eskadr wyposażonych w samoloty PZL.23 Karaś
- 4 eskadry wyposażone w samoloty PZL.46 Sum
- Eskadry myśliwskie i pościgowe (razem ok. 460 samolotów)
- 10 eskadr wyposażonych w samoloty PZL P.11c
- 6 eskadr wyposażonych w samoloty PZL. P11g Kobuz
- 2 eskadry wyposażone w samoloty PZL.50 Jastrząb
- 8 eskadr wyposażonych w samoloty Morane-Saulnier MS.406 (francuskie)
- 4 eskadry wyposażone w samoloty Hawker Hurricane Mk.I (brytyjskie)
- Eskadry bombowe (razem ok. 220 samolotów)
- 9 eskadr wyposażonych w samoloty PZL.37 Łoś
- 9 eskadr wyposażonych w samoloty Fairey Battle Mk.I (brytyjskie)
- Eskadry morskie (razem ok. 40 samolotów)
- 3 eskadry różnych typów (w tym 6 włoskich wodnosamolotów CANT Z-506)
Razem więc: 30 eskadr pościgowo-myśliwskich, 18 eskadr bombowych, 14 eskadr liniowych/rozpoznawczych, 18 eskadr obserwacyjnych/towarzyszących, 3 eskadry morskie.
Na rok 1942 zatem przewidziano poniższą organizację sił powietrznych (uchwaloną przez KSUS / Komitet do Spraw Uzbrojenia i Sprzętu):
- Lotnictwo Armijne
- 2 eskadry liniowe
- 2 eskadry myśliwskie
- 2 eskadry współpracy
- 1 pluton łącznikowy
- Lotnictwo Naczelnego Wodza (rezerwa współpracy)
- 4 eskadry liniowe
- 5 eskadr myśliwskich
- 8 eskadr towarzyszących
- mobilizowane plutony łącznikowe
- Lotnictwo Samodzielne Naczelnego Wodza
- 21 eskadr bombowych
- 10 eskadr pościgowych
- 14 eskadr liniowych
- 15 eskadr myśliwskich
- 18 eskadr towarzyszących
Razem więc: 32 eskadry pościgowo-myśliwskie, 21 eskadr bombowych, 20 eskadr liniowych/rozpoznawczych, 28 eskadr obserwacyjnych/towarzyszących, 1 pluton łącznikowy.
Polskie Siły Powietrzne na Zachodzie[edytuj | edytuj kod]
- Osobny artykuł:
1940 (Francja)[edytuj | edytuj kod]
- Osobny artykuł:
Po upadku Polski zaczęto tworzyć nowe jednostki we Francji. Jedyną jednostką sformowaną przed atakiem Niemiec na Francję był dywizjon 1/145, wyposażony w myśliwce Caudron CR.714 (przerobione na wojskowe samoloty sportowe, była to jedyna jednostka używająca tych maszyn). Polskich pilotów przydzielano do dywizjonów francuskich i tak zwanych kluczy kominowych. Latali na wielu typach maszyn, jednak najwięcej z nich na myśliwcach Morane-Saulnier MS.406.
1940–1947 (Wielka Brytania)[edytuj | edytuj kod]
- Osobny artykuł:
Lotnictwo ludowego Wojska Polskiego[edytuj | edytuj kod]
- Osobny artykuł:
Początki lotnictwa ludowego Wojska Polskiego sięgają 7 lipca 1943 roku, kiedy to dowódca 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki pułkownik dyplomowany Zygmunt Berling wydał rozkaz dzienny nr 43 o sformowaniu między innymi 1 Samodzielnej myśliwskiej eskadry lotniczej. Na miejsce formowania wybrano lotnisko Grigoriewskoje położone w obwodzie riazańskim na terytorium ZSRR.
20 sierpnia 1943 roku eskadrę rozwinięto do rozmiarów pułku, któremu nadano nazwę: 1 pułk lotnictwa myśliwskiego „Warszawa”.
1 kwietnia 1944 roku przystąpiono do formowania 2 pułku nocnych bombowców „Kraków”. 31 października zorganizowano Dowództwo Lotnictwa Frontu Wojska Polskiego. Wymieniony organ dowodzenia, z gen. Fiodorem Połyninem na czele, powstał w wyniku przemianowania radzieckiego dowództwa 6 Armii Lotniczej.
Po zakończeniu wojny (10 maja 1945 roku), polskie lotnictwo wojskowe przebazowano z terenu Niemiec do stałych miejsc postoju w kraju. Dysponowało wówczas następującymi jednostkami:
- 1 Mieszany Korpus Lotniczy (mp. Łowicz)
- 1 Dywizja Lotnictwa Bombowego
- 2 Dywizja Lotnictwa Szturmowego (mp. Łódź)
- 3 Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego (mp. Kutno)
- 1 eskadra lotnictwa łącznikowego
- 4 Mieszana Dywizja Lotnicza (mp. Bydgoszcz)
Jednostki samodzielne
- 12 pułk lotnictwa sanitarnego
- 13 pułk lotnictwa transportowego
- 14 Samodzielny pułk korekcji i zwiadu
- 15 Samodzielny pułk lotniczy
- 17 pułk lotnictwa łącznikowego
- 3 Samodzielna eskadra lotnictwa łącznikowego
- 4 Samodzielna eskadra lotnictwa łącznikowego
- 5 Samodzielna eskadra lotnictwa łącznikowego
- 6 Samodzielna eskadra lotnictwa łącznikowego
- 103 Samodzielna eskadra lotnictwa łącznikowego
Pod koniec 1945 roku na stanie sił powietrznych znajdowały się 643 samoloty (152 Jak-9 wszystkich wersji, 177 Ił-2 wszystkich wersji, 121 Pe-2 wszystkich wersji, 36 UT-2, 138 Po-2, 11 C-47, 4 Li-2, 2 Szcze-2, 1 P-39, 1 Bf 108).
Po wojnie nadal rozwijano polskie lotnictwo. Z ZSRR dostarczono bombowce Pe-2 i Tu-2 (w 1950 roku) oraz bombowce treningowe USB-1 i USB-2. W 1949 roku do służby wprowadzono przebudowane na bombowce treningowe samoloty transportowe Li-2sb. W 1950 roku przeszkolono pierwszych pilotów na samolotach odrzutowych (Jak-17)[4]; do uzbrojenia weszły transportowce Ił-12 oraz samoloty treningowe Jak-18 i treningowe bombowce UTB-2. W 1951 roku pojawiły się pierwsze odrzutowce – Jak-23 i MiG-15 (również w wersji dwumiejscowej UTIMiG-15), a w 1961 roku następca MiG-a-15 – MiG-17.
Poza dostawami z ZSRR Polska podjęła również produkcję licencyjną: MiG-ów-15 (jako Lim-1, w 1952 roku) i MiG-ów-15bis (jako Lim-2, od 1957 roku). W 1955 roku rozpoczęto produkcję MiG-ów-17 (jako Lim-5). W 1964 roku powstało krajowe rozwinięcie tego samolotu – szturmowy Lim-6bis.
Jedyny odrzutowy bombowiec, Ił-28, wszedł do służby w 1952 roku. Siedem lat później Polska otrzymała niewielką liczbę samolotów MiG-19, a w 1963 roku podstawowym samolotem myśliwskim stał się MiG-21. W 1979 roku do służby trafiła mała liczba samolotów MiG-23, a w roku 1989 – MiG-29.
Od 1949 roku podstawowym samolotem szturmowym był Ił-10 (od 1951 roku również wersja treningowa UIł-10). Począwszy od roku 1965 lotnictwo szturmowe zaczęło używać odrzutowców, początkowo Su-7, następnie Su-20 (1974) i Su-22 (1984).
Jedyny odrzutowy samolot szkolny, PZL TS-11 Iskra, zastąpił tłokowe Junak-2 (w służbie od 1952 roku), Junak-3 (1954) i TS-8 Bies (1958). Następca Iskry, PZL I-22 Iryda, przez pewien czas znajdował się w małej liczbie w wyposażeniu Wojsk Lotniczych, lecz ciągłe problemy sprawiły, że wszystkie Irydy wróciły do fabryki w celu dokonania modyfikacji i obecnie nie znajdują się w wyposażeniu wojska.
Od 1951 roku funkcję samolotu wielozadaniowego spełniał Jak-12, w 1955 roku dołączył do niego An-2, a później również Wilga-35P.
Samoloty transportowe i pasażerskie to kolejno: Ił-14 (od 1955 roku), Ił-18 (1961), An-12B (1966), An-26 (1972), Jak-40 (1973) i Tu-154.
W okresie powojennym polskie lotnictwo zostało również wyposażone w śmigłowce: wielozadaniowy SM-1 (licencja Mi-1) od 1956 roku, wielozadaniowy Mi-4 od 1958 roku, wielozadaniowy SM-2 od 1960 roku, Mi-2 i Mi-8 (później również Mi-17) od 1968 roku, a także szturmowy Mi-24 od 1976 roku. W użyciu znalazły się również amfibijny Mi-14 i ciężki transportowy Mi-6.
W 1954 Wojska Lotnicze połączono z Wojskami Obrony Powietrznej Kraju, tworząc Wojska Lotnicze i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju. Nowa formacja skupiała zarówno jednostki lotnicze, jak i przeciwlotnicze. W 1962 rozdzielono je ponownie na Wojska Lotnicze i Wojska Obrony Powietrznej Kraju jako odrębne rodzaje sił zbrojnych. Ta struktura funkcjonowała nieprzerwanie przez 28 lat.
1990–2004[edytuj | edytuj kod]
1 lipca 1990 roku ponownie połączono oba elementy, tworząc Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej.
2004–2010[edytuj | edytuj kod]
W roku 2006 do uzbrojenia weszły dwa nowe typy maszyn: na początku roku lekki śmigłowiec PZL SW-4, 9 listopada zaś – pierwsze samoloty F-16C/D, które w przetargu na myśliwiec wielozadaniowy pokonały Gripena i Mirage’a 2000.
16 stycznia 2009 roku wycofano ze służby ostatni z 12 samolotów transportowych An-26. 24 marca przekazano pierwszy z pięciu samolotów transportowych C-130 Hercules.
Po 10 kwietnia 2010 roku Ministerstwo Obrony Narodowej wyczarterowało na cztery lata dwa samoloty Embraer 175 od PLL LOT do przewozu najważniejszych osób w państwie; samoloty te są cywilne, obsługują je cywile i nie są oznaczone szachownicą lotniczą[5].
Po 2011[edytuj | edytuj kod]
W 2011 r. wykonano prace, których celami były poprawienie bezpieczeństwa wykonywania zadań lotniczych oraz optymalizacja szkolenia. Wdrożone zostały działania naprawcze i profilaktyczne, którymi objęte zostały wszystkie jednostki organizacyjne lotnictwa Sił Powietrznych oraz pozostałych Rodzajów Sił Zbrojnych. Przeprowadzono gruntowną analizę wszystkich dokumentów normujących szkolenie lotnicze, opracowano nowe dokumenty oraz wprowadzono szereg poprawek i uzupełnień do programów i instrukcji. Zmieniono także organizację bezpieczeństwa i ubezpieczenia lotów podnosząc standard funkcjonowania lotnisk. Pracę nad systemem problematyki bezpieczeństwa zostały zwieńczone opracowaniem czterech dokumentów: „Regulaminu Lotów RL 2010”, „Instrukcji Organizacji Lotów 2010”, „Instrukcji Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP” oraz „Instrukcji organizacji lotniczej łączności radiowej Sił Zbrojnych RP – wydanie II”. Dokonano zmian zapisów w instrukcjach użytkowania statków powietrznych, dotyczących ich doposażenia w nowe urządzenia i agregaty. Wprowadzono codzienny nadzór nad pracą służb Hydrometeorologicznej Sił Zbrojnych RP. Zakończono rozbudowę sieci WAN Meteo – RL.
Przeprowadzono ćwiczenia Sił Powietrznych pod kryptonimem „Orzeł-11”, które odbyły się we wrześniu 2011 r. Zasadniczym celem ćwiczeń było przygotowanie dowództw oraz jednostek Sił Powietrznych do realizacji działań bojowych w ramach wydzielonego Komponentu Powietrznego, a także jego zabezpieczenia i wsparcia podczas prowadzenia połączonej operacji obronnej kraju. Ćwiczenie odbyło się przy współdziałaniu z Komponentem Lądowym i Morskim, Inspektoratem Wsparcia Sił Zbrojnych, Żandarmerią Wojskową oraz Polską Agencją Żeglugi Powietrznej. Przeprowadzono je na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej z wykorzystaniem ośrodków poligonowych w Ustce, Nadarzycach, Drawsku Pomorskim, na poligonach morskich znajdujących się w strefie obrony Marynarki Wojennej oraz w jednostkach uczestniczących[6].
Siły Powietrzne współorganizowały największe w Polsce pokazy lotnicze Radom Air Show 2011, z udziałem samolotów wojskowych i cywilnych z całego świata. W pokazach wzięło udział 160 statków powietrznych, w tym 116 w pokazie dynamicznym, a 44 w statycznym. Łącznie zaprezentowano 261 lotników i 57 statków powietrznych.
Nastąpiła certyfikacja Komponentu Lotniczego „Jastrząb” składającego się z czterech samolotów F-16 Jastrząb, personelu obsługi oraz ochrony wojsk, jako Sił Zdolnych do Przerzutu w ramach operacji NATO. Komponent lotniczy musiał przejść certyfikację według programu TACEVAL. Program ten ma za zadanie zweryfikowanie zdolności do podjęcia działań bojowych przez okres wyznaczony przez dowództwo NATO, w warunkach ograniczonej pomocy ze strony państwa-gospodarza[6].
W październiku 2011 r. odbył się kurs szkoleniowo-metodyczny kierowniczej kadry lotnictwa Sił Zbrojnych RP „Zlot 2011”. Celem było kreślenie roli dowódców poszczególnych szczebli dowodzenia podczas realizacji zadań, ocena poziomu umiejętności pilotażowych i bojowych kierowniczej kadry lotnictwa Sił Zbrojnych RP.[7]
2 września 2016 roku ogłoszone zostały dwie niezależne procedury przetargowe przez Inspektorat Uzbrojenia MON celem pozyskania samolotów do przewozu VIP-ów. Celem zakupu są trzy średnie maszyny, w tym jedna używana i dwie nowe. Wymagana liczba miejsc wynosi nie mniej niż 65 foteli, zasięg minimalny 5500 kilometrów, loty transatlantyckie bez międzylądowania z minimum 30 pasażerami, w konfiguracji do przewozu VIP-ów, posiadanie systemów łączności niejawnej, obrony i ochrony. Samoloty używane mają mieć silniki nie starsze niż 5 lat, a liczbę miejsc w średnich maszynach nie mniejszą niż 132. Zasięg samolotów przy pełnym obciążeniu ma pozwolić na przelot nad Atlantykiem z międzylądowaniem[8].
W październiku 2016 roku zdecydowano, że przetarg na dwa małe samoloty dla VIP-ów wygrywa Gulfstream G550, gdyż druga oferta nie spełnia wymogów. W dniu 15 listopada 2016 roku Szef IU MON gen. bryg. Adam Duda i Jeffrey Crosby, reprezentujący przedsiębiorstwo Gulfstream Aerospace, podpisali umowę na dostawę maszyn[9][10][11][12][13].
21 czerwca 2017 roku pierwsza maszyna Gulfstream G550 wylądowała na Lotnisku Chopina w Warszawie i została przekazana 1. Bazie Lotnictwa Transportowego[14]. Samolot otrzymał imię „Książę Józef Poniatowski”. Następny samolot, o imieniu „Generał Kazimierz Pułaski”, został odebrany 29 lipca 2017 roku na lotnisku w Bydgoszczy[15].
31 stycznia 2020 roku w Dęblinie, szef MON podpisał umowę na zakup 32 wielozadaniowych samolotów piątej generacji F-35 dla Sił Powietrznych[16]. Wartość umowy wynosi 4,6 mld USD[17]. Jej przedmiotem jest dostawa 32 samolotów F-35A wraz z pakietem szkoleniowym i logistycznym.
14 kwietnia 2021 Ministerstwo Obrony Narodowej poinformowało o podpisaniu umowy z rządem USA, dotyczącej zakupu 5 używanych samolotów transportowych C-130H Hercules, które uzupełnić mają dotychczas eksploatowane samoloty C-130E. Maszyny zakupiono poprzez procedurę EDA. Samoloty trafią do 33. Bazy Lotnictwa Transportowego[18][19]. 27 lipca 2022 roku samolot szkolny TS-11 Iskra został oficjalnie wycofany ze służby w Siłach Powietrznych[20].
Dowódcy polskich sił powietrznych[edytuj | edytuj kod]
Szef Sekcji Żeglugi Napowietrznej
- 1918 – ppłk pil. Hipolit Łossowski
Dowódca Wojsk Lotniczych[edytuj | edytuj kod]
- 1918–1919 – ppłk pil. Hipolit Łossowski
Inspektorzy Wojsk Lotniczych[edytuj | edytuj kod]
- 1919 – ppłk pil. Hipolit Łossowski
- 1919–1920 – gen. bryg. pil. Gustaw Macewicz
Szefowie Departamentu Żeglugi Powietrznej[edytuj | edytuj kod]
- 1920–1923 – gen. bryg. pil. Gustaw Macewicz
- 1923–1924 – gen. bryg. pil. François-Lèon Leveque
- 1924–1926 – gen. bryg. pil. Włodzimierz Zagórski
- 1926–1936 – gen. bryg. pil. Ludomił Rayski
Dowódcy Lotnictwa w Ministerstwie Spraw Wojskowych[edytuj | edytuj kod]
- 1936–1939 – gen. bryg. pil. Ludomił Rayski
- 1939 – gen. bryg. pil. Władysław Kalkus
Inspektorzy Obrony Powietrznej Państwa[edytuj | edytuj kod]
- 1936 – gen. dyw. Gustaw Orlicz-Dreszer
- 1936–1939 – gen. bryg. pil. Józef Zając
Naczelny Dowódca Lotnictwa i OPL, Dowódca Lotnictwa i OPL[edytuj | edytuj kod]
- 1939–1940 – gen. bryg. pil. Józef Zając
Dowódca Polskich Sił Powietrznych[edytuj | edytuj kod]
- 1940 – gen. bryg. pil. Józef Zając
Inspektorzy Polskich Sił Powietrznych[edytuj | edytuj kod]
- 1940–1943 – gen. bryg. pil. Stanisław Ujejski
- 1943 – płk pil. Stanisław Karpiński
- 1943–1944 – gen. bryg. pil. Mateusz Iżycki
Dowódca Polskich Sił Powietrznych[edytuj | edytuj kod]
- 1944–1947 – gen. bryg. pil. Mateusz Iżycki
Dowódca Lotnictwa Frontu Polskiego (na Wschodzie)[edytuj | edytuj kod]
- 1944–1945 – gen. dyw. pil. Fiodor Pietrowicz Połynin
Dowódca Lotnictwa WP[edytuj | edytuj kod]
- 1945–1947 – gen. broni pil. Fiodor Pietrowicz Połynin
Dowódcy Wojsk Lotniczych[edytuj | edytuj kod]
- 1947–1950 – gen. bryg. Aleksander Romeyko
- 1950–1954 – gen. broni pil. Iwan Turkiel
Dowódcy Wojsk Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju (samodzielny organ dowodzenia w latach 1951–1954)[edytuj | edytuj kod]
- 1951–1952 – gen. bryg. Nikołaj Trawin
- 1952–1954 – gen. bryg. Siergiej Sazonow
Dowódcy Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju[edytuj | edytuj kod]
- 1954–1956 – gen. broni pil. Iwan Turkiel
- 1956–1962 – gen. dyw. pil. Jan Frey-Bielecki
Dowódca Wojsk Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju (w ramach Dowództwa Wojsk Lotniczych i OPL OK)[edytuj | edytuj kod]
- 1959–1962 – gen. bryg. pil. Czesław Mankiewicz
Główni Inspektorzy Lotnictwa[edytuj | edytuj kod]
- 1962–1963 – gen. dyw. pil. Jan Frey-Bielecki
- 1963–1967 – gen. dyw. pil. Jan Raczkowski
Dowódcy Wojsk Lotniczych[edytuj | edytuj kod]
- 1967–1972 – gen. dyw. pil. Jan Raczkowski
- 1972–1976 – gen. dyw. pil. Henryk Michałowski
- 1976–1983 – gen. dyw. pil. Tadeusz Krepski
- 1983–1989 – gen. dyw. pil. Tytus Krawczyc
- 1989–1990 – gen. dyw. pil. Jerzy Gotowała
Dowódcy Wojsk Obrony Powietrznej Kraju[edytuj | edytuj kod]
- 1962–1967 – gen. dyw. pil. Czesław Mankiewicz
- 1967–1976 – gen. dyw. pil. Roman Paszkowski
- 1976–1990 – gen. broni Longin Łozowicki
Dowódcy Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej (po scaleniu WOPK i Wojsk Lotniczych w 1990 roku)[21][edytuj | edytuj kod]
- 1990–1995 – gen. broni pil. Jerzy Gotowała
- 1995–1999 – gen. dyw. Kazimierz Dziok
- 1999–2002 – gen. broni pil. Andrzej Dulęba
- 2002–2004 – gen. broni pil. Ryszard Olszewski
Dowódcy Sił Powietrznych (zmiana nazwy z WLOP na Siły Powietrzne 1 lipca 2004 r.)[edytuj | edytuj kod]
- 2004–2005 – gen. broni pil. Ryszard Olszewski
- 2005–2007 – gen. broni pil. Stanisław Targosz[22]
- 2007–2010 – gen. broni pil. Andrzej Błasik[23]
- 2010–2013 – gen. broni pil. Lech Majewski[24]
Inspektorzy Sił Powietrznych[edytuj | edytuj kod]
- gen. dyw. pil. Jan Śliwka (1 stycznia 2014 – 28 stycznia 2016[25])
- gen. bryg. pil. Tomasz Drewniak (28 stycznia 2016 – 17 listopada 2016)[25][26]
- płk/gen. bryg. pil. Cezary Wiśniewski (18 listopada 2016 – 17 kwietnia 2017)[26][27][28]
- cz.p.o. gen. bryg. pil. Mirosław Jemielniak (10 kwietnia 2017 – 31 maja 2018)[29][30]
- gen. bryg. pil. Mirosław Jemielniak (1 czerwca 2018 – 30 sierpnia 2018)[30][31][32]
- cz.p.o. gen. bryg. pil. Jacek Pszczoła (31 sierpnia 2018 – 19 października 2018)[32][33]
- gen. bryg./gen. dyw. pil. Jacek Pszczoła (19 października 2018 – 31 stycznia 2023)[34]
- gen. bryg./gen. dyw. pil. Ireneusz Nowak (1 marca 2023 – nadal)[35][36]
Podstawy prawne[edytuj | edytuj kod]
Podstawami prawnymi utworzenia powietrznego segmentu polskich Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej są Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej oraz akty prawne niższego rzędu, w tym przede wszystkim ustawa o obronie Ojczyzny z dnia 11 marca 2022 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 2305). Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o obronie Ojczyzny, w skład Sił Zbrojnych wchodzą jako ich rodzaje: Wojska Lądowe, Siły Powietrzne, Marynarka Wojenna, Wojska Specjalne oraz Wojska Obrony Terytorialnej, zaś na podstawie art. 20 ust. 1 oraz art. 21 ust. 1 tej samej ustawy, jednostkami wojskowymi i związkami organizacyjnymi należącymi wcześniej do Sił Powietrznych dowodzi Dowódca Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych wraz z Dowódcą Operacyjnym Rodzajów Sił Zbrojnych. Przepis ten nie narusza jednak postanowień prawa w zakresie cywilnego zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, sprawowanego za pośrednictwem Ministra Obrony.
Flagi lotnictwa wojskowego[edytuj | edytuj kod]
Współczesne (od 1993 r.)[edytuj | edytuj kod]
-
Flaga WLOP (do 2004).
Flaga Sił Powietrznych (od 2004). -
Flaga lotnisk i lądowisk wojskowych.
-
Flaga lotnisk i lądowisk Marynarki Wojennej.
-
Flaga Dowódcy Sił Powietrznych (2011–2013).
Historyczne[edytuj | edytuj kod]
-
Flaga wojskowych portów lotniczych (1930–1938).
Flaga PSP (1940–1947). -
Flaga wojskowych portów lotniczych (1938–1945).
-
Flaga lotnictwa wojskowego PRL (1955–1959).
-
Flaga lotnictwa wojskowego PRL (od 1959).
Flaga WLOP (do 1993.) -
Flaga lotnisk i lądowisk Marynarki Wojennej PRL.
(1959–1990).
Dowództwo[edytuj | edytuj kod]
Z dniem 1 stycznia 2014 na podstawie ustawy o zmianie ustawy o urzędzie Ministra Obrony Narodowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r. poz. 852) Dowództwo Sił Powietrznych uległo likwidacji, a jego zadania przejęło Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych wraz z Dowództwem Operacyjnym Rodzajów Sił Zbrojnych.
Organizacja[edytuj | edytuj kod]
- Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych w Warszawie[37]
- Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych w Warszawie[38]
- Szefostwo Służby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w Warszawie[39]
- 1 Skrzydło Lotnictwa Taktycznego
- 2 Skrzydło Lotnictwa Taktycznego
- 3 Skrzydło Lotnictwa Transportowego
- 4 Skrzydło Lotnictwa Szkolnego
- 3 Brygada Radiotechniczna
- 3 Brygada Rakietowa Obrony Powietrznej
- Centrum Rozpoznania i Wsparcia Walki Radioelektronicznej
- Szefostwo Służby Hydrometeorologicznej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w Warszawie-Pyracho
- Centrum Szkolenia Sił Powietrznych w Koszalinie
- 6 Batalion Chemiczny (poprzez 4 Pułk Chemiczny)
- Centrum Szkolenia Inżynieryjno-Lotniczego
- Szefostwo Służby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP
- 21 Centralny Poligon Lotniczy w Nadarzycach[40]
- Centralny Poligon Sił Powietrznych w Ustce[41]
Uzbrojenie i wyposażenie[edytuj | edytuj kod]
Wojska Lotnicze[edytuj | edytuj kod]
Zdjęcie | Nazwa | Pochodzenie | Wersja | Liczba | Służba od | Uwagi |
---|---|---|---|---|---|---|
Samoloty szkolno-treningowe (AJT) | ||||||
PZL-130 Orlik | Polska | TC-II Advanced | 28 | 1992 | Do szkolenia podstawowego i zaawansowanego. Modernizacja do standardu TC-II Advanced do 2022[42]. | |
M-346 Bielik | Włochy | M-346 | 15[43] | 2016 | Do szkolenia zaawansowanego (na MRCA 4,5 i 5 gen.). Aktualizacja software systemu awionicznego w 2022.
Jeden utracony w katastrofie 12.07.2024.[1] | |
Lekkie samoloty bojowe (LCA). Wielozadaniowe samoloty bojowe (MRCA) | ||||||
FA-50 | Korea Południowa | FA-50GF Block 10 FA-50PL Block 20 |
12[44] 0/36 |
2023 2025-2028 |
Planowana jest modernizacja (po 2025) FA-50GF do FA-50PL (m.in. radar AESA Raytheon PhantomStrike)[45]. | |
F-16 | Stany Zjednoczone | F-16C Block 52+ F-16D Block 52+ |
36[46] 12[46] |
2006 | Planowana jest modernizacja (od 2025) do F-16V[47](m.in. radar AESA). | |
Su-22 | ZSRR | M4K UM3K |
12[48] 6[48] |
1984 | W służbie do ~2025.
Docelowo będą wycofane lub/i przekazane Ukrainie. | |
MiG-29 | ZSRR | MiG-29M 9.12A MiG-29UBM 9.51 |
11 3[49][50] |
1989 | W służbie do ~2027 są egz. z ZSRR i Czech. Zmodyfikowane do działania w przestrzeni powietrznej NATO, wyposażone w izraelski komputer misji, wielofunkcyjny wyświetlacz, system IFF Mode 5 czy systemy nawigacyjne TACAN i ILS (na maszynach 1-miejscowych z interogatorem).
Docelowo będą wycofane lub/i przekazane Ukrainie (przekazano egz. z Niemiec). | |
Samoloty AEW&C | ||||||
Saab 340 AEW&C | Szwecja | Saab 340B AEW-300 | 2[51] | 2024 | Używane, kupione od Szwecji, umowa 2023[52]. Inne oznaczenie to S 100D Argus (ASC-890). | |
Samoloty transportowe | ||||||
M28 Bryza | Polska | M28B[53] M28PT/GC[53] |
24 | 2002 | ||
CASA C-295 | Hiszpania | M | 16 | 2003 | Jeden (o numerze bocznym 019 – zakupiony w roku 2007) utracono w 2008 w katastrofie lotniczej w Mirosławcu. | |
C-130 Hercules | Stany Zjednoczone | E H |
5 3/5[54] |
2009 | Przekazane przez USA w ramach bezzwrotnej pożyczki na cele wojskowe. | |
Gulfstream G550 | Stany Zjednoczone | 2 | 2017 | |||
Boeing 737-800 | Stany Zjednoczone | NG NG BBJ2 |
1 2 |
2017
2021 2021 |
Samolot o numerze fabrycznym 61358 w listopadzie 2017 zakupiony przez MON[55].
29 października wylądowała 3 i ostatnia maszyna VIP[56]. | |
Śmigłowce | ||||||
SW-4 Puszczyk | Polska | 24 | 2006 | |||
Mi-2 | ZSRR Polska |
RL[57] P[58] T[58] D[59] R[59] URP-G[59] Sz[59] |
16[60] | 1973 | ||
W-3 Sokół | Polska | W-3T W-3P W-3RL W-3WA W-3W SAR W-3WA SAR |
4 1 6 4 1 1 |
1993-1996 | [61][62] | |
W-3 Sokół | Polska | W-3WA | 7 | 2008-2013 | Zmodyfikowane do transportu VIP[61][63]. | |
Mi-8 | ZSRR Rosja |
Mi-17-1V[64] Mi-17[65] Mi-8RL[57] Mi-8PS[57] |
5 3 3 1 |
1973-2011 | Śmigłowce Mi-17 znajdują się na wyposażeniu PJOS w Powidzu, zaś śmigłowce Mi-8 przystosowane do ratownictwa lądowego pełnią służbę w 3GPR w Krakowie. | |
Mi-8 | ZSRR | Mi-8PS Mi-8T |
3 2 |
1977-1983 | Zmodyfikowane do transportu VIP[66][63][67][68]. | |
Bezzałogowe aparaty latające (UAV) | ||||||
Aeronautics Orbiter | Izrael | Orbiter | 15 zestawów | 2007[69] | W każdym zestawie po 3 aparaty[70].
Na wyposażeniu 12 Bazy Bezzałogowych Statków Powietrznych[71]. | |
Bayraktar TB2 | TB2 | 4
zestawy |
2022 | W każdym zestawie po 6 aparatów. Na wyposażeniu 12 Bazy Bezzałogowych Statków Powietrznych w Mirosławcu[72]. | ||
MQ-9 Reaper | Stany Zjednoczone | MQ-9A | 1 zestaw | 2023 | Wyleasingowane w ramach pilnej potrzeby operacyjnej[73]. |
Amunicja[edytuj | edytuj kod]
Podstawowymi rodzajami uzbrojenia Sił Powietrznych są amunicja służąca do zwalczania z powietrza celów powietrznych oraz do zwalczania celów lądowych.
Cele powietrzne[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj uzbrojenia[74][75] | Ilość | Opis |
---|---|---|
AIM-9X Sidewinder AIM-9X Sidewinder Block II R-60 R-73 |
178[76] ponad 93[77][78] Brak danych Brak danych |
Pociski przeciwlotnicze krótkiego zasięgu |
AIM-120C-5 AMRAAM AIM-120C-7 AMRAAM R-27 Wympieł |
178[76] do 215[79][80] Brak danych |
Pociski przeciwlotnicze średniego zasięgu |
Cele lądowe[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj uzbrojenia[74][75] | Ilość | Opis |
---|---|---|
AGM-65 Maverick GBU-12 GBU-24 GBU-31 JDAM |
360[76] 62[76] 278[76] 470[76] |
Amunicja kierowana krótkiego zasięgu |
AGM-154C JSOW AGM-158 JASSM |
280[76] 40[76][81] |
Amunicja kierowana średniego zasięgu |
AGM-158 JASSM-ER | 70[82] | Amunicja kierowana dalekiego zasięgu |
Rodzaj uzbrojenia | Ilość | Opis |
---|---|---|
Mk 82 BLU-111 Mk 84 BLU-117 |
483[76] 642[76] 242[76] 80[76] |
Niekierowane bomby krótkiego zasięgu |
Zasobniki[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj uzbrojenia[74][75] | Ilość | Opis |
---|---|---|
Goodrich DB-110 | 7[83] | Zasobnik wykorzystywany do zadań rozpoznawczych |
Sniper XR | Brak danych | Zasobnik obserwacyjno-celowniczy |
Zbiorniki konforemne | 18[84] | Dodatkowy zbiornik paliwa |
Wojska Obrony Przeciwlotniczej[edytuj | edytuj kod]
Zdjęcie | Nazwa | Pochodzenie | Wersja | Liczba | Uwagi |
---|---|---|---|---|---|
Przenośne przeciwlotnicze zestawy rakietowe | |||||
PPZR Grom | Polska | Grom | 400 | 72 mm, zasięg: 500 - 5500 m, pułap: 10 - 3500 m. | |
PPZR Piorun | Polska | Piorun | 1020 | 72 mm, zasięg: 400 - 6500 m, pułap: 10 - 4000 m.
Umowa 2016 (420 wyrzutni + 1300 pocisków)[85]. Aneks 2022 (600 wyrzutni + 3500 pocisków)[86]. | |
Artyleria przeciwlotnicza. Przeciwlotnicze systemy rakietowo-artyleryjskie | |||||
Armata ZU-23-2 ZUR-23-2 |
ZSRR Polska |
brak danych | Zasięg: ~2500 m. | ||
PSR-A Pilica | Polska | Pilica | 6/22 zestawy | 1 zestaw to (10 pojazdów): 6 x jednostka ogniowa, 1 x stanowisko dowodzenia, 1 x stacja radiolokacyjna, 2 x pojazd amunicyjny. Zasięg do: ~2500 m dla ZUR-23-2SP Jodek, 5500/6500 m dla PPZR Grom/Piorun.
Wyposażenie 3 Warszawskiej Brygady Rakietowej Obrony Powietrznej[87]. | |
Rakietowe systemy przeciwlotnicze | |||||
SPZR Poprad | Polska | Poprad | 2[88] | Zasięg: do 5500/6500 m dla PPZR Grom/Piorun.
2 egzemplarze pochodzą z partii próbnej, na wyposażeniu Centrum Szkolenia Sił Powietrznych[89][90][91]. | |
PZR S-125 | ZSRR Polska |
S-125 Newa-SC | 11 zestawy | 1 zestaw to 3 wyrzutnie. Zasięg: do 25000 m[92]. Pułap: do 18000 m.
20 wyrzutni przekazano Ukrainie *. | |
Patriot PAC-3 | Stany Zjednoczone | PAC-3 MSE | 2/8 zestawy | 1 zestaw to 8 wyrzutni. Zasięg: do 150km. Pułap: do 25km.
Wyposażenie 3 Warszawskiej Brygady Rakietowej Obrony Powietrznej[93][94]. |
Wojska Radiotechniczne i Radioelektroniczne[edytuj | edytuj kod]
Zdjęcie | Nazwa | Pochodzenie | Liczba | Uwagi |
---|---|---|---|---|
Stacje radiolokacyjne | ||||
RAT-31DL | Włochy | 3 | Trójwspółrzędny radar dalekiego zasięgu przeznaczony do kontroli obszaru powietrznego, BACKBONE[95][96]. | |
NUR-12M | Polska | 3 | Trójwspółrzędny radar dalekiego zasięgu przeznaczony do kontroli obszaru powietrznego. BACKBONE[97]. | |
NUR-12ME | Polska | 7 | Trójwspółrzędny radar kontroli obszaru powietrznego[98]. | |
NUR-15/M | Polska | 21/25 | Trójwspółrzędna stacja radiolokacyjna średniego zasięgu.
W ramach dotychczasowych umów zamówiono 25 radarów. Do grudnia 2021 roku dostarczono 17 stacji radiolokacyjnych[99][100][101][89][102][103][104]. | |
NUR-31/M/MK | Polska | Radar kontroli obszaru powietrznego średniego zasięgu. | ||
NUR-41 | Polska | Radar przeznaczony do pomiaru wysokości obiektów powietrznych. | ||
ZDPSR Soła | Polska | 1 | Trójwspółrzędny radar przeznaczony do kontroli obszaru powietrznego, wykrywania i śledzenia tras obiektów wykrytych w danym obszarze, krótkiego zasięgu.
Na wyposażeniu Centrum Szkolenia Sił Powietrznych[108][109]. | |
GCA-2000/GCA-2000M | Stany Zjednoczone | 14 | Radiolokacyjne systemy precyzyjnego wspomagania lądowania (PAR). Dla całości SZRP zakupiono 5 stacji w wersji GCA-2000 oraz 9 w wersji GCA-2000M. | |
Walka elektroniczna | ||||
Gunica | Polska | Stacje rozpoznania pokładowych systemów elektronicznych PRP-25M i PRP-25S.[113] |
- Zobacz więcej w artykule
- Zobacz więcej w artykule
- Zobacz więcej w artykule
- Zobacz więcej w artykule
- Osobny artykuł:
Bazy lotnicze[edytuj | edytuj kod]
- Osobne artykuły:
- Osobne artykuły:
- Zobacz więcej w artykule
Zespoły akrobacji lotniczej[edytuj | edytuj kod]
- Zespół akrobacyjny Orlik
- Zespół pokazowy Skorpion
- Zespół pokazowy F-16 Tiger Demo Team[116][117]
- Zespół pokazowy Fulcrum Drivers Demo Team[118][119]
- Zespół pokazowy M-346 Demo Team
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ prezentacji Informacje o budżecie resortu Obrony Narodowej, gov.pl, luty 2022, slajd 13
- ↑ Radosław Nawrot: Pierwszy nalot Polaków. s. 4–5.
- ↑ Lotnictwo, nr. specjalny 4, styczeń 2008 r., wydawnictwo Magnum-X.
- ↑ Józef Zieliński: Lotnictwo Polskie 1918–2008. Wojskowe Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „SWAT”, 2008, s. 90. ISBN 83-926481-1-6.
- ↑ MON i LOT zaprezentowały wyczarterowane Embraery. gazeta.pl, 2010-06-11. [dostęp 2011-05-02].
- ↑ a b Komunikat ORZEŁ-11 [online], www.sp.mil.pl [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2013-11-04] (pol.).
- ↑ ZLOT-11 dobiegł końca [online], www.sp.mil.pl [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2013-11-04] (pol.).
- ↑ Przetarg na samoloty VIP, [w:] Lotnictwo, Magnum-X, 2016, s. 8 .
- ↑ UMOWA ZAKUPU G550 PODPISANA.
- ↑ „Być może zaważyły terminy”. Samolot dla VIP-ów pod lupą ekspertów.
- ↑ Juliusz Sabak , Kownacki: Gulfstream G550 jako samolot VIP. Francuska oferta „nie spełniała wymogów formalnych” [online], defence24.pl, 21 października 2016 [zarchiwizowane z adresu 2016-10-22] .
- ↑ Polski Gulfstream G550 zaprezentowany [online], defence24.pl, 7 stycznia 2017 [zarchiwizowane z adresu 2017-01-08] .
- ↑ Jakub Palowski , Gulfstream dla VIP w polskim malowaniu [online], defence24.pl, 2 marca 2017 [zarchiwizowane z adresu 2017-03-03] .
- ↑ Ministerstwo Obrony Narodowej , Uroczyste przyjęcie do służby Gulfstreama G550 [online] [dostęp 2017-10-15] (pol.).
- ↑ Ministerstwo Obrony Narodowej , Drugi samolot G550 w Polsce [online] [dostęp 2017-10-15] (pol.).
- ↑ F-35 – amerykański supersamolot trafi do Polski [online], www.komputerswiat.pl, 31 stycznia 2020 [dostęp 2020-05-12] (pol.).
- ↑ Wiemy, ile będą kosztować Polskę F-35 – Defence24 [online], www.defence24.pl [dostęp 2020-05-12] .
- ↑ C-130H Hercules lecą do Polski [online], Wydawnictwo militarne ZBIAM, 14 kwietnia 2021 [dostęp 2021-04-14] (pol.).
- ↑ Wojsko ma umowę na pozyskanie pięciu samolotów transportowych C-130H – przemysł obronny [online], wnp.pl [dostęp 2021-04-14] (pol.).
- ↑ TS-11 Iskra żegna się z lotnictwem wojskowym [online], Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych, 27 lipca 2022 .
- ↑ S. Czmur, W. Wójcik, „Dowódcy Lotnictwa i Obrony Powietrznej”, Poznań, 2000.
- ↑ M.P. z 2005 r. nr 21, poz. 326.
- ↑ M.P. z 2007 r. nr 31, poz. 347.
- ↑ M.P. z 2010 r. nr 44, poz. 622.
- ↑ a b Gałecki 2017 ↓, s. 23.
- ↑ a b Gałecki 2017 ↓, s. 240.
- ↑ Generał dywizji pilot Cezary Wiśniewski, zastępca Dowódcy Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych. wojsko-polskie.pl. [dostęp 2022-06-18].
- ↑ Gałecki 2018 ↓, s. 88.
- ↑ Rozkaz dzienny Nr Z-30 z dnia 10.04.2017 r. Dowódcy Generalnego (RSZ).
- ↑ a b Dec. MON 1267 Ministra Obrony Narodowej z dn. 10.05.2018 r. wyznaczam na stanowisko służbowe, Inspektor Sił Powietrznych, DG RSZ.
- ↑ Decyzja MON Nr 2402 z 30.08.2018.
- ↑ a b Gen. Jacek Pszczoła został pełniącym obowiązki Inspektora Sił Powietrznych. gazetaprawna.pl. [dostęp 2022-06-18].
- ↑ Jakuboszczak 2019 ↓, s. 172.
- ↑ Gen. Pszczoła: Czuję się spełniony. polska-zbrojna.pl. [dostęp 2023-01-23].
- ↑ Biuro Bezpieczeństwa Narodowego , Awanse generalskie w Siłach Zbrojnych RP [online], Biuro Bezpieczeństwa Narodowego [dostęp 2023-08-07] (pol.).
- ↑ Gen. Ireneusz Nowak inspektorem Sił Powietrznych. wgospodarce.pl. [dostęp 2023-04-21].
- ↑ Jednostki Bezpośrednio Podległe [online], Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2022-02-13] (pol.).
- ↑ JEDNOSTKI PODLEGŁE [online], Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2022-02-13] (pol.).
- ↑ https://ssrlszrp.wp.mil.pl/pl/bip/info/w-informacje-ogolne/eony-struktura-organizacyjna/
- ↑ Lotnicza szkoła ognia [online], dlapilota.pl [dostęp 2022-02-13] (pol.).
- ↑ Centralny Poligon SP [online], jednostki-wojskowe.pl [dostęp 2022-02-13] .
- ↑ Orliki w komplecie. Wyszkolimy „ponad 1000 nowych pilotów” [online], defence24.pl [dostęp 2022-10-25] (pol.).
- ↑ M-346 Joint User Group | dlapilota.pl [online], dlapilota.pl [dostęp 2022-12-01] (pol.).
- ↑ Komplet dwunastu zamówionych FA-50GF już w Polsce [online], MILMAG, 27 listopada 2023 [dostęp 2023-11-27] (pol.).
- ↑ Porozumienie pomiędzy KAI a WZL-2 i WCBKT [online], MILMAG, 12 grudnia 2023 [dostęp 2023-12-12] (pol.).
- ↑ a b Su-22 po remoncie. Kolejnych 10 lat w służbie [FOTO] [online], Defence24 [dostęp 2018-11-07] .
- ↑ Lockheed Martin zmodyfikuje polskie F-16 Jastrząb [online], MILMAG, 7 grudnia 2023 [dostęp 2023-12-08] (pol.).
- ↑ a b MON: Su-22 w służbie do 2025 roku – Defence24 [online], www.defence24.pl [dostęp 2020-02-08] .
- ↑ MiG-29 polskich Sił Powietrznych w detalach – Magnum-x [online], www.magnum-x.pl [dostęp 2020-02-08] .
- ↑ Kolejne polskie MiGi-29 dostarczone do Ukrainy. "Będzie ich więcej" [online], geekweek.interia.pl [dostęp 2023-05-14] (pol.).
- ↑ Maciej Hypś , Pierwszy Saab 340 AEW już w Polsce [online], Konflikty.pl, 6 marca 2024 [dostęp 2024-03-06] (pol.).
- ↑ Umowa na Saab 340B AEW-300 dla Polski [online], MILMAG, 25 lipca 2023 [dostęp 2023-07-25] .
- ↑ a b WYPOSAŻENIE [online], Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2020-02-14] (pol.).
- ↑ Kolejny Hercules zasilił Siły Powietrzne [online], defence24.pl [dostęp 2023-12-12] (pol.).
- ↑ Rafał Lesiecki , Pierwszy B737 dla VIP-ów wylądował w Warszawie [FOTO] [online], 15 listopada 2017 [dostęp 2017-11-15] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-16] .
- ↑ Flota VIP w komplecie. „Paderewski” na Okęciu – Defence24 [online], www.defence24.pl [dostęp 2021-10-30] .
- ↑ a b c 3.Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza [online], www.jednostki-wojskowe.pl [dostęp 2020-02-14] .
- ↑ a b PZL Mi-2 – SAMOLOTY.PL – wszystko o lataniu [online], www.samoloty.pl [dostęp 2020-02-14] .
- ↑ a b c d Lista śmigłowców Mi-2 | [online] [dostęp 2020-02-14] (pol.).
- ↑ Następca Mi-2 poszukiwany [online], DziennikZbrojny.pl [dostęp 2020-05-07] (pol.).
- ↑ a b PZL W-3 Sokół w Wojsku Polskim [online], Gdzie zaczyna się wojsko…, 9 października 2010 [dostęp 2019-12-12] (pol.).
- ↑ Kolejne Sokoły w wersji SAR [online], www.milmag.pl [dostęp 2020-07-21] (pol.).
- ↑ a b 1 Baza Lotnictwa Transportowego – WYPOSAŻENIE [online], 1bltr.wp.mil.pl [dostęp 2020-11-13] .
- ↑ samolotypolskie.pl – Mil Mi-8 / Mi-9 / Mi-17 / Mi-171 / Mi-172 (zastosowanie i opis techniczny) [online], www.samolotypolskie.pl [dostęp 2020-02-14] .
- ↑ Formoza ćwiczyła ze śmigłowcami w górach [online], defence24.pl [dostęp 2023-01-03] (pol.).
- ↑ samolotypolskie.pl – Mil Mi-8 / Mi-9 / Mi-17 / Mi-171 / Mi-172 (zastosowanie i opis techniczny) [online], www.samolotypolskie.pl [dostęp 2020-11-13] .
- ↑ Karol Placha , 1 Baza Lotnictwa Transportowego w Warszawie. 2002r. [online], www.polot.net [dostęp 2020-11-13] (pol.).
- ↑ Karol Placha , Michaił Mil Mi-8 w Polsce, śmigłowce wojskowe. 1967r. [online], www.polot.net [dostęp 2020-11-13] (pol.).
- ↑ samolotypolskie.pl – Aeronautics Defense „Orbiter” [online], www.samolotypolskie.pl [dostęp 2021-10-27] .
- ↑ Wojsko dostanie bojowe drony [online], www.polska-zbrojna.pl [dostęp 2021-10-01] .
- ↑ Siły Zbrojne RP w erze powietrznych bezzałogowców. Systemy rozpoznawcze i uderzeniowe [RELACJA] - Defence24 [online], www.defence24.pl [dostęp 2021-10-01] .
- ↑ Bayraktary wylądują w Mirosławcu [online], defence24.pl [dostęp 2022-10-27] (pol.).
- ↑ Dron Reaper już w Polsce [online], defence24.pl [dostęp 2023-02-15] (pol.).
- ↑ a b c Łukasz Pacholski , Długie zakupy dla polskich F-16C/D Jastrząb [online], Wydawnictwo militarne ZBIAM, 23 grudnia 2021 [dostęp 2022-07-28] (pol.).
- ↑ a b c F-16 BLOCK 52+ [online], Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2022-07-28] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Nowe szpony Jastrzębi [online], Wydawnictwo militarne ZBIAM [dostęp 2022-08-03] (pol.).
- ↑ Kolejne AIM-9X Block II dla Polski [online], MILMAG, 2 lipca 2021 [dostęp 2022-08-04] (pol.).
- ↑ Części do polskich AIM-9X [online], MILMAG, 20 marca 2020 [dostęp 2022-08-04] (pol.).
- ↑ null [online], defence24.pl [dostęp 2022-08-04] (pol.).
- ↑ 150 rakiet AIM-120C-7 AMRAAM dla polskich F-16 | Defence24 [online], defence24.pl [dostęp 2022-08-04] (pol.).
- ↑ Dostawy rakiet JASSM i JASSM-ER dla polskich F-16 [online], DziennikZbrojny.pl [dostęp 2022-08-03] (pol.).
- ↑ JASSM-Extreme Range, czyli Moskwa w zasięgu polskich rakiet? [ANALIZA] [online], defence24.pl, 15 kwietnia 2023 [dostęp 2024-03-21] (pol.).
- ↑ Polska Zbrojna [online], www.polska-zbrojna.pl [dostęp 2022-08-04] .
- ↑ Lockheed Martin F-16 Jastrząb w Wojsku Polskim [online], Gdzie zaczyna się wojsko…, 8 października 2010 [dostęp 2022-08-04] (pol.).
- ↑ Umowa na zakup zestawów "PIORUN" - Ministerstwo Obrony Narodowej - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Obrony Narodowej [dostęp 2024-03-06] (pol.).
- ↑ Wojsko Polskie otrzyma kolejne zestawy Piorun - Ministerstwo Obrony Narodowej - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Obrony Narodowej [dostęp 2024-03-06] (pol.).
- ↑ Wszystkie zestawy Pilica przekazane Wojsku Polskiemu [online], defence24.pl, 1 grudnia 2023 [dostęp 2023-12-03] (pol.).
- ↑ Polska obrona powietrzna [online], MILMAG, 3 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-27] (pol.).
- ↑ a b Rozbudowa Centrum Szkolenia Sił Powietrznych [online], www.milmag.pl [dostęp 2020-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-28] (pol.).
- ↑ ..:: :: AKTUALNOŚCI ::.. [online], archiwum-cssp.wp.mil.pl [dostęp 2020-11-29] .
- ↑ Tomasz Dmitruk , Ocena stanu realizacji Planu Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych RP na lata 2013–2022, 2017-2026 i 2021-2035 W zestawieniu uwzględniono także wybrane zadania zawarte w Planie Zakupu Środków Materiałowych. wg stanu na dzień 27 grudnia 2020 roku [online], 27 grudnia 2020 .
- ↑ Nad Wisłą bezpieczniej? – DziennikZbrojny.pl, „DziennikZbrojny.pl” [dostęp 2018-05-29] (pol.).
- ↑ Polska konfiguracja systemu Patriot z IBCS [ANALIZA] [online], defence24.pl [dostęp 2022-10-14] (pol.).
- ↑ Polskie Patrioty już w służbie, [w:] Ministerstwo Obrony Narodowej [online] .
- ↑ Posterunki radiolokacyjne w Polsce w 2015 r. | [online] [dostęp 2019-07-20] (pol.).
- ↑ 3 Wrocławska Brygada Radiotechniczna :: Podstawowe uzbrojenie [online], 3brt.wp.mil.pl [dostęp 2019-07-20] .
- ↑ ..:: 3 Wrocławska Brygada Radiotechniczna :: Podstawowe uzbrojenie ::.. [online], 3brt.wp.mil.pl [dostęp 2019-07-20] .
- ↑ ..:: 3 Wrocławska Brygada Radiotechniczna :: Podstawowe uzbrojenie ::.. [online], 3brt.wp.mil.pl [dostęp 2019-07-20] .
- ↑ MSPO 2018: Umowa na dostawy radarów Odra [online], DziennikZbrojny.pl [dostęp 2021-01-21] (pol.).
- ↑ Dostawy sprzętu wojskowego w 2020 roku [online], DziennikZbrojny.pl [dostęp 2021-01-21] (pol.).
- ↑ ..:: 3 Wrocławska Brygada Radiotechniczna :: Podstawowe uzbrojenie ::.. [online], 3brt.wp.mil.pl [dostęp 2019-07-20] .
- ↑ Przekazanie pierwszego w tym roku egzemplarza zmodernizowanej stacji radiolokacyjnej TRS-15 [online], PIT-Radwar, www.pitradwar.com [dostęp 2021-04-02] .
- ↑ Zamówienie na dwa dodatkowe radary Odra-M [online], DziennikZbrojny.pl [dostęp 2021-12-06] (pol.).
- ↑ Nowy radar w Sandomierzu [online], polska-zbrojna.pl [dostęp 2022-02-04] .
- ↑ ..:: 3 Wrocławska Brygada Radiotechniczna :: Podstawowe uzbrojenie ::.. [online], 3brt.wp.mil.pl [dostęp 2019-07-20] .
- ↑ a b MON ujawnia harmonogram modernizacji Sił Powietrznych. 120 mld zł na tarczę – Defence24 [online], defence24.pl [dostęp 2021-04-14] .
- ↑ ..:: 3 Wrocławska Brygada Radiotechniczna :: Podstawowe uzbrojenie ::.. [online], 3brt.wp.mil.pl [dostęp 2019-07-20] .
- ↑ Zdolna do Przerzutu Stacja Radiolokacyjna SOŁA [online], www.pitradwar.com [dostęp 2020-12-04] .
- ↑ Dostawy stacji radiolokacyjnych w 2015 roku [online], DziennikZbrojny.pl [dostęp 2020-12-04] (pol.).
- ↑ Radary precyzyjnego lądowania dla SZ RP – czy można było inaczej? – Defence24 [online], www.defence24.pl [dostęp 2021-04-16] .
- ↑ GCA-2000 dla SZ RP [online], www.altair.com.pl [dostęp 2021-04-16] (ang.).
- ↑ WZE S.A. z umową na awaryjny serwis radiolokacyjnych systemów lądowania [online], Wydawnictwo militarne ZBIAM, 2 kwietnia 2021 [dostęp 2021-04-16] (pol.).
- ↑ Marta Rachwalska , PIT-Radwar wesprze systemy rozpoznania elektronicznego [online], defence24.pl, 28 kwietnia 2017 [dostęp 2019-08-22] .
- ↑ MON: Su-22 w służbie do 2025 roku – Defence24 [online], www.defence24.pl [dostęp 2020-07-06] .
- ↑ PZL W-3 Sokół w Wojsku Polskim [online], Gdzie zaczyna się wojsko…, 9 października 2010 [dostęp 2020-01-09] (pol.).
- ↑ 31 Baza Lotnictwa Taktycznego – F-16 TIGER DEMO TEAM [online], 31blt.wp.mil.pl [dostęp 2021-09-11] .
- ↑ Kieł tygrysa, czyli akrobacje F-16 [online], www.polska-zbrojna.pl [dostęp 2021-09-11] .
- ↑ Air Show Radom 2018, Fulcrum Drivers Demo Team. Mig-29 z Malborka na Air Show w Radomiu. [online], aviation24.pl [dostęp 2021-09-11] (pol.).
- ↑ Adam Bednarek , WP Tech – Nowości, poradniki i testy ze świata technologii – WP.PL [online], tech.wp.pl, 28 czerwca 2018 [dostęp 2021-09-11] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Liwiński, Jak to drzewiej bywało, „Skrzydlata Polska”, nr 11 (1996), s. 32–34, ISSN 0137-866x.
- Bombowce WP z okresu przed II wojną światową. weu1918-1939.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-20)].
- Piotr Jakuboszczak (red.), Kronika Wojska Polskiego 2018, Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2019, s. 172, ISSN 1734-2317 .
- Artur Gałecki (red.), Kronika Wojska Polskiego 2017, Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2018, 88; 266, ISSN 1734-2317 .
- Artur Gałecki (red.), Kronika Wojska Polskiego 2016, Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2017, s. 23, ISSN 1734-2317 .