Zakład Walcowni i Giserni pod Sławkowem

Zakład Walcowni i Giserni pod Sławkowem

nr rej. 1251/81 z 23.09.1981
Hala główna sławkowskiej walcowni (styczeń 2009)
Państwo	Polska
Miejscowość	Sławków
Rozpoczęcie budowy	1825
Ukończenie budowy	1826
Ważniejsze przebudowy	1833, 1870
Pierwszy właściciel	Skarb Państwa (Królestwo Kongresowe)
Położenie na mapie Sławkowa Zakład Walcowni i Giserni pod Sławkowem
Położenie na mapie Polski Zakład Walcowni i Giserni pod Sławkowem
Położenie na mapie województwa śląskiego Zakład Walcowni i Giserni pod Sławkowem
Położenie na mapie powiatu będzińskiego Zakład Walcowni i Giserni pod Sławkowem
50°17′50″N 19°23′53″E

Zakład Walcowni i Giserni pod Sławkowem (potocznie: „walcownia sławkowska”) – zakład walcowniczo-odlewniczy w Sławkowie, w Zagłębiu Dąbrowskim, działający w latach 1826–1888. Obiekt wpisany do rejestru zabytków.

Historia

Zakład powstał w 1825–1826 nad Białą Przemszą jako inwestycja rządowa. Podlegał początkowo dozorstwu olkusko-siewierskiemu (do 1833), następnie Zachodniemu Okręgowi Górniczemu. Zawiadowca walcowni należał w dozorstwie olkusko-siewierskim do grona asesorów z głosem doradczym. Walcownia była drugim po walcowni w Białogonie tego typu zakładem w Królestwie Polskim. Sama walcownia wraz z gisernią (odlewnią) zlokalizowane zostały według ówczesnych granic administracyjnych na terenie gminy Bolesław. Zarząd znajdował się w Sławkowie. Gmach walcowni usytuowano nad kanałem o szerokości 6 m i długości 500 m, którym dostarczano wodę poruszającą koło napędzające 2 walce. Walcownia rozbudowywana była z inicjatywy Banku Polskiego w 1833, ponownie ok. 1870. Ostatecznie pracowały w niej 3 koła, z których każde napędzało po 2 walce. Zakład miał pierwotnie połączenie wodne z portem rzecznym w Niwce, dokąd do 1831 spławiano blachę i odlewy. W 1841 przerabiał ¹/₃ cynku pochodzącego z hut rządowych w Królestwie Polskim, wytwarzając z niego blachę cynową, przede wszystkim dla pokryć dachowych. Drugą specjalizacją zakładu była produkcja wielkogabarytowych odlewów żelaznych. Z czasem powstało obok niego osiedle robotnicze „Walcownia”. Zakład zamknięto w 1888. Przyczyną zaprzestania produkcji był rozwój walcownictwa w bezpośredniej bliskości hut, na terenie dzisiejszej Dąbrowy Górniczej i Będzina. Pod koniec swego istnienia zakład dawał zatrudnienie 136 robotnikom i produkował za 120 tys. rubli rocznie. Osiedle „Walcownia” liczyło wtedy 61 domów (w tym 30 murowanych) oraz 626 mieszkańców i dysponowało 7 morgami ziemi włościańskiej.

Obiekt wpisany do rejestru zabytków pod nr. 1251/81 z 23.09.1981. W jego skład wchodzą:

1. budynek dawnej hali głównej walcowni blach cynkowych,
2. budynek dawnego magazynu (obecnie mieszkalny) oraz
3. budynek mieszkalny.

W skład całości założenia wchodzą również pozostałości dawnego systemu napędowego w postaci kanału dopływowego i odpływowego wraz z resztkami śluz na Białej Przemszy.

Galeria obrazów

• 
  Hala główna
• 
  Budynek mieszkalny
• 
  Budynek mieszkalny

Bibliografia

• H. Łabęcki: Górnictwo w Polsce. Opis kopalnictwa i hutnictwa polskiego pod względem technicznym, historyczno-statystycznym i prawnym, t. I, Warszawa 1841, s. 533–534.
• Sławków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 782 .
• Z. Matuszczyk: W czasach niewoli narodowej, w: F. Kiryk (red.), Dzieje Sławkowa, Kraków 2001, ISBN 83-87345-47-4, s. 277 i n.
• A. J. Wójcik, Zachodni Okręg Górniczy. Studia z dziejów geologii i górnictwa w Królestwie Polskim, Warszawa 2008.