Ziemia Enderby
67°15′S 58°00′E/-67,250000 58,000000 Ziemia Enderby – zdjęcie satelitarne (2011) | |
| Terytorium | |
|---|---|
| Miejscowości |
brak |
| Wydarzenia historyczne | |
Położenie na mapie Antarktyki  | |
| 67°15′S 58°00′E/-67,250000 58,000000
| |
Ziemia Enderby[1] (ang. Enderby Land[1]) – region nad Morzem Kosmonautów w Antarktydzie Wschodniej położony między Ziemią Królowej Maud na zachodzie a Ziemią Kempa na wschodzie.
W jej zachodniej części znajduje się rosyjska stacja polarna Mołodiożnaja.
Roszczenia terytorialne do Ziemi Enderby wysuwa Australia.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Ziemia Enderby została nazwana na cześć właścicieli przedsiębiorstwa wielorybniczego Enderby Brothers z Londynu, którzy zachęcali kapitanów swoich statków do eksploracji Antarktydy[2][3].
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Ziemia Enderby leży nad Morzem Kosmonautów w Antarktydzie Wschodniej[4] między Wybrzeżem Księcia Olafa na Ziemi Królowej Maud na zachodzie a Zatoką Edwarda VIII i Wybrzeżem Kempa na wschodzie[5] (Ziemią Kempa[6]). Jest to druga najbardziej na północ wysunięta część Antarktydy po Półwyspie Antarktycznym[6].
Jej część środkową tworzy pokryty lodem płaskowyż, a wzdłuż wybrzeża ciągną się pasma górskie, m.in. Góry Napiera[5].
W jej zachodniej części znajduje się rosyjska stacja polarna Mołodiożnaja[7].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wybrzeże Ziemi Enderby zostało odkryte w 1831 roku przez Johna Biscoe (1794–1843) – kapitana statku londyńskiej firmy wielorybniczej Enderby Brothers, który nazwał je na cześć swoich pracodawców[5].
Następnie przez ponad 100 lat region pozostawał poza zainteresowaniami Europejczyków[6]. W latach 1929–1930 stał się obiektem rywalizacji między wyprawą norweską pod dowództwem Hjalmara Riiser-Larsena (1890–1965) a ekspedycją australijską Douglasa Mawsona (1882–1958) w celu wysunięcia roszczeń terytorialnych i dostępu do wód przybrzeżnych celem wielorybnictwa[6]. Riiser-Larsen zauważył z powietrza Ziemię Enderby na początku grudnia 1929 roku i dwa tygodnie później wylądował na Cape Ann, gdzie zatknął flagę norweską[6]. Rząd Norwegii nie wysunął jednak roszczeń terytorialnych z uwagi na podpisane wcześniej porozumienie z Wielką Brytanią, w którym uznał brytyjskie roszczenia do Ziemi Enderby[6]. W styczniu 1930 roku Mawson zatknął flagę brytyjską na Proclamation Island, gdzie ogłosił przynależność wszystkich terenów na południe od 65°S między 47°E a 73°W do Wielkiej Brytanii[6]. Podczas spotkania między Riiser-Larsenem i Mawsonen ustalono, że granica między obszarami działalności norweskiej i brytyjskiej będzie przebiegać wzdłuż 45°E[6].
W lutym 1947 roku Ziemia Enderby została sfotografowana z powietrza podczas amerykańskiej Operacji Highjump przeprowadzanej w latach 1946–1947[6]. Pierwsze lądowe badania regionu przeprowadziła w latach 1959–1960 ekspedycja australijska[6]. Region został włączony do badań Australijskiego Terytorium Antarktycznego w latach 1961–1962[6].
W 1963 roku Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich wybudował tu stację badawczą Mołodiożnaja[6]. Kolejne badania regionu były prowadzone przez naukowców radzieckich i australijskich[6]. W latach 70. XX w. Australia przeprowadziła szereg badań topograficznych, geologicznych, geofizycznych i biologicznych[6].
Polityka[edytuj | edytuj kod]
Roszczenia terytorialne do Ziemi Enderby wysuwa Australia[5]. Wraz z podpisaniem Układu Antarktycznego, roszczenia te zostały „zamrożone”[8][a].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Na mocy Artykułu 4 Układu Antarktycznego żadne z państw nie może zgłaszać w czasie obowiązywania traktatu roszczeń terytorialnych, a roszczenia, które zostały zgłoszone przed wejściem w życie traktatu, nie zostały nim ani anulowane, ani zanegowane; zob. Boczek 2005 ↓, s. 205.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b KSNG 2019 ↓, s. 650.
- ↑ United States Gazetteer ↓.
- ↑ Everett-Heath 2017 ↓.
- ↑ Encyklopedia PWN ↓.
- ↑ a b c d Encyclopædia Britannica ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Mills 2003 ↓, s. 218.
- ↑ Clarkson 2007 ↓, s. 50.
- ↑ Boczek 2005 ↓, s. 205.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Boczek, Boleslaw Adam: International Law: A Dictionary. Scarecrow Press, 2005. ISBN 978-0-8108-5078-1. [dostęp 2022-01-27]. (ang.).
- Clarkson, Peter: Antarctic: Definitions and Bounderies. W: Riffenburgh, Beau: Encyclopedia of the Antarctic. Taylor & Francis, 2007. ISBN 978-0-415-97024-2. [dostęp 2022-01-27]. (ang.).
- Enderby, Ziemia, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-01-27].
- Everett-Heath, John: The Concise Dictionary of World Place Names. Oxford University Press, 2017. ISBN 978-0-19-255646-2. [dostęp 2022-01-27]. (ang.).
- Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej: Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2019. ISBN 978-83-254-2578-4. [dostęp 2022-01-27].
- Mills, William James: Exploring Polar Frontiers. ABC-CLIO, 2003. ISBN 978-1-57607-422-0. [dostęp 2022-01-27]. (ang.).
- Enderby Land, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-01-27] (ang.).
- United States Gazetteer: Enderby Land. [dostęp 2022-01-27]. (ang.).