Zinna (klasztor)
52°01′33″N 13°06′06″E/52,025750 13,101556
 Kościół klasztorny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj związkowy | |
| Miejscowość | |
| Właściciel | |
| Typ zakonu |
męski |
| Obiekty sakralne | |
| kościół | |
| Fundator | |
| Data budowy |
1170 |
| Data zamknięcia |
1553 |
Położenie na mapie Brandenburgii  | |
Położenie na mapie Niemiec  | |
| 52°01′33″N 13°06′06″E/52,025750 13,101556
| |
| Strona internetowa | |
Zinna (łac. Coena b. Mariae) – dawny klasztor cystersów znajdujący się na terenie dzisiejszego miasta Jüterbog w Niemczech, w kraju związkowym Brandenburgia, założony w XII w., w 1553 zsekularyzowany. Leży na terenie dawnej osady przyklasztornej, a w latach 1764–1861 miasta, Kloster Zinna.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Klasztor został założony przez arcybiskupa Magdeburga Wichmana z Seeburga w 1170 na zdobytych krótko wcześniej terenach (arcybiskup otrzymał je od Albrechta Niedźwiedzia w zamian za pomoc w pokonaniu Jaksy z Kopanicy w 1157[1][2]) dla cystersów przybyłych tutaj z opactwa Altenberg[3][4][5][6] (istnieją jednak źródła wskazujące na to, że mogli przybyć z filialnego Altenbergu, klasztoru Mariental[7]). Nazwa Zinna miała pochodzić od pobliskiej słowiańskiej wioski Czynna[8]. W 1179 budowany klasztor został zniszczony przez Słowian[3][9][10]. Prace przy zakładaniu klasztoru z czasem podjęto jednak na nowo; z 1221 pochodzi dotyczący go papieski przywilej[9][11]. Kościół klasztorny konsekrowano w 1226 lub 1227[12][13], być może jeszcze nieukończony (na jego ukończenie po 1230 wskazuje połączenie stylu późnoromańskiego i wczesnogotyckiego)[13].
Klasztor stopniowo rozwijał się gospodarczo i dysponował coraz większym majątkiem[14][9][5]. Pod koniec XV w. posiadał 39 wsi i wiele zakładów gospodarczych, a także domy w znaczniejszych miastach regionu. Sprawował patronat nad kilkudziesięcioma kościołami[5]. Prawdopodobnie tutaj wykonano jeden z najstarszych zachowanych druków, gotycki psałterz maryjny z ostatniej dekady XV w.[15][5]. W 1449 w klasztorze został zawarty układ pomiędzy arcybiskupem Magdeburga Fryderykiem z Beichlingen i margrabią brandenburskim Fryderykiem Żelaznym[16].
Upadek klasztoru spowodowała w XVI w. reformacja. Już w latach 30. Jüterbog i okolice stały się protestanckie, a opata klasztoru Zinna uwięziono. Klasztor nadal działał, ale w ograniczonej formie[17][18]. Jednak w 1553 ostatni opat opuścił klasztor[17][5]. Klasztor stał się częścią majątku arcybiskupiego[17]. Mnisi z Zinny znaleźli schronienie w śląskim klasztorze w Henrykowie[19].
Dawna rezydencja opata stała się jedną z rezydencji administratorów arcybiskupstwa magdeburskiego[20]. W 1591 zmarła tu siostra ówczesnego administratora Joachima Fryderyka. W 1591 odbyła się tu narada Jana Fryderyka z margrabią brandenburskim Janem Jerzym i innymi okolicznymi książętami na temat opieki nad małoletnim synem księcia Saksonii Chrystiana I. W 1606 w dawnym klasztorze schroniła się kapituła katedralna z Magdeburga z powodu panującej w tym mieście zarazy[20]. W połowie XVII w. był rezydencją pozbawionego urzędu protestanckiego administratora arcybiskupstwa magdeburskiego Chrystiana Wilhelma Hohenzollerna[20][6] (dawny klasztor przyznano mu na mocy postanowień pokoju westfalskiego[20]). Później dawny klasztor służył jako zamek myśliwski Hohenzollernów[21].
Większość zabudowań klasztornych rozebrano w XVIII w. W bezpośrednim sąsiedztwie dawnego klasztoru w 1764 król pruski Fryderyk II Wielki nakazał budowę osady dla sprowadzanych tu tkaczy z Saksonii[22][23][24] – zaplanowano ją na planie prostokąta, z ośmiokątnym placem w centrum[23][24]. Materiał z rozbieranych budowli klasztornych posłużył jako budulec budynków nowego miasta[22][25]. W 1902 osada ta otrzymała nazwę Kloster Zinna (dosłownie "Klasztor Zinna")[26]. Ocalałe zabudowania klasztorne służyły różnym celom. W 1872 spłonął znajdujący się w zabudowaniach dawnej klauzury browar[27].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Do dzisiejszych czasów pozostał granitowy kościół klasztorny w formie późnoromańskiej bazyliki[28][6]. Z zabudowań klasztornych, przylegających do kościoła od południa, pozostały tylko fragmenty: część zachodniego skrzydła otaczającego dziedziniec pochodzącego z pierwszej połowy XIII w., stanowiącego niegdyś dom konwersów[28][6] oraz część dawnego refektarza. Więcej zachowało się budynków spoza klauzury, położonych na wschód od głównej części klasztoru: budynek nazywany Alte Abtei (dosłownie „stare opactwo”), który pochodzi z XIV w., z zachowanymi krzyżowo-żebrowymi sklepieniami wewnątrz i gotyckimi schodkowymi szczytami na zewnątrz, wyposażony podczas budowy w ogrzewanie i dostęp do bieżącej wody (faktycznie mieścił m.in. infirmerię). W pobliżu znajduje się późnogotycki budynek nazywany Neue Abtei (dosłownie „nowe opactwo”), stanowiący rezydencję opata, obejmujący kaplicę (z zachowanymi freskami[5]), obszerne pomieszczenia ze sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, ogrzewane ciepłym powietrzem, i kuchnię w piwnicy[28]. Obok znajduje się pochodzący z XVI w. dom przeznaczony dla gości klasztornych[28]. Z innych budowli pozostały tylko relikty[6].
Kościół służy jako protestancka świątynia parafialna oraz miejsce koncertów, a dawny dom opata jako muzeum (założono je w danych zabudowaniach klasztornych w 1956)[29].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jung 1904 ↓, s. 6–7.
- ↑ Das Zisterzienserkloster. [w:] Kirche Kloster Zinna [on-line]. Evangelische Kirchengemeinde Kloster Zinna. [dostęp 2018-09-20].
- ↑ a b Brather 1996 ↓, s. 62.
- ↑ Jung 1904 ↓, s. 6–10.
- ↑ a b c d e f Zur Geschichte des mittelalterlichen Klosters. [w:] Kloster Zinna [on-line]. Stadt Jüterbog - Museum Kloster Zinna. [dostęp 2018-09-19].
- ↑ a b c d e Das Zisterzienserkloster. [w:] Stadterneuerung Kloster Zinna: Kloster und Webersiedlung [on-line]. DSK Deutsche Stadt- und Grundstücksentwicklungsgesellschaft mbH & Co. KG. [dostęp 2018-09-20].
- ↑ Schmidt 2001 ↓, s. 50.
- ↑ Jung 1904 ↓, s. 10.
- ↑ a b c Schmidt 2001 ↓, s. 52.
- ↑ Jung 1904 ↓, s. 13.
- ↑ Jung 1904 ↓, s. 14.
- ↑ Jung 1904 ↓, s. 15.
- ↑ a b Brather 1996 ↓, s. 62–64.
- ↑ Brather 1996 ↓, s. 64.
- ↑ Schmidt 2001 ↓, s. 61.
- ↑ Schmidt 2001 ↓, s. 51.
- ↑ a b c Schmidt 2001 ↓, s. 66.
- ↑ Jung 1904 ↓, s. 21–24.
- ↑ Escher 1996 ↓, s. 21.
- ↑ a b c d Schmidt 2001 ↓, s. 67.
- ↑ Geschichtliches zum Kloster Zinna. [w:] Kloster Zinna Sommermusiken [on-line]. Kantor Peter-Michael Seifried. [dostęp 2018-09-20].
- ↑ a b Jung 1904 ↓, s. 28.
- ↑ a b Schmidt 2001 ↓, s. 71–72.
- ↑ a b Die Webersiedlung. [w:] Stadterneuerung Kloster Zinna: Kloster und Webersiedlung [on-line]. DSK Deutsche Stadt- und Grundstücksentwicklungsgesellschaft mbH & Co. KG. [dostęp 2018-09-20].
- ↑ Schmidt 2001 ↓, s. 71.
- ↑ Stadterneuerung Kloster Zinna. [w:] Stadterneuerung Kloster Zinna: Kloster und Webersiedlung [on-line]. DSK Deutsche Stadt- und Grundstücksentwicklungsgesellschaft mbH & Co. KG. [dostęp 2018-09-20].
- ↑ Schmidt 2001 ↓, s. 73–74.
- ↑ a b c d Zu den Baulichkeiten des mittelalterlichen Klosters. [w:] Kloster Zinna [on-line]. Stadt Jüterbog - Museum Kloster Zinna. [dostęp 2018-09-19].
- ↑ Schmidt 2001 ↓, s. 74.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wilhelm Jung: Die Klosterkirche zu Zinna in Mittelalter: Ein Beitrag zur Baugeschichte der Zisterzienser. Strassburg: J. H. Ed. Heitz (Heitz & Müdel), 1904, seria: Studien zur deutschen Kunstgeschichte. 56.
- Oliver H. Schmidt: Kloster Zinna und der Orden der Zisterzienser: Begleitbuch zur Dauerausstellung des Museums Kloster Zinna. Berlin: Lukas Verlag, 2001. ISBN 3-931836-10-X.
- Felix Escher: Zisterzienser im ostelbischen Raum. W: Zisterzienser in Brandenburg. Oliver H. Schmidt, Dirk Schumann (Hg.). Berlin: Lukas Verlag, 1996, s. 9–21, seria: Studien zur Geschichte, Kunst und Kultur der Zisterzienser. 1. ISBN 3-931836-01-0.
- Sebastian Brather: Kloster Zinna und der hochmittelalterliche Landesausbau im Nutheraum. W: Zisterzienser in Brandenburg. Oliver H. Schmidt, Dirk Schumann (Hg.). Berlin: Lukas Verlag, 1996, s. 60–80, seria: Studien zur Geschichte, Kunst und Kultur der Zisterzienser. 1. ISBN 3-931836-01-0.