Hohenzollernowie

Herb rodowy Hohenzollernów

Wilhelm ll

Hohenzollernowie – niemiecka dynastia wywodząca się ze Szwabii. Jej przedstawiciele panowali w krajach niemieckich (m.in. Brandenburgii, Ansbach, Bayreuth, Prusach), od 1871 jako cesarze niemieccy oraz w Rumunii (w latach 1869–1947).

Początki dynastii

Zamek Hohenzollern

Zamek Hohenzollern, od którego wzięli nazwę, leży na terenie dzisiejszego kraju związkowego Badenia-Wirtembergia. Zamek ten do dziś jest w rękach rodu. Za praojca uważa się Burkharda de Zolorin, żyjącego w XI w. Jego syn Fryderyk w 1111 otrzymał tytuł hrabiego. Hrabia Fryderyk III (zm. 1201) wraz z ręką Zofii von Raabs przejął w 1191 prawa do dziedziczenia urzędu burgrabiego Norymbergi. Od dwóch synów tej pary pochodzą dwie główne linie dynastii: frankońska i szwabska.

Linia frankońska

Odziedziczyła dobra we Frankonii z burgrabstwem Norymbergi.

W 1363 burgrabia Fryderyk V został wyniesiony do godności księcia Cesarstwa (niem. Reichsfürst). Jego syn Fryderyk VI w 1415 w zamian za poparcie w wyborach cesarskich uzyskał od Luksemburgów Marchię Brandenburską wraz z tytułem elektora (od 1417). Od elektora Albrechta III Achillesa wywodzi się także starsza linia Hohenzollern-Ansbach. Wywodził się z niej m.in. Albrecht Hohenzollern, ostatni wielki mistrz zakonu krzyżackiego w Prusach i pierwszy książę pruski.

Dla przypomnienia: Zygmunt Stary (1467–1548), syn Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Habsburżanki, był rodzonym wujem Albrechta Hohenzollerna (1490–1568), ostatniego wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego w Prusach i zarazem pierwszego księcia tamże. Albrecht był bowiem synem Fryderyka, margrabiego Ansbachu, i Zofii Jagiellonki. Oczywiście powiązania rodzinne nie przeszkodziły mu jeszcze jako wielkiemu mistrzowi działać na szkodę wuja, gdy wchodził w antypolskie sojusze z cesarzem i wielkim księciem moskiewskim. Trzeba jednak przyznać, że jako luterański już książę w Prusach zachowywał się wobec Polski lojalnie i służył jej dobrą radą. To on właśnie niemało przyczynił się do zachęcenia Zygmunta Augusta do zajęcia się sprawą Inflant, sekularyzowania tamtejszego zakonu kawalerów mieczowych i niedopuszczenia do zagarnięcia tej prowincji przez Moskwę

W 1618 po śmierci Albrechta Fryderyka doszło do przejęcia Prus Książęcych przez linię elektorską. Od młodszych synów elektora Jana Jerzego (zm. 1598) wywodzą się: młodsza linia Hohenzollern-Ansbach (wygasła w 1806) i Hohenzollern-Bayreuth (wygasła w 1763).

W 1657 w wyniku układów welawsko-bydgoskich Hohenzollernowie uzyskali suwerenność w Prusach. Elektor brandenburski Fryderyk III ogłosił się 18 stycznia 1701 w Królewcu królem w Prusach (niem. König in Preussen). Fryderyk II Wielki zmienił ten tytuł w 1772 na król Prus (niem. König von Preussen). Po I i II wojnie śląskiej w wyniku podpisanego układu wrocławsko-berlińskiego w 1742 Fryderyk II Wielki zdobył większą część Śląska, pokonując Austrię Habsburgów.

Po rozbiciu II Cesarstwa Francuskiego Otto von Bismarck (zwany później Żelaznym Kanclerzem) dokonał zjednoczenia pod hegemonią Prus tzw. małych Niemiec i doprowadził do ogłoszenia 18 stycznia 1871 w Wersalu władcy Prus Wilhelma I Hohenzollerna cesarzem niemieckim. Po przegranej I wojnie światowej w 1918 Wilhelm II abdykował w obliczu rewolucji i wyemigrował do Holandii.

Po przekształceniu tytułów arystokratycznych w część nazwisk, członkowie frankońskiej linii rodu Hohenzollernów noszą nazwisko Prinz von Preußen (względnie kobiety Prinzessin von Preußen). Dziś szefem dawnego królewskiego domu pruskiego jest Jerzy Fryderyk Hohenzollern (ur. 1976).

Mimo tak rozległych dziejów, nazwisko Hohenzollern utożsamia się przede wszystkim z elektorami i królami Prus oraz cesarzami nowożytnych Niemiec.

Władcy z linii frankońskiej

Elektorzy brandenburscy

Herb wielki królów Prus

• Fryderyk I Hohenzollern
• Fryderyk II Żelazny
• Albrecht III Achilles
• Jan Cicero
• Joachim I Nestor
• Joachim II Hektor
• Jan Jerzy Hohenzollern
• Joachim Fryderyk Hohenzollern
• Jan Zygmunt Hohenzollern
• Jerzy Wilhelm Hohenzollern
• Fryderyk Wilhelm Hohenzollern
• Fryderyk III Hohenzollern (Fryderyk I jako król)

Królowie pruscy

• Fryderyk I Hohenzollern (Fryderyk III jako elektor)
• Fryderyk Wilhelm I Hohenzollern
• Fryderyk II Wielki
• August Wilhelm Hohenzollern (nie panował – następca tronu)
• Fryderyk Wilhelm II Hohenzollern
• Fryderyk Wilhelm III Hohenzollern
• Fryderyk Wilhelm IV Hohenzollern

Herb Cesarstwa Niemieckiego

Królowie Prus i cesarze niemieccy

• Wilhelm I Hohenzollern
• Fryderyk III Hohenzollern
• Wilhelm II Hohenzollern

Linia Hohenzollern-Ansbach

• Jerzy von Ansbach, książę Karniowa, książę Opola i Raciborza, pan Bytomia, Tarnowskich Gór i Bogumina
• Jerzy Fryderyk von Ansbach, książę Karniowa, książę Opola i Raciborza (potem Żagania), pan Bytomia, Tarnowskich Gór i Bogumina

Książęta Prus 1525-1618

• Albrecht Hohenzollern
• Albrecht Fryderyk Hohenzollern

Książęta Karniowa

• Jan Jerzy (książę Karniowa)

Margrabiowie na Starej Marchii i Priegnitz:

• 1447-1464 Fryderyk Młodszy (syn Fryderyka I margrabiego Brandenburgii)

Margrabiowie na Ansbach:

• 1486-1536 Fryderyk Starszy (syn Albrechta Achillesa elektora Brandenburgii)
• 1536-1543 Jerzy (syn)
• 1543-1603 Jerzy Fryderyk (syn)
• 1603-1625 Joachim Ernest (syn Jana Jerzego elektora Brandenburgii)

Margrabiowie na Bayreuth:

• 1486-1495 Zygmunt (syn Albrechta Achillesa elektora Brandenburgii)

Margrabiowie na Kulmbach:

• 1541-1557 Albrecht Alcybiades (wnuk Fryderyka Starszego)

Margrabiowie na Kostrzynie:

• 1535-1571 Jan I (syn Joachima I elektora brandenburgii)

Książęta na Karniowie:

• 1524-1543 Jerzy (syn Fryderyka Starszego margrabiego na Ansbach)
• 1543-1603 Jerzy Fryderyk (syn)
• 1606-1624 Jan Jerzy (syn Joachima Fryderyka elektora Brandenburgii)

Margrabiowie na Schwedt:

• 1688-1711 Filip (syn Fryderyka Wilhelma elektora Brandenburgii)
• 1711-1771 Fryderyk Wilhelm (syn)
• 1771-1788 Henryk Fryderyk (brat)

Linia szwabska

Przejęli dobra w Szwabii z hrabstwem Zollern (Hohenzollern). W 1576 Hohenzollernowie szwabscy po śmierci hr. Karola I podzielili się na dwie linie: Hohenzollern-Hechingen (wygasła w 1869 na księciu Fryderyku Wilhelmie) oraz Hohenzollern-Sigmaringen. Już w następnym pokoleniu w 1623 obydwie linie wyniesiono do godności książąt. Jan Jerzy stał się księciem von Hohenzollern-Hechingen, a Jan księciem Hohenzollern-Sigmaringen.

Książę Karol von Hohenzollern-Sigmaringen w 1866 w efekcie układów dyplomatycznych objął tron Rumunii. W 1881 przyjął tytuł króla. Jego starszy brat Leopold miał wg planów Bismarcka także zasiąść na tronie Hiszpanii po obaleniu I Republiki. Starania te stały się jednym z pretekstów wybuchu wojny francusko-pruskiej w 1870.

W 1947 pod naciskiem komunistów abdykował ostatni król Rumunii i ostatni władca z rodu Hohenzollernów, Michał I.

Mieszkający w Niemczech członkowie szwabskiej linii rodu Hohenzollernów noszą współcześnie nazwisko Prinz von Hohenzollern (względnie kobiety Prinzessin von Hohenzollern).

Władcy z linii szwabskiej

Książęta Hechingen

• Jan Jerzy, od 1623 ks. Hohenzollern-Hechingen

Książęta Sigmaringen

• Jan, od 1623 ks. Hohenzollern-Sigmaringen

Herb królów Rumunii

Królowie Rumunii

• Karol I (ks. autonomicznej Rumunii 1866), od 1878 pełna niepodległość (król od 1881) – 1866 – 1914
• Ferdynand I (bratanek) – 1914 – 1927
• Michał I (wnuk) – 1927 – 1930 usunięty, ponownie 1940 – 1947,
• Karol II (ojciec, usunięty, zm. 1953) – 1930 – 1940

Linie naturalne i morganatyczne

Ze związków morganatycznych wywodzą się:

• baronowie von Kotzau. Potomkowie Jerzego Albrechta von Bayreuth (1666-1703) i Reginy Lutz (1678-1755). Linia wygasła na Fryderyku von Kotzau w 1976.

Genealogia rodziny von Kotzau na M. Marek, Genealogy.Eu

• hrabiowie von Ingenheim. Potomkowie Gustawa Adolfa (1789-1855), syna króla Fryderyka Wilhelma II i Julii von Voss.
• hrabiowie von Brandenburg. Potomkowie króla Fryderyka Wilhelma II i hrabianki Juliany von Dönhoff (1768-1837). Ich syn Fryderyk Wilhelm von Brandenburg był premierem Prus. Rodzina wygasła w drugim pokoleniu wraz ze śmiercią hr. Gustawa w 1909.

Genealogia rodzin von Ingenheim i von Brandenburg na M. Marek, Genealogy.Eu.

• hrabiowie von Hohenau. Potomkowie księcia Albrechta Pruskiego (1809-1872) i Rozalii von Rauch. Albrecht był uprzednio mężem holenderskiej księżniczki Marianny Orańskiej z którą się rozwiódł aby móc ożenić się z Rozalią. Rodzina hrabiów von Hohenau wygasła w 1957.

Książę Albrecht był synem króla Fryderyka Wilhelma III i Luizy Meklemburskiej.

Genealogia rodziny na M. Marek, Genealogy.Eu

• hrabiowie von Rothenburg. Potomkowie ks. Fryderyka Wilhelma von Hohenzollern-Hechingen (1801-1969 – ostatni książę Hechingen) i baronówny Amelii Schenk von Geyern (1832-1897).

Genealogia rodziny von Rothenburg na M. Marek, Genealogy.Eu

Potomkami naturalnych dzieci Hohenzollernów są:

• baronowie von Falkenhausen. Potomkowie Fryderyka Karola (1734-1796) i Fryderyka Ferdynanda (1748-1811), nieślubnych synów margrabiego Karola Wilhelma Fryderyka von Ansbach (1712-1757) ze związku z Elżbietą Wünsch (1710-1757).

Genealogia rodziny von Falkenhausen na M. Marek, Genealogy.Eu

Nota o rodzinie: Hermann Gackenholz, von Falkenhausen w: Neue deutsche Biographie, Bd. 5, Berlin 1961, s.11

Hohenzollernowie

Jerzy Fryderyk, Zofia

Tabela Hohenzollernowie

Zobacz też

• Habsburgowie
• drzewo genealogiczne Hohenzollernów

Wybrana literatura

• P. Mast, Die Hohenzollern in Lebensbildern, Graz Wien Köln 1988
• Dynastie Europy, p. red. A. Mączaka, Wrocław Warszawa Kraków 2003 (wyd. II).
• R. Seigel, Hohenzollern. Dynastengeschlecht, w: Neue Deutsche Biographie, Bd 9, Berlin 1972, s. 496
• W. Dworzaczek, Genealogia, cz.2: Tablice, Warszawa 1959, tabl.59-63.

Linki zewnętrzne

• Genealogia dynastii: M. Marek, Genealogy
• Genealogia książąt Hohenzollern (Hechingen, Sigmaringen), królów Rumunii i Prus, cesarzy niemieckich i ich potomków: P. Theroff, An Online Gotha
• Kronika Prus: Preussen Chronik
• Herb cesarstwa niemieckiego: International Civic Heraldry
• Herb Królestwa Prus i jego prowincji: International Civic Heraldry – Germany