Świerzbnica leśna

Świerzbnica leśna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	szczeciowce
Rodzina	przewiertniowate
Rodzaj	świerzbnica
Gatunek	świerzbnica leśna
	Nazwa systematyczna
	Knautia dipsacifolia Kreutzer; Anthochronologion: 125, 223 (1840)
Synonimy
	Knautia arvensis subsp. dipsacifolia (Host) Rouy; Knautia sylvatica var. dipsacifolia (Host) Briq.; Scabiosa dipsacifolia Host; Scabiosa sylvatica subsp. dipsacifolia (Kreutzer) Čelak.;
	Knautia arvensis subsp. dipsacifolia (Host) Rouy; Knautia sylvatica var. dipsacifolia (Host) Briq.; Scabiosa dipsacifolia Host; Scabiosa sylvatica subsp. dipsacifolia (Kreutzer) Čelak.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Świerzbnica leśna (Knautia dipsacifolia Kreutzer) – gatunek rośliny z rodziny przewiertniowatych. Występuje w środkowej i południowej Europie na obszarze od Hiszpanii po Ukrainę sięgając o Niemcy i Polskę na północ oraz Włochy, Albanię i Rumunię na południu^[3]. W Polsce rośnie w Karpatach od Pienin na wschód, poza tym na rozproszonych, pojedynczych stanowiskach na niżu sięgając na północy po okolice Łodzi i Warszawy^[4].

Morfologia

Pokrój: Roślina zielna osiągająca 30–80 cm wysokości, rzadziej do 150 cm. Łodyga w dolnej części pokryta jest odstającymi szczecinkami bez włosków zakrzywionych w dół^[5].
Liście: Zwykle niepodzielone, całobrzegie lub karbowane, jajowate do lancetowatych, o długości do 15, rzadziej 20 cm i szerokości od 2 do 6 cm. Najszersze w dolnej połowie lub w połowie, żywozielone i lśniące. Dolne liście zwężone są w szeroki ogonek, górne liście są siedzące^[5].
Kwiaty: Zebrane w koszyczki, które na pędzie rozwijają się w liczbie od 1 do 3 i mają 2–4 cm średnicy. Kwiatostan wsparty jest listkami okrywy, które zwykle są krótsze, rzadziej dłuższe od kwiatów. Listki te są jajowato lancetowate i owłosione, zwłaszcza na brzegu. Korony kwiatów purpurowofioletowe^[5]^[6].
Owoce: Pozorne – niełupki zrośnięte z kielichem i kieliszkiem, mają podługowaty kształt i osiągają ok. 6 mm długości oraz 2,5 mm szerokości. Są owłosione^[6].
Gatunki podobne: Świerzbnica polna Knautia arvensis ma liście pierzastosieczne, szarozielone i gęsto owłosione; w dole łodygi ma włoski w dół zakrzywione. Rośliny z rodzaju driakiew Scabiosa mają korony 5-łatkowe i głęboko wcinane liście. Czarcikęs łąkowy Succisa pratensis i czarcikęsik Kluka Succisella inflexa mają liście całobrzegie, ale kwiatostany bardziej kulistawe (silniej wysklepione i bez powiększonych kwiatów na brzegu koszyczka)^[5].

Bylina, hemikryptofit. Rośnie w murawach i zaroślach. Kwitnie od czerwca do września^[5].

W obrębie gatunku wyróżnia się 7 podgatunków^[3]:

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2024-06-18] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2024-06-18] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Knautia dipsacifolia Kreutzer, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-06-18] .
↑ Adam Zając, Maria Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 317. ISBN 83-915161-1-3.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 445-447. ISBN 83-0114342-8.
↑ ^a ^b AdamA. Jasiewicz AdamA., Rodzina:Dipsacaceae, Szczeciowate, [w:] BogumiłB. Pawłowski, AdamA. Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XIII, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 25-26 .