Pelykozaury: Różnice pomiędzy wersjami

Pelykozaury
	Pelycosauria
	Cope, 1878
	; Szkielet Dimetrodon grandis (Muzeum Historii Naturalnej w Waszyngtonie)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	synapsydy
Rząd	pelykozaury *
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 16:22, 12 lis 2011

Pelykozaury (Pelycosauria) – parafiletyczna grupa synapsydów (gadów ssakokształtnych), które pojawiły się w późnym karbonie i osiągnęły szczyt rozwoju we wczesnym permie. W zapisie kopalnym znane do środkowego permu^[2].

Tradycyjnie pojmowane pelykozaury obejmowały wszystkie synapsydy nienależące do terapsydów (w tym do ssaków). Jednak terapsydy są potomkami tak definiowanych pelykozaurów, które – nie obejmując terapsydów – stawały się grupą parafiletyczną. Z tego powodu obecnie generalnie nie wyróżnia się tej grupy. Tradycyjnie pojmowane pelykozaury wchodzą w skład dwóch siostrzanych kladów synapsydów: Caseasauria, obejmującego rodziny Caseidae i Eothyrididae, oraz Eupelycosauria, obejmującego nie tylko wszystkie pozostałe pelykozaury (m.in. rodzaje Dimetrodon, Edaphosaurus, Ophiacodon czy Varanops), ale i wszystkie terapsydy (w tym ssaki).

Pelykozaury cechowały się masywną budową ciała, nie osiągały jednak szczególnie dużych rozmiarów – największe gatunki niewiele przekraczały 3 metry długości. Niektóre wykształciły swoisty sposób termoregulacji ciała, mianowicie miały na grzbietach wysoki żagiel z wydłużonych kręgów między którymi rozpostarta była dobrze ukrwiona skóra. Wystarczyło, że zwierzę ustawiało się bokiem do wschodzącego słońca by większą powierzchnią chłonąć ciepło a układ krwionośny rozprowadzał je po całym ciele szybko ożywiając zwierzę. Dawało to im przewagę nad innymi zwierzętami zmiennocieplnymi gdyż wcześniej stawały się aktywne. Żagiel ten mógł prawdopodobnie służyć też do oddawania nadmiaru ciepła w gorącej porze dnia.

Pod wieloma względami ich szkielety przypominały szkielety pierwotnych ssaków i z tego powodu umieszczono je w grupie gadów ssakokształtnych. Skamieniałości pelykozaurów były znajdywane głównie w Europie i Ameryce Północnej.

Systematyka

W tradycyjnej systematyce wyróżnia się podrzędy pelykozaurów:

Caseasauria (owadożerne i roślinożerne)
ofiakodonty (Ophiacodontia); drapieżne
edafozaury (Edaphosauria); roślinożerne
sfenakodonty (Sphenacodontia); drapieżne.

Systematyka według BioLib^[3]:

Rząd: Pelycosauria †
- Podrząd: Ophiacodontia
  - Rodzina: Ophiacodontidae
- Podrząd: Sphenacodontia
  - Rodzina: Varanopidae
  - Rodzina: Eothyrididae
  - Rodzina: Sphenacodontidae
- Podrząd: Edaphosauria
  - Rodzina: Edaphosauridae
  - Rodzina: Caseidae

↑ Pelycosauria, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Sean P. Modesto, Roger M. H. Smith, Nicolás E. Campione, Robert R. Reisz. The last "pelycosaur": a varanopid synapsid from the Pristerognathus Assemblage Zone, Middle Permian of South Africa. „Naturwissenschaften”, 2011. DOI: 10.1007/s00114-011-0856-2. (ang.).
↑ Pelycosauria. BioLib. [dostęp 2009-04-17]. (ang.).

{{Przypisy}} Nieprawidłowe pola: przypisy.

Linki zewnętrzne

Mikko's Phylogeny Archive (ang.)

[itis-1] Pelycosauria, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[naturw11-2] Sean P. Modesto, Roger M. H. Smith, Nicolás E. Campione, Robert R. Reisz. The last "pelycosaur": a varanopid synapsid from the Pristerognathus Assemblage Zone, Middle Permian of South Africa. „Naturwissenschaften”, 2011. DOI: 10.1007/s00114-011-0856-2. (ang.).

[biolib-3] Pelycosauria. BioLib. [dostęp 2009-04-17]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{Zwierzę infobox
  | nazwa zwyczajowa = Pelykozaury
- | łacińska = Pelycosauria
+ | nazwa łacińska = Pelycosauria
  | zoolog = [[Edward Drinker Cope|Cope]], 1878
  | typ = [[strunowce]]
@@ Linia 8: / Linia 8: @@
  | rząd = '''pelykozaury''' [[takson parafiletyczny|*]]
  | grafika = Dimetrodon.jpg
- | opis = Szkielet ''[[Dimetrodon|Dimetrodon grandis]]'' ([[Muzeum Historii Naturalnej w Waszyngtonie]])
+ | opis grafiki = Szkielet ''[[Dimetrodon|Dimetrodon grandis]]'' ([[Muzeum Historii Naturalnej w Waszyngtonie]])
  | wikispecies = Pelycosauria
  | commons = Category:Pelycosauria
 }}
-'''Pelykozaury''' (Pelycosauria) – [[takson parafiletyczny|parafiletyczna]] grupa [[synapsydy|synapsydów]] (gadów ssakokształtnych), które pojawiły się w późnym [[karbon (okres)|karbonie]] i osiągnęły szczyt rozwoju we wczesnym [[perm]]ie. Panowały na ziemi przez wiele milionów lat. Nieliczne dotrwały do późnego permu.
+'''Pelykozaury''' (Pelycosauria) – [[takson parafiletyczny|parafiletyczna]] grupa [[synapsydy|synapsydów]] (gadów ssakokształtnych), które pojawiły się w późnym [[karbon]]ie i osiągnęły szczyt rozwoju we wczesnym [[perm]]ie. W zapisie kopalnym znane do środkowego permu{{r|naturw11}}.
-Tradycyjnie pojmowane pelykozaury obejmowały wszystkie synapsydy nie należące do [[terapsydy|terapsydów]] (w tym do [[ssaki|ssaków]]). Jednak terapsydy są potomkami tak definiowanych pelykozaurów, które – nie obejmując terapsydów – stawały się grupą parafiletyczną. Z tego powodu obecnie generalnie nie wyróżnia się tej grupy. Tradycyjnie pojmowane pelykozaury wchodzą w skład dwóch siostrzanych kladów synapsydów: [[Caseasauria]], obejmującego rodziny [[Caseidae]] i [[Eothyrididae]], oraz [[eupelykozaury|Eupelycosauria]], obejmującego nie tylko wszystkie pozostałe pelykozaury (m.in. rodzaje ''[[Dimetrodon]]'', ''[[edafozaur|Edaphosaurus]]'', ''[[ofiakodon|Ophiacodon]]'' czy ''[[waranops|Varanops]]''), ale i wszystkie terapsydy (w tym ssaki).
+Tradycyjnie pojmowane pelykozaury obejmowały wszystkie synapsydy nienależące do [[terapsydy|terapsydów]] (w tym do [[ssaki|ssaków]]). Jednak terapsydy są potomkami tak definiowanych pelykozaurów, które – nie obejmując terapsydów – stawały się grupą parafiletyczną. Z tego powodu obecnie generalnie nie wyróżnia się tej grupy. Tradycyjnie pojmowane pelykozaury wchodzą w skład dwóch siostrzanych [[klad]]ów synapsydów: [[Caseasauria]], obejmującego rodziny [[Caseidae]] i [[Eothyrididae]], oraz [[eupelykozaury|Eupelycosauria]], obejmującego nie tylko wszystkie pozostałe pelykozaury (m.in. rodzaje ''[[Dimetrodon]]'', ''[[edafozaur|Edaphosaurus]]'', ''[[ofiakodon|Ophiacodon]]'' czy ''[[waranops|Varanops]]''), ale i wszystkie terapsydy (w tym ssaki).
 Pelykozaury cechowały się masywną budową ciała, nie osiągały jednak szczególnie dużych rozmiarów – największe gatunki niewiele przekraczały 3 metry długości.
@@ Linia 25: / Linia 25: @@
 W tradycyjnej systematyce wyróżnia się podrzędy pelykozaurów:
 * [[Caseasauria]] ([[owadożerność|owadożerne]] i [[roślinożerność|roślinożerne]])
-* [[ofiakodonty]] ([[Ophiacodontia]] – [[drapieżnictwo|drapieżne]])
+* [[ofiakodonty]] (Ophiacodontia); [[drapieżnictwo|drapieżne]]
-* [[edafozaury]] ([[Edaphosauria]] – roślinożerne)
+* [[edafozaury]] (Edaphosauria); roślinożerne
-* [[sfenakodonty]] ([[Sphenacodontia]] – drapieżne).
+* [[sfenakodonty]] (Sphenacodontia); drapieżne.
-Systematyka według BioLib<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.biolib.cz/en/taxon/id18754/ |opublikowany=BioLib |tytuł=Pelycosauria |data dostępu=2009-04-17 |język=en}}</ref>
+Systematyka według BioLib{{r|biolib}}:
 * Rząd: Pelycosauria †
 ** Podrząd: [[Ophiacodontia]]
 *** Rodzina: [[Ophiacodontidae]]
 ** Podrząd: [[Sphenacodontia]]
-*** Rodzina: [[Varanopseidae]]
+*** Rodzina: [[Varanopidae]]
 *** Rodzina: [[Eothyrididae]]
 *** Rodzina: [[Sphenacodontidae]]
@@ Linia 51: / Linia 51: @@
 </gallery>
-{{Przypisy}}
+{{Przypisy|przypisy=
+<ref name=naturw11>{{Cytuj pismo |autor=Sean P. Modesto, Roger M. H. Smith, Nicolás E. Campione, Robert R. Reisz |tytuł=The last "pelycosaur": a varanopid synapsid from the Pristerognathus Assemblage Zone, Middle Permian of South Africa |czasopismo=Naturwissenschaften |wolumin= |wydanie= |strony= |rok=2011 |doi=10.1007/s00114-011-0856-2 |język=en}}</ref>
+<ref name=biolib>{{Cytuj stronę |url=http://www.biolib.cz/en/taxon/id18754/ |opublikowany=BioLib |tytuł=Pelycosauria |data dostępu=2009-04-17 |język=en}}</ref>
+}}
 == Linki zewnętrzne ==
-* [http://www.palaeos.com/Vertebrates/Units/Unit390/100.html Palaeos] {{lang|en}}
 * [http://www.helsinki.fi/~mhaaramo/metazoa/deuterostoma/chordata/synapsida/synapsida_1.html Mikko's Phylogeny Archive] {{lang|en}}