Hedwig Heyl: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
drobne redakcyjne, drobne merytoryczne, wikizacja, źródła/przypisy |
drobne merytoryczne, drobne redakcyjne, źródła/przypisy |
||
Linia 18: | Linia 18: | ||
Była córką handlarza Eduarda Crüsemanna, współzałożyciela przedsiębiorstwa żeglugowego [[Norddeutscher Lloyd]], i Henriette Böhm. W styczniu 1869 jako osiemnastolatka została żoną producenta farb z [[Charlottenburg|Charlottenburga]], Georga Heyla (1840–1889). Mieli pięcioro dzieci<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Elisabeth Heimpel |tytuł = Heyl, Hedwig - Deutsche Biographie |data dostępu = 2021-12-25 |opublikowany = www.deutsche-biographie.de |url = https://www.deutsche-biographie.de/gnd118979965.html#ndbcontent |język = de}}</ref>. |
Była córką handlarza Eduarda Crüsemanna, współzałożyciela przedsiębiorstwa żeglugowego [[Norddeutscher Lloyd]], i Henriette Böhm. W styczniu 1869 jako osiemnastolatka została żoną producenta farb z [[Charlottenburg|Charlottenburga]], Georga Heyla (1840–1889). Mieli pięcioro dzieci<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Elisabeth Heimpel |tytuł = Heyl, Hedwig - Deutsche Biographie |data dostępu = 2021-12-25 |opublikowany = www.deutsche-biographie.de |url = https://www.deutsche-biographie.de/gnd118979965.html#ndbcontent |język = de}}</ref>. |
||
Wraz z Henriette Schrader, której była uczennicą, i przy wsparciu męża założyła przedszkole dla dzieci pracowników rodzinnej fabryki Pestalozzi-Froebel-Haus. Była entuzjastką edukacji w duchu [[Friedrich Fröbel|fröblowskim]]. Stworzyła zaplecze socjalne w fabryce<ref name=":0" />. Jako pierwsza w Berlinie zainstalowała w fabryce prysznice, osobiście sprawdzała, czy pracownice fabryki dbają o higienę i zauważają symptomy problemów zdrowotnych. Heyl założyła lub współzałożyła Stowarzyszenie Pomocy Domowej<ref name=":1">{{Cytuj |autor = Lora Wildenthal |tytuł = German Women for Empire, 1884-1945 |data = 2001-11-28 |data dostępu = 2021-12-25 |isbn = 978-0-8223-8095-5 |wydawca = Duke University Press |url = https://books.google.pl/books?id=WK7wTLVneYsC&pg=PA270&dq=hedwig+heyl&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwiKkIys__70AhXrkYsKHcAgCNUQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&q=hedwig%20heyl&f=false |język = en}}</ref>. Stworzyła system systematyczego kształcenia domowego (cotygodniowego i opiekuńczego)<ref name=":0" />. |
|||
W 1884 |
W 1884 Heyl rozbudowała placówkę o szkołę kucharsko-gospodarczą dla kobiet. Młodzieżowe ośrodki wychowawcze, które pwostały najpierw dla chłopców, potem dla dziewcząt, uczyły podstawowego rzemiosła i sprzątania. Z nich w Charlottenburgu wykształcił się ośrodek młodzieżowy pod kierunkiem dawnej uczennicy Hedwig, Anny von Gierke<ref name=":0" />. Pracowała tu m.in. [[Edith Geheeb]]<ref name=":2">{{Cytuj |autor = Dennis Shirley |tytuł = The Politics of Progressive Education: The Odenwaldschule in Nazi Germany |data = 1992 |data dostępu = 2021-12-25 |isbn = 978-0-674-68759-2 |wydawca = Harvard University Press |url = https://books.google.pl/books?id=EhboLRXIdDMC&pg=PA263&lpg=PA263&dq=Edith+Geheeb&source=bl&ots=RdvzpoOWnl&sig=ACfU3U1_GEdAVwMTK_8eYEVBAquHtvfPOg&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwi4m63a1P70AhXjtYsKHacjAqQQ6AF6BAg7EAM#v=onepage&q=Edith%20Geheeb&f=false |język = en}}</ref>. |
||
Włączyła się w działalność ruchu kobiecego. Dążyła do profesjonalizacji gospodarstwa domowego. Wierzyła, że edukacja domowa kobiet powinna wykraczać poza przyswajanie tradycji, także kulinarnych, a obejmować też kwestie budżetowe i żywieniowe oraz opiekę i wychowanie dzieci<ref name=":3">{{Cytuj |autor = Hiltrud Schroeder |tytuł = Hedwig Heyl |data dostępu = 2021-12-25 |opublikowany = www.fembio.org |url = https://www.fembio.org/english/biography.php/woman/biography/hedwig-heyl/ |język = en}}</ref>. Bestsellerem okazała się jej książka z 1885, ''Das ABC der Küche''<ref>{{Cytuj |autor = E. C. Spary, Anya Zilberstein |tytuł = Osiris, Volume 35: Food Matters: Critical Histories of Food and the Sciences |data = 2020-10-06 |data dostępu = 2021-12-25 |isbn = 978-0-226-47974-3 |wydawca = University of Chicago Press |url = https://books.google.pl/books?id=6BgtEAAAQBAJ&pg=PT253&dq=hedwig+heyl&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwiKkIys__70AhXrkYsKHcAgCNUQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&q=hedwig%20heyl&f=false |język = en}}</ref>. Heyl prawdopodobnie jako pierwsza opierała naukową wiedzę o żywieniu na praktyce codziennego gotowania<ref name=":0" />. Do 1939 książka była 11 razy wznawiana<ref name=":4">{{Cytuj |autor = Heather Merle Benbow, Heather R. Perry |tytuł = Food, Culture and Identity in Germany's Century of War |data = 2019-11-18 |data dostępu = 2021-12-25 |isbn = 978-3-030-27138-1 |wydawca = Springer Nature |url = https://books.google.pl/books?id=1vG-DwAAQBAJ&pg=PA24&dq=hedwig+heyl&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwiKkIys__70AhXrkYsKHcAgCNUQ6AF6BAgGEAI#v=onepage&q=hedwig%20heyl&f=false |język = en}}</ref>. |
|||
Po śmierci męża w 1889 przejęła kierownictwo fabryki na 7 lat<ref name=":0" />. W 1890 Heyl otworzyła pierwszą szkołę ogrodniczą dla kobiet w [[Marienfelde (Berlin)|Berlinie-Marienfelde]]. W 1904 była jedną z współorganizatorek Międzynarodowego Kongresu Kobiet w Berlinie, a w 1908 Międzynarodowej Wystawy Sztuki Ludowej. W 1905 była członkinią założycielką Lyceum Club Berlin, pierwszego międzynarodowego klubu kobiecego w Niemczech z klubem w Londynie. W 1910 na 10 lat została przewodniczącą Stowarzyszenia Kobiet (oddziału Niemieckiego Towarzystwa Kolonialnego)<ref name=":1" />. Celem stowarzyszenia było uczynienie z Południowej Afryki Zachodniej kolonii niemieckiej<ref name=":3" />. W 1912 była organizatorką wystawy ''„Die Frau in Haus und Beruf” („Kobieta w domu i pracy”)'' na terenach wystawowych Ogrodu Zoologicznego w Berlinie<ref name=":3" />. |
|||
Kiedy wybuchła I wojna światowa, Heyl przejęła kierownictwo programu żywnościowego w ramach ruchu kobiecego (Nationaler Frauendienst). W sierpniu 1914 uratowano obfite zbiory owoców z wielu małych prywatnych ogrodach w Berlinie, organizując ich przetwórstwo na dżemy<ref name=":3" />. W 1915 była jedną z założycielek Związku Gospodyń Domowych Niemieckich<ref name=":4" />. W 1916 organizowała wyżywienie ludności Berlina w formie jadłodajni<ref name=":0" />. Była nazywana „Hindenburgiem kuchni”. Jej książka Das ABC der Küche była bezpłatnie rozpowszechniana<ref name=":3" />. Pisała też teksty uświadamiające potrzeby żywieniowe w okresie wojny<ref>{{Cytuj |autor = Gail Braybon |tytuł = Evidence, History, and the Great War: Historians and the Impact of 1914-18 |data = 2003 |data dostępu = 2021-12-25 |isbn = 978-1-57181-801-0 |wydawca = Berghahn Books |url = https://books.google.pl/books?id=hFqZcQmlOBsC&pg=PA177&dq=hedwig+heyl&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwiKkIys__70AhXrkYsKHcAgCNUQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&q=hedwig%20heyl&f=false |język = en}}</ref>. |
|||
W 1920 roku została uhonorowana tytułem doktora ''honoris causa'' za zasługi dla nauki o żywieniu<ref name=":0" />. |
W 1920 roku została uhonorowana tytułem doktora ''honoris causa'' za zasługi dla nauki o żywieniu<ref name=":0" />. |
||
Należała do umiarkowanego burżuazyjnego ruchu kobiecego. Blisko jej było do lewego skrzydła narodowych liberałów. W 1919 została członkinią rady miasta Charlottenburg z ramienia Niemieckiej Partii Ludowej. W latach 1910–1920 |
Należała do umiarkowanego burżuazyjnego ruchu kobiecego. Blisko jej było do lewego skrzydła narodowych liberałów. W 1919 została członkinią rady miasta Charlottenburg z ramienia Niemieckiej Partii Ludowej. W latach 1910–1920 Stowarzyszenie Kobiet (oddział Niemieckiego Towarzystwa Kolonialnego), którego była przewodniczącą, zwalczało małżeństwa między Niemcami a ludnością w koloniach. W duchu rasistowskim pisała o wysyłaniu do kolonii ''odpowiednich dziewcząt''. W 1933 była entuzjastycznie nastawiona do Adolfa Hitlera<ref name=":3" /> i nazistowskiej teorii rasowej<ref>{{Cytuj |tytuł = Heyl und Domin |data dostępu = 2021-12-25 |opublikowany = www.oldenburg.de |url = https://www.oldenburg.de/startseite/kultur/kulturbuero/erinnerungs-und-gedenkkultur/strassennamen-debatte/hedwig-heyl-strasse-wird-umbenannt/heyl-und-domin.html |język = de}}</ref>. |
||
Została pochowana w Luisenfriedhof II. |
Została pochowana w Luisenfriedhof II. |
||
Linia 30: | Linia 36: | ||
== Prace == |
== Prace == |
||
* ''Das ABC der Küche'', Berlin 1885 |
* ''Das ABC der Küche'', Berlin 1885 |
||
* ''Volks-Kochbuch für Schule, Fortbildungsschule und Haus'', Neu-Babelsberg, 1905 |
* ''Volks-Kochbuch für Schule, Fortbildungsschule und Haus'', Neu-Babelsberg, 1905 |
||
* ''Diverse Beiträge'' w ''Kolonie und Heimat. Vereinsblatt des Frauenbundes der Deutschen Kolonialgesellschaft'' |
* ''Diverse Beiträge'' w ''Kolonie und Heimat. Vereinsblatt des Frauenbundes der Deutschen Kolonialgesellschaft'' |
||
Linia 42: | Linia 48: | ||
Od 1995 jest upamiętniona tablicą na ścianie budynku stojącego w miejscu jej dawnego domu w berlińskiej dzielnicy Westend. Inna tablica pamiątkowa znajduje się w dzielnicy Schöneberg. |
Od 1995 jest upamiętniona tablicą na ścianie budynku stojącego w miejscu jej dawnego domu w berlińskiej dzielnicy Westend. Inna tablica pamiątkowa znajduje się w dzielnicy Schöneberg. |
||
Istnieje kilka ulic jej imienia, np. w Bremen-Schwachhausen<ref>{{Cytuj |tytuł = Hedwig-Heyl-Str in Bremen Neu Schwachhausen ⇒ in Das Örtliche |data dostępu = 2021-12-25 |opublikowany = www.dasoertliche.de |url = https://www.dasoertliche.de/Themen/Hedwig--Heyl--Str/Bremen-Neu-Schwachhausen.htm}}</ref>. |
|||
Istnieje kilka ulic jej imienia, np. w Bremen-Schwachhausen. |
|||
Do 1999 jej imię nosiły szkoły zawodowe |
Do 1999 jej imię nosiły szkoły zawodowe Berty Jourdan we Frankfurcie nad Menem oraz szkoła zawodowa ds. zdrowia i spraw społecznych w Hanowerze. |
||
W 2015 w Oldenburgu zdecydowano o usunięciu jej imienia jako patronki jednej z ulic ze względu na zaangażowanie w narodowy socjalizm<ref>{{Cytuj |autor = Nordwest-Zeitung |tytuł = Hedwig-Heyl-Straße Bald Geschichte Oldenburg: Stundenlange Debatte um Oldenburger Straßennamen |data dostępu = 2021-12-25 |opublikowany = www.nwzonline.de |url = https://www.nwzonline.de/oldenburg/politik/hedwig-heyl-strasse-bald-geschichte-stundenlange-debatte-um-oldenburger-strassennamen_a_29,0,3084932745.html |język = de}}</ref>. |
W 2015 w Oldenburgu zdecydowano o usunięciu jej imienia jako patronki jednej z ulic ze względu na zaangażowanie w narodowy socjalizm<ref>{{Cytuj |autor = Nordwest-Zeitung |tytuł = Hedwig-Heyl-Straße Bald Geschichte Oldenburg: Stundenlange Debatte um Oldenburger Straßennamen |data dostępu = 2021-12-25 |opublikowany = www.nwzonline.de |url = https://www.nwzonline.de/oldenburg/politik/hedwig-heyl-strasse-bald-geschichte-stundenlange-debatte-um-oldenburger-strassennamen_a_29,0,3084932745.html |język = de}}</ref>. |
Wersja z 15:23, 25 gru 2021
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Zawód, zajęcie |
polityczka, działaczka na rzecz praw kobiet, przedsiębiorczyni i założycielka instytucji społecznych |
Hedwig Heyl z domu Crüsemann (ur. 5 maja 1850 w Bremie, zm. 23 stycznia 1934 w Berlinie) – niemiecka polityczka, działaczka na rzecz praw kobiet, przedsiębiorczyni i założycielka instytucji społecznych[1].
Życiorys
Była córką handlarza Eduarda Crüsemanna, współzałożyciela przedsiębiorstwa żeglugowego Norddeutscher Lloyd, i Henriette Böhm. W styczniu 1869 jako osiemnastolatka została żoną producenta farb z Charlottenburga, Georga Heyla (1840–1889). Mieli pięcioro dzieci[2].
Wraz z Henriette Schrader, której była uczennicą, i przy wsparciu męża założyła przedszkole dla dzieci pracowników rodzinnej fabryki Pestalozzi-Froebel-Haus. Była entuzjastką edukacji w duchu fröblowskim. Stworzyła zaplecze socjalne w fabryce[2]. Jako pierwsza w Berlinie zainstalowała w fabryce prysznice, osobiście sprawdzała, czy pracownice fabryki dbają o higienę i zauważają symptomy problemów zdrowotnych. Heyl założyła lub współzałożyła Stowarzyszenie Pomocy Domowej[3]. Stworzyła system systematyczego kształcenia domowego (cotygodniowego i opiekuńczego)[2].
W 1884 Heyl rozbudowała placówkę o szkołę kucharsko-gospodarczą dla kobiet. Młodzieżowe ośrodki wychowawcze, które pwostały najpierw dla chłopców, potem dla dziewcząt, uczyły podstawowego rzemiosła i sprzątania. Z nich w Charlottenburgu wykształcił się ośrodek młodzieżowy pod kierunkiem dawnej uczennicy Hedwig, Anny von Gierke[2]. Pracowała tu m.in. Edith Geheeb[4].
Włączyła się w działalność ruchu kobiecego. Dążyła do profesjonalizacji gospodarstwa domowego. Wierzyła, że edukacja domowa kobiet powinna wykraczać poza przyswajanie tradycji, także kulinarnych, a obejmować też kwestie budżetowe i żywieniowe oraz opiekę i wychowanie dzieci[5]. Bestsellerem okazała się jej książka z 1885, Das ABC der Küche[6]. Heyl prawdopodobnie jako pierwsza opierała naukową wiedzę o żywieniu na praktyce codziennego gotowania[2]. Do 1939 książka była 11 razy wznawiana[7].
Po śmierci męża w 1889 przejęła kierownictwo fabryki na 7 lat[2]. W 1890 Heyl otworzyła pierwszą szkołę ogrodniczą dla kobiet w Berlinie-Marienfelde. W 1904 była jedną z współorganizatorek Międzynarodowego Kongresu Kobiet w Berlinie, a w 1908 Międzynarodowej Wystawy Sztuki Ludowej. W 1905 była członkinią założycielką Lyceum Club Berlin, pierwszego międzynarodowego klubu kobiecego w Niemczech z klubem w Londynie. W 1910 na 10 lat została przewodniczącą Stowarzyszenia Kobiet (oddziału Niemieckiego Towarzystwa Kolonialnego)[3]. Celem stowarzyszenia było uczynienie z Południowej Afryki Zachodniej kolonii niemieckiej[5]. W 1912 była organizatorką wystawy „Die Frau in Haus und Beruf” („Kobieta w domu i pracy”) na terenach wystawowych Ogrodu Zoologicznego w Berlinie[5].
Kiedy wybuchła I wojna światowa, Heyl przejęła kierownictwo programu żywnościowego w ramach ruchu kobiecego (Nationaler Frauendienst). W sierpniu 1914 uratowano obfite zbiory owoców z wielu małych prywatnych ogrodach w Berlinie, organizując ich przetwórstwo na dżemy[5]. W 1915 była jedną z założycielek Związku Gospodyń Domowych Niemieckich[7]. W 1916 organizowała wyżywienie ludności Berlina w formie jadłodajni[2]. Była nazywana „Hindenburgiem kuchni”. Jej książka Das ABC der Küche była bezpłatnie rozpowszechniana[5]. Pisała też teksty uświadamiające potrzeby żywieniowe w okresie wojny[8].
W 1920 roku została uhonorowana tytułem doktora honoris causa za zasługi dla nauki o żywieniu[2].
Należała do umiarkowanego burżuazyjnego ruchu kobiecego. Blisko jej było do lewego skrzydła narodowych liberałów. W 1919 została członkinią rady miasta Charlottenburg z ramienia Niemieckiej Partii Ludowej. W latach 1910–1920 Stowarzyszenie Kobiet (oddział Niemieckiego Towarzystwa Kolonialnego), którego była przewodniczącą, zwalczało małżeństwa między Niemcami a ludnością w koloniach. W duchu rasistowskim pisała o wysyłaniu do kolonii odpowiednich dziewcząt. W 1933 była entuzjastycznie nastawiona do Adolfa Hitlera[5] i nazistowskiej teorii rasowej[9].
Została pochowana w Luisenfriedhof II.
Prace
- Das ABC der Küche, Berlin 1885
- Volks-Kochbuch für Schule, Fortbildungsschule und Haus, Neu-Babelsberg, 1905
- Diverse Beiträge w Kolonie und Heimat. Vereinsblatt des Frauenbundes der Deutschen Kolonialgesellschaft
- Kleines Kriegskochbuch, Berlin 1914
- Bratbüchlein für Rost- und Pfannengerichte zum Braten auf der ges. gesch. Rostpfanne »OBU«, Berlin-Steglitz, 1917
- Aus meinem Leben, Berlin 1925
- Hauswirtschaft – Dünnhaupts Studien- und Berufsführer; Band 18, Dessau 1927
- Diätküche, Berlin 1929.
Upamiętnienie
Od 1995 jest upamiętniona tablicą na ścianie budynku stojącego w miejscu jej dawnego domu w berlińskiej dzielnicy Westend. Inna tablica pamiątkowa znajduje się w dzielnicy Schöneberg.
Istnieje kilka ulic jej imienia, np. w Bremen-Schwachhausen[10].
Do 1999 jej imię nosiły szkoły zawodowe Berty Jourdan we Frankfurcie nad Menem oraz szkoła zawodowa ds. zdrowia i spraw społecznych w Hanowerze.
W 2015 w Oldenburgu zdecydowano o usunięciu jej imienia jako patronki jednej z ulic ze względu na zaangażowanie w narodowy socjalizm[11].
Przypisy
- ↑ Frau Hedwig Heyl Dead in Berlin, 83 [online], timesmachine.nytimes.com [dostęp 2021-12-25] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Elisabeth Heimpel , Heyl, Hedwig - Deutsche Biographie [online], www.deutsche-biographie.de [dostęp 2021-12-25] (niem.).
- ↑ a b Lora Wildenthal , German Women for Empire, 1884-1945, Duke University Press, 28 listopada 2001, ISBN 978-0-8223-8095-5 [dostęp 2021-12-25] (ang.).
- ↑ Dennis Shirley , The Politics of Progressive Education: The Odenwaldschule in Nazi Germany, Harvard University Press, 1992, ISBN 978-0-674-68759-2 [dostęp 2021-12-25] (ang.).
- ↑ a b c d e f Hiltrud Schroeder , Hedwig Heyl [online], www.fembio.org [dostęp 2021-12-25] (ang.).
- ↑ E.C. Spary , Anya Zilberstein , Osiris, Volume 35: Food Matters: Critical Histories of Food and the Sciences, University of Chicago Press, 6 października 2020, ISBN 978-0-226-47974-3 [dostęp 2021-12-25] (ang.).
- ↑ a b Heather Merle Benbow , Heather R. Perry , Food, Culture and Identity in Germany's Century of War, Springer Nature, 18 listopada 2019, ISBN 978-3-030-27138-1 [dostęp 2021-12-25] (ang.).
- ↑ Gail Braybon , Evidence, History, and the Great War: Historians and the Impact of 1914-18, Berghahn Books, 2003, ISBN 978-1-57181-801-0 [dostęp 2021-12-25] (ang.).
- ↑ Heyl und Domin [online], www.oldenburg.de [dostęp 2021-12-25] (niem.).
- ↑ Hedwig-Heyl-Str in Bremen Neu Schwachhausen ⇒ in Das Örtliche [online], www.dasoertliche.de [dostęp 2021-12-25] .
- ↑ Nordwest-Zeitung, Hedwig-Heyl-Straße Bald Geschichte Oldenburg: Stundenlange Debatte um Oldenburger Straßennamen [online], www.nwzonline.de [dostęp 2021-12-25] (niem.).