Przejdź do zawartości

Żaba lamparcia: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Zwierzę infobox}}
poprawa ujedn., drobne merytoryczne, drobne redakcyjne, lit., poprawa przypisów, WP:SK, kat.
 
Linia 3: Linia 3:
|nazwa łacińska = ''Lithobates pipiens''
|nazwa łacińska = ''Lithobates pipiens''
|TSN = 775108
|TSN = 775108
|zoolog = (Schreber, 1782)
|zoolog = ([[Johann Christian Daniel von Schreber|Schreber]], 1782)
|okres istnienia =
|okres istnienia =
|grafika = Lithobates pipiens.jpg
|grafika = Lithobates pipiens.jpg
Linia 16: Linia 16:
|synonimy =
|synonimy =
* ''Rana pipiens'' {{small|Schreber, 1782}}
* ''Rana pipiens'' {{small|Schreber, 1782}}
* ''Rana burnsi'' {{small|Weed, 1922}}
* ''Rana kandiyohi'' {{small|Weed, 1922}}
* ''Rana noblei'' {{small|Schmidt, 1925}}
* ''Rana brachycephala'' {{small|Cope, 1889}}
* ''Rana virescens brachycephala'' {{small|Cope, 1889}}
* ''Rana pipiens brachycephala'' {{small|Cope, 1889}}
* ''Rana pipiens pipiens'' {{small|Schreber, 1782}}
* ''Rana pipiens burnsi'' {{small|Weed, 1922}}
* ''Rana pipiens kandiyohi'' {{small|Weed, 1922}}<ref name="itis"/><ref name="asw">{{Cytuj | autor = Darrel R. Frost | tytuł = Lithobates pipiens <em>(Schreber, 1782)</em> | url = https://amphibiansoftheworld.amnh.org/Amphibia/Anura/Ranidae/Lithobates/Lithobates-pipiens | opublikowany = American Museum of Natural History, New York, USA | data dostępu = 2024-05-13 | język = en | praca = Amphibian Species of the World: an Online Reference. Version 6.2}}</ref>
|status IUCN = LC
|status IUCN = LC
|IUCN id = 58695
|IUCN id = 79079800
|wikispecies = Lithobates pipiens
|wikispecies = Lithobates pipiens
|commons = Category:Lithobates pipiens
|commons = Category:Lithobates pipiens
}}
}}
[[Plik:Rana pipiens complex01.jpg|mały|203x203px|Żaba lamparcia]]
[[Plik:Rana pipiens complex01.jpg|mały|240px|Żaba lamparcia]]
'''Żaba lamparcia''', żaba leopardowa (''Lithobates pipiens'') – gatunek [[Płazy bezogonowe|płaza bezogonowego]] z rodziny [[Żabowate|żabowatych]] (Ranidae) występujący w [[Kanada|Kanadzie]] i [[Stany Zjednoczone|USA]].
'''Żaba lamparcia''', żaba leopardowa (''Lithobates pipiens'') – gatunek [[Płazy bezogonowe|płaza bezogonowego]] z rodziny [[Żabowate|żabowatych]] (Ranidae) występujący w [[Kanada|Kanadzie]] i [[Stany Zjednoczone|USA]].


== Opis ==
== Opis ==
Żaba lamparcia to zielona bądź brązowa żaba o długości ciała od około 5 do 11 cm. Na plecach występują ciemne, okrągłe plamki z bladymi brzegami. Jej spodnia część jest biała lub kremowa. U młodych osobników liczba plamek może być zmniejszona lub mogą nie występować w ogóle. U tego gatunku dobrze widoczna jest para grzbietowo-bocznych fałdów, które mają swój początek w rogu oka i biegną równolegle przez grzbiet. Te skręcone fałdy są często jaśniejszego koloru niż reszta ciała, a czasami nawet różowawe. Na górnej szczęce występuje biały pasek. ''Rana pipiens'' ma tęczówkę koloru złotego.
Żaba lamparcia to zielona bądź brązowa żaba o długości ciała od około 5 do 11 cm. Na plecach występują ciemne, okrągłe plamki z bladymi brzegami. Jej spodnia część jest biała lub kremowa. U młodych osobników liczba plamek może być zmniejszona lub mogą nie występować w ogóle. U tego gatunku dobrze widoczna jest para grzbietowo-bocznych fałdów, które mają swój początek w rogu oka i biegną równolegle przez grzbiet. Te skręcone fałdy są często jaśniejszego koloru niż reszta ciała, a czasami nawet różowawe. Na górnej szczęce występuje biały pasek. ''Lithobates pipiens'' ma tęczówkę koloru złotego.


[[Kijanka|Kijanki]] są koloru ciemnobrązowego lub oliwnego, często ze złotymi plamkami. Ich spodnia część jest kremowo-biaława. Wystarczające naświetlanie powoduje, że można zobaczyć wypełniające je wnętrzności<ref name=":0">Stebbins, R. C. (2003). ''Western Reptiles and Amphibians, Third Edition.'' Houghton Mifflin, Boston.</ref>.
[[Kijanka|Kijanki]] są koloru ciemnobrązowego lub oliwnego, często ze złotymi plamkami. Ich spodnia część jest kremowo-biaława. Wystarczające naświetlanie powoduje, że można zobaczyć wypełniające je wnętrzności<ref name=":0">Stebbins, R.C. (2003). ''Western Reptiles and Amphibians, Third Edition.'' Houghton Mifflin, Boston.</ref>.


Gatunek charakterystycznie rechocze. Rechot przeplatany jest chrząkaniem i chichotem. Trwa od 1 do 5 sekund<ref name=":0" />.
Gatunek charakterystycznie rechocze. Rechot przeplatany jest chrząkaniem i chichotem. Trwa od 1 do 5 sekund<ref name=":0" />.


=== Rozród ===
=== Rozród ===
Okres rozmnażania żaba lamparciej trwa od połowy marca do początku czerwca<ref name=":1">Stebbins, R. C. (1985). ''A Field Guide to Western Reptiles and Amphibians.'' Houghton Mifflin, Boston.</ref>.
Okres rozmnażania żaba lamparciej trwa od połowy marca do początku czerwca<ref name=":1">Stebbins, R.C. (1985). ''A Field Guide to Western Reptiles and Amphibians.'' Houghton Mifflin, Boston.</ref>.


[[Skrzek]] jest najczęściej kulistego kształtu, a jego średnica wynosi 5–12 cm. Jest on zazwyczaj związany z roślinnością występującą w spokojnej wodzie jezior, stawów, kanałów i strumieni, na ogół w strefach dobrze naświetlonych przez promienie słoneczne, tuż pod powierzchnią wody. Skrzek może zawierać około 6500 jaj<ref name=":0" />.
[[Skrzek]] jest najczęściej kulistego kształtu, a jego średnica wynosi 5–12 cm. Jest on zazwyczaj związany z roślinnością występującą w spokojnej wodzie jezior, stawów, kanałów i strumieni, na ogół w strefach dobrze naświetlonych przez promienie słoneczne, tuż pod powierzchnią wody. Skrzek może zawierać około 6500 jaj<ref name=":0" />.


=== Zakres występowania ===
=== Zasięg występowania ===
Gatunek ten bytuje na terenach [[Wielkie Jezioro Niewolnicze|Wielkiego Jeziora Niewolniczego]] i [[Zatoka Hudsona|Zatoki Hudsona]] w Kanadzie oraz na południe od [[Kentucky]] i w [[Nowy Meksyk|Nowym Meksyku]] w USA<ref name=":1" /><ref>Conant, R., and J. T. Collins, (1991), ''A field guide to amphibians and reptiles of eastern and central North America''. Third ed. Houghton Mifflin Co., Boston, Mass. 450pp.</ref>. Znany jest również z [[Panama|Panamy]], gdzie występuje endemicznie w centralnej [[Cordillera]] i nizinach Zachodniego Pacyfiku.
Gatunek ten bytuje na terenach od [[Wielkie Jezioro Niewolnicze|Wielkiego Jeziora Niewolniczego]] i [[Zatoka Hudsona|Zatoki Hudsona]] w Kanadzie na południe do [[Kentucky]] i [[Nowy Meksyk|Nowego Meksyku]] w USA<ref name=":1" /><ref>Conant, R., and J.T. Collins, (1991), ''A field guide to amphibians and reptiles of eastern and central North America''. Third ed. Houghton Mifflin Co., Boston, Mass. 450pp.</ref>. Znany jest również z [[Panama|Panamy]], gdzie występuje endemicznie w [[Kordyliera Środkowa (Panama)|Kordylierze Środkowej]] i na nizinach zachodniego Pacyfiku, ale przypuszcza się, że populacja ta może stanowić odrębny gatunek<ref name="iucn"/>.


Żaba lamparcia można spotkać z dala od wody w wilgotnych łąkach. Spłoszona na lądzie, wykonuje zygzakowaty skok do wody. Osobniki najłatwiej zauważyć w nocy, dzięki ich „świecącym” oczom<ref name=":1" />.
Żabę lamparcią można spotkać z dala od wody w wilgotnych łąkach. Spłoszona na lądzie, wykonuje zygzakowaty skok do wody. Osobniki najłatwiej zauważyć w nocy, dzięki ich „świecącym” oczom<ref name=":1" />.


Żaba lamparcia występuje w rozmaitych siedliskach: łąkach i lasach. Gatunek ten jest najbardziej dostosowany do niskich temperatur ze wszystkich żab należących do rodziny ''Ranidae''. Można go spotkać na wysokości do około 3300 m n.p.m.<ref name=":0" />
Żaba lamparcia występuje w rozmaitych siedliskach: łąkach i lasach. Gatunek ten jest najbardziej dostosowany do niskich temperatur ze wszystkich żab należących do rodziny Ranidae. Można go spotkać na wysokości do około 3300 m n.p.m.<ref name=":0" />


Występuje również na terenach rolniczych i w obszarach rozwiniętych, takich jak pola golfowe<ref name=":2">Hayes, T., Haston, K., Tsui, M., Hoang, A., Haeffele, C., and Vonk, A. (2002). ''The feminization of male frogs in the wild.'', ''Nature'', 419, 895-896.</ref>. Preferuje siedliska, na obszarze których znajdują się wody stojące lub wolno płynące<ref name=":0" />.
Występuje również na terenach rolniczych i w obszarach rozwiniętych, takich jak pola golfowe<ref name=":2">{{Cytuj |autor = Hayes, T., Haston, K., Tsui, M., Hoang, A., Haeffele, C., Vonk, A. |data = 2002 |tytuł = The feminization of male frogs in the wild |czasopismo = Nature |wolumin = 419 |s = 895–896 |doi = 10.1038/419895a}}</ref>. Preferuje siedliska, na obszarze których znajdują się wody stojące lub wolno płynące<ref name=":0" />.


== Główne zagrożenia ==
== Główne zagrożenia ==
Stopień zagrożenia gatunku różni się znacznie w zależności od zasięgu jego występowania. Zagrożenia obejmują przede wszystkim: niszczenie siedlisk, nadmierną eksploatację przemysłową, a w niektórych obszarach nadmierną konkurencję i drapieżnictwo wprowadzonych innych gatunków.
Stopień zagrożenia gatunku różni się znacznie w zależności od zasięgu jego występowania. Zagrożenia obejmują przede wszystkim: niszczenie siedlisk, nadmierną eksploatację przemysłową, a w niektórych obszarach nadmierną konkurencję i drapieżnictwo wprowadzonych innych gatunków.


Jednym z najbardziej szkodliwym zanieczyszczeniem jest [[atrazyna]]. [[Herbicydy|Herbicyd]], najczęściej stosowany środek chwastobójczy w Stanach Zjednoczonych, jeden z najbardziej powszechnie używanych na całym świecie. Sezon rozrodczy ''R. pipiens'' pokrywa się z okresem szczytu skażenia atrazyną zbiorników wodnych<ref name=":2" />. W badaniach laboratoryjnych badających działanie wody, w której znajdowała się atrazyna, u ''R. pipiens'' stwierdzono, że u 10–92% narażonych samców występują zaburzenia w funkcjonowaniu gonad, takie jak opóźniony rozwój i zjawisko [[Obojnactwo|hermafrodytyzmu]]. Uważa się, że atrazyna indukuje produkcję [[Enzymy|enzymu]], który przekształca [[androgeny]] do [[Estrogeny|estrogenów]]<ref name=":2" />.
Jednym z najbardziej szkodliwym zanieczyszczeniem jest [[atrazyna]]. [[Herbicydy|Herbicyd]], najczęściej stosowany środek chwastobójczy w Stanach Zjednoczonych, jeden z najbardziej powszechnie używanych na całym świecie. Sezon rozrodczy ''L. pipiens'' pokrywa się z okresem szczytu skażenia atrazyną zbiorników wodnych<ref name=":2" />. W badaniach laboratoryjnych badających działanie wody, w której znajdowała się atrazyna, u ''L. pipiens'' stwierdzono, że u 10–92% narażonych samców występują zaburzenia w funkcjonowaniu gonad, takie jak opóźniony rozwój i zjawisko [[hermafrodytyzm]]u. Uważa się, że atrazyna indukuje produkcję [[Enzymy|enzymu]], który przekształca [[androgeny]] do [[Estrogeny|estrogenów]]<ref name=":2" />.


Na spadek populacji ''L. pipiens'' mają wpływ także choroby zakaźne, których występowanie zaostrzone jest przez zmiany czynników środowiska takich jak zakwaszenie wód<ref name=":3">Brodkin, M., Vatcnick, I., Simon, M., Hollyann, H., Butler-Holston, K., and Leonard, M. (2003). <nowiki>''</nowiki>Effects of acid stress in adult ''Rana pipiens''.<nowiki>''</nowiki> ''Journal of Experimental Zoology'', 298A(1), 16-22.</ref>. Jest ono problemem, ponieważ podczas sezonu rozrodczego żaby spędzają większość czasu w jeziorach i stawach, a wtedy poziom kwasowości wód w Stanach Zjednoczonych jest na najwyższym poziomie. Problemem jest także okres hibernacji, podczas którego układ odpornościowy żaby leopardowej jest osłabiony. Badania laboratoryjne prowadzone przez Brodkina i współpracowników wykazały korelacje między prawidłowym działaniem układu odpornościowego żaby, a stopniem zakwaszenia oraz zimnem. U ''Rana pipiens'' poddanym działaniom kwasów oraz zimna występował wyższy poziom kolonizacji bakteryjnej śledziony, a co za tym idzie wyższy poziom śmiertelności. Naukowcy stwierdzili, że kwasowe warunki (pH 5,5 i poniżej) przyczyniają się do: uszkodzenia nabłonka jelit oraz zmniejszenie liczby i żywotności białych krwinek<ref name=":3" />.
Na spadek populacji ''L. pipiens'' mają wpływ także choroby zakaźne, których występowanie zaostrzone jest przez zmiany czynników środowiska takich jak zakwaszenie wód<ref name=":3">{{Cytuj |autor = Brodkin, M., Vatcnick, I., Simon, M., Hollyann, H., Butler-Holston, K., Leonard, M. |data = 2003 |tytuł = Effects of acid stress in adult <em>Rana pipiens</em> |czasopismo = Journal of Experimental Zoology |wolumin = 298A |numer = 1 |s = 16–22 |doi = 10.1002/jez.a.10270}}</ref>. Jest ono problemem, ponieważ podczas sezonu rozrodczego żaby spędzają większość czasu w jeziorach i stawach, a wtedy poziom kwasowości wód w Stanach Zjednoczonych jest na najwyższym poziomie. Problemem jest także okres hibernacji, podczas którego układ odpornościowy żaby leopardowej jest osłabiony. Badania laboratoryjne prowadzone przez Brodkina i współpracowników wykazały korelacje między prawidłowym działaniem układu odpornościowego żaby, a stopniem zakwaszenia oraz zimnem. U ''L. pipiens'' poddanym działaniom kwasów oraz zimna występował wyższy poziom kolonizacji bakteryjnej śledziony, a co za tym idzie wyższy poziom śmiertelności. Naukowcy stwierdzili, że kwasowe warunki (pH 5,5 i poniżej) przyczyniają się do: uszkodzenia nabłonka jelit oraz zmniejszenia liczby i żywotności białych krwinek<ref name=":3" />.


U wielu gatunków żab, zamieszkujących nawet środowiska najmniej poddane działalności człowieka występuje deformacja kończyn. ''L. pipiens'' jest jednym z gatunków, u którego najczęściej występuje nieprawidłowa budowa kończyn. Pojawiło się wiele hipotez, które usiłowały wyjaśnić to zjawisko.
U wielu gatunków żab, zamieszkujących nawet środowiska najmniej poddane działalności człowieka występuje deformacja kończyn. ''L. pipiens'' jest jednym z gatunków, u którego najczęściej występuje nieprawidłowa budowa kończyn. Pojawiło się wiele hipotez, które usiłowały wyjaśnić to zjawisko.


Jedna z hipotez sugeruje, że zwiększona ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe może być przyczyną deformacji kończyn, ponieważ może ono powodować uszkodzenie w [[Kwas deoksyrybonukleinowy|DNA]] komórkowym<ref>Peterson, G., Johnson, L. B., Axler, R. P., and Diamond, S. A. (2002). <nowiki>''Assessment of the risk of solar ultraviolet radiation to amphibians. II. In situ characterization of exposure in amphibian habitats.''</nowiki> ''Environmental Science and Technology'', 36(13), 2859-2865.</ref>.
Jedna z hipotez sugeruje, że zwiększona ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe może być przyczyną deformacji kończyn, ponieważ może ono powodować uszkodzenie w [[Kwas deoksyrybonukleinowy|DNA]] komórkowym<ref>{{Cytuj |autor = Peterson, G., Johnson, L.B., Axler, R.P., Diamond, S.A. |data = 2002 |tytuł = Assessment of the risk of solar ultraviolet radiation to amphibians. II. In situ characterization of exposure in amphibian habitats |czasopismo = Environmental Science and Technology |wolumin = 36 |numer = 13 |s = 2859–2865 |url = https://www.researchgate.net/publication/11238427_Assessment_of_the_Risk_of_Solar_Ultraviolet_Radiation_to_Amphibians_II_In_Situ_Characterization_of_Exposure_in_Amphibian_Habitats}}</ref>.


Inna koncepcja sugeruje, że stresy środowiskowe zwiększyły wrażliwość płazów na [[Pasożytnictwo|pasożyty]], takie jak [[przywry]]<ref name=":4">Schothoeffer, A. M., and Koehler, A. V., Meteyer, C. U., Cole, R. A. (2003). <nowiki>''</nowiki>Influence of ''Ribeiroia ondatrae'' (Trematoda: Digenea) infection on limb development and survival of northern leopard frogs (''Rana pipiens''): Effects of host stage and parasite-exposure level.<nowiki>''</nowiki> ''Canadian Journal of Zoology'', 81(7), 1144-1153.</ref>. W badaniach laboratoryjnych interakcja pomiędzy kijankami ''R. pipiens'' i larwami z gatunku przywry ''Ribeiroia ondatrae'' wykazała, że u zakażonej przez ''R. ondatrae'' kijanki dochodziło do wielu różnych wad rozwojowych. W zależności od etapu rozwoju, w którym kijanki zostały zakażone i intensywności zakażenia u rozwijającej się ''L. pipiens'' mogą wystąpić dodatkowe kończyn lub liczba paliczków; kończyna może być mniejsza niż normalna; kości mogą być zniekształcone. Moment zakażenia wydaje się mieć zasadnicze znaczenie, ponieważ ''L. pipiens'' wykazuje różne poziomy [[Morfogeneza (biologia)|genu luki]] podczas rozwoju. Oprócz śmiertelności z powodu wad kończyn, zainfekowane kijanki giną również w wyniku samych infekcji. Nie wiadomo jeszcze, jakie czynniki środowiskowe przyczyniają się do infekcji, wpływają na długość okresów rozwoju larw płazów i podatności kijanki na zakażenie<ref name=":4" />.
Inna koncepcja sugeruje, że stresy środowiskowe zwiększyły wrażliwość płazów na [[Pasożytnictwo|pasożyty]], takie jak [[przywry]]<ref name=":4">{{Cytuj |autor = Schothoeffer, A.M., Koehler, A.V., Meteyer, C.U., Cole, R.A. |data = 2003 |tytuł = Influence of <em>Ribeiroia ondatrae</em> (Trematoda: Digenea) infection on limb development and survival of northern leopard frogs (<em>Rana pipiens</em>): Effects of host stage and parasite-exposure level |czasopismo = Canadian Journal of Zoology |wolumin = 81 |numer = 7 |s = 1144–1153 |doi = 10.1139/z03-09}}</ref>. W badaniach laboratoryjnych interakcja pomiędzy kijankami ''L. pipiens'' i larwami z gatunku przywry ''Ribeiroia ondatrae'' wykazała, że u zakażonej przez ''R. ondatrae'' kijanki dochodziło do wielu różnych wad rozwojowych. W zależności od etapu rozwoju, w którym kijanki zostały zakażone i intensywności zakażenia u rozwijającej się ''L. pipiens'' mogą wystąpić dodatkowe kończyn lub liczba paliczków; kończyna może być mniejsza niż normalna; kości mogą być zniekształcone. Moment zakażenia wydaje się mieć zasadnicze znaczenie, ponieważ ''L. pipiens'' wykazuje różne poziomy [[Morfogeneza (biologia)|genu luki]] podczas rozwoju. Oprócz śmiertelności z powodu wad kończyn, zainfekowane kijanki giną również w wyniku samych infekcji. Nie wiadomo jeszcze, jakie czynniki środowiskowe przyczyniają się do infekcji, wpływają na długość okresów rozwoju larw płazów i podatności kijanki na zakażenie<ref name=":4" />.


Istnieje także możliwość, że liczebność gatunku ''L. pipiens'' spada ze względu na infekcje grzybicze<ref>Fellers, G. J., Green, D. E., and Longcore, J. E. (2001). <nowiki>''</nowiki>Oral chytridiomycosis in the Mountain Yellow-Legged Frog (''Rana muscosa'').<nowiki>''</nowiki> ''Copeia'', 2001(4), 945-953.</ref>.
Istnieje także możliwość, że liczebność gatunku ''L. pipiens'' spada ze względu na infekcje grzybicze<ref>{{Cytuj |autor = Fellers, G.J., Green, D.E., Longcore, J.E. |data = 2001 |tytuł = Oral chytridiomycosis in the Mountain Yellow-Legged Frog (<em>Rana muscosa</em>) |czasopismo = Copeia |wolumin = 2001 |numer = 4 |s = 945–953 |doi = 10.1643/0045-8511(2001)001[0945:OCITMY]2.0.CO;2}}</ref>.


James P. Gibbs poinformował, że pod koniec 1980 roku 48 stanów straciły 53% terenów podmokłych, które istniały jeszcze w 1780. Ma to niekorzystny wpływ na gatunki wodne, do których zaliczany jest ''R. pipiens''<ref>Gibbs, J. P. (2000). ''Wetland loss and biodiversity conservation'', „Conservation Biology”, 14(1), 314-317.</ref>.
James P. Gibbs poinformował, że pod koniec 1980 roku 48 stanów straciło 53% terenów podmokłych, które istniały jeszcze w 1780. Ma to niekorzystny wpływ na gatunki wodne, do których zaliczany jest ''L. pipiens''<ref>{{Cytuj |autor = Gibbs, J.P. |data = 2000 |tytuł = Wetland loss and biodiversity conservation |czasopismo = Conservation Biology |wolumin = 14 |numer = 1 |s = 314–317 |doi = 10.1046/j.1523-1739.2000.98608.x |url = https://web.archive.org/web/20220319234911/https://www.vernalpools.me/wp-content/uploads/2015/06/Wetland-Loss-and-Biodiversity-Conservation.pdf}}</ref>.


== Badania naukowe ==
== Badania naukowe ==
=== Medycyna ===
=== Medycyna ===
Żaba lamparcia produkuje specyficzne [[rybonukleazy]] w swoich [[oocyt]]ach. Enzymy te mogą być potencjalnymi lekami przeciwnowotworowymi. Jedna cząsteczka substancji, nazywana ranpirnase (onconase) jest wykorzystywana w badaniach klinicznych do leczenia [[Międzybłoniak opłucnej|międzybłoniaka opłucnej]] i nowotworów płuc. Inna substancja, amfinaza, została niedawno opisana jako potencjalny lek w walce z nowotworami mózgu<ref><nowiki>https://www.eurekalert.org/pub_releases/2007-06/uob-fmc062607.php</nowiki>.</ref>.
Żaba lamparcia produkuje specyficzne [[rybonukleazy]] w swoich [[oocyt]]ach. Enzymy te mogą być potencjalnymi lekami przeciwnowotworowymi. Jedna cząsteczka substancji, nazywana ranpirnase (onconase) jest wykorzystywana w badaniach klinicznych do leczenia [[Międzybłoniak opłucnej|międzybłoniaka opłucnej]] i nowotworów płuc. Inna substancja, amfinaza, została niedawno opisana jako potencjalny lek w walce z nowotworami mózgu<ref name="bath">{{Cytuj | autor = University of Bath | tytuł = Frog molecule could provide drug treatment for brain tumors | url = https://www.eurekalert.org/news-releases/648593 | opublikowany = AAAS & EurekAlert! | data = 2007-06-26 | data dostępu = 2024-05-13 | język = en}}</ref>.


=== Neurobiologia ===
=== Neurobiologia ===
Żaba lamparcia jest głównym gatunkiem, dzięki któremu dokonano wielu odkryć na temat podstawowych właściwości [[neuron]]ów. Połączenie nerwowo-mięśniowe nerwu kulszowego mięśnia sartoriusa tej żaby stanowi źródło wstępnych danych dotyczących układu nerwowego<ref>Fatt, P; Katz, B (1952), ''Spontaneous subthreshold activity at motor nerve endings''. „The Journal of Physiology”, 117 (1): 109–28.</ref>.
Żaba lamparcia jest głównym gatunkiem, dzięki któremu dokonano wielu odkryć na temat podstawowych właściwości [[neuron]]ów. Połączenie nerwowo-mięśniowe nerwu kulszowego mięśnia sartoriusa tej żaby stanowi źródło wstępnych danych dotyczących układu nerwowego<ref>{{Cytuj |autor = Fatt, P; Katz, B. |data = 1952 |tytuł = Spontaneous subthreshold activity at motor nerve endings |czasopismo = The Journal of Physiology |wolumin = 117 |numer = 1 |s = 109–128 |pmc = 1392564}}</ref>.


== Hodowla ==
== Hodowla ==
Do hodowli żaby lamparciej w domowych warunkach niezbędny jest zbiornik o pojemności co najmniej 40 litrów. Tępy kawałek drewna można umieścić częściowo w wodzie i na lądzie, aby zapewnić łatwiejsze przejście z wody do lądu. Podłoże powinno być kombinacją torfu i mchu, pokryte korą orchidei i mchu szańcowego. Głębokość wody powinna wynosić co najmniej 5–8 cm, aby umożliwić zanurzenie żabie. Optymalna temperatura do życia to od 20 °C do 24 °C, chociaż spadek temperatury w nocy jest korzystny (do około 16 °C). Niezbędna jest również bezpieczna pokrywa (najlepiej pokrywa z siatką z wentylacją), zważywszy na to, że większość żab jest zdolnych do ucieczki. Diety gatunku powinna składać się ze świerszczy, mączniaków lub jedwabników.
Do hodowli żaby lamparciej w domowych warunkach niezbędny jest zbiornik o pojemności co najmniej 40 litrów. Tępy kawałek drewna można umieścić częściowo w wodzie i na lądzie, aby zapewnić łatwiejsze przejście z wody do lądu. Podłoże powinno być kombinacją torfu i mchu, pokryte korą orchidei i mchu szańcowego. Głębokość wody powinna wynosić co najmniej 5–8 cm, aby umożliwić zanurzenie żabie. Optymalna temperatura do życia to od 20 °C do 24 °C, chociaż spadek temperatury w nocy jest korzystny (do około 16 °C). Niezbędna jest również bezpieczna pokrywa (najlepiej pokrywa z siatką z wentylacją), zważywszy na to, że większość żab jest zdolnych do ucieczki. Dieta gatunku powinna składać się ze świerszczy, mączniaków lub jedwabników.


== Przypisy ==
== Przypisy ==
Linia 78: Linia 87:


[[Kategoria:Żabowate]]
[[Kategoria:Żabowate]]
[[Kategoria:Płazy Ameryki Północnej]]
[[Kategoria:Gatunki i podgatunki zwierząt nazwane w 1782 roku]]
[[Kategoria:Gatunki i podgatunki zwierząt nazwane w 1782 roku]]

Aktualna wersja na dzień 20:49, 13 maj 2024

Żaba lamparcia
Lithobates pipiens[1]
(Schreber, 1782)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

płazy

Rząd

płazy bezogonowe

Rodzina

żabowate

Rodzaj

Lithobates

Gatunek

żaba lamparcia

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Żaba lamparcia

Żaba lamparcia, żaba leopardowa (Lithobates pipiens) – gatunek płaza bezogonowego z rodziny żabowatych (Ranidae) występujący w Kanadzie i USA.

Opis[edytuj | edytuj kod]

Żaba lamparcia to zielona bądź brązowa żaba o długości ciała od około 5 do 11 cm. Na plecach występują ciemne, okrągłe plamki z bladymi brzegami. Jej spodnia część jest biała lub kremowa. U młodych osobników liczba plamek może być zmniejszona lub mogą nie występować w ogóle. U tego gatunku dobrze widoczna jest para grzbietowo-bocznych fałdów, które mają swój początek w rogu oka i biegną równolegle przez grzbiet. Te skręcone fałdy są często jaśniejszego koloru niż reszta ciała, a czasami nawet różowawe. Na górnej szczęce występuje biały pasek. Lithobates pipiens ma tęczówkę koloru złotego.

Kijanki są koloru ciemnobrązowego lub oliwnego, często ze złotymi plamkami. Ich spodnia część jest kremowo-biaława. Wystarczające naświetlanie powoduje, że można zobaczyć wypełniające je wnętrzności[4].

Gatunek charakterystycznie rechocze. Rechot przeplatany jest chrząkaniem i chichotem. Trwa od 1 do 5 sekund[4].

Rozród[edytuj | edytuj kod]

Okres rozmnażania żaba lamparciej trwa od połowy marca do początku czerwca[5].

Skrzek jest najczęściej kulistego kształtu, a jego średnica wynosi 5–12 cm. Jest on zazwyczaj związany z roślinnością występującą w spokojnej wodzie jezior, stawów, kanałów i strumieni, na ogół w strefach dobrze naświetlonych przez promienie słoneczne, tuż pod powierzchnią wody. Skrzek może zawierać około 6500 jaj[4].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten bytuje na terenach od Wielkiego Jeziora Niewolniczego i Zatoki Hudsona w Kanadzie na południe do Kentucky i Nowego Meksyku w USA[5][6]. Znany jest również z Panamy, gdzie występuje endemicznie w Kordylierze Środkowej i na nizinach zachodniego Pacyfiku, ale przypuszcza się, że populacja ta może stanowić odrębny gatunek[3].

Żabę lamparcią można spotkać z dala od wody w wilgotnych łąkach. Spłoszona na lądzie, wykonuje zygzakowaty skok do wody. Osobniki najłatwiej zauważyć w nocy, dzięki ich „świecącym” oczom[5].

Żaba lamparcia występuje w rozmaitych siedliskach: łąkach i lasach. Gatunek ten jest najbardziej dostosowany do niskich temperatur ze wszystkich żab należących do rodziny Ranidae. Można go spotkać na wysokości do około 3300 m n.p.m.[4]

Występuje również na terenach rolniczych i w obszarach rozwiniętych, takich jak pola golfowe[7]. Preferuje siedliska, na obszarze których znajdują się wody stojące lub wolno płynące[4].

Główne zagrożenia[edytuj | edytuj kod]

Stopień zagrożenia gatunku różni się znacznie w zależności od zasięgu jego występowania. Zagrożenia obejmują przede wszystkim: niszczenie siedlisk, nadmierną eksploatację przemysłową, a w niektórych obszarach nadmierną konkurencję i drapieżnictwo wprowadzonych innych gatunków.

Jednym z najbardziej szkodliwym zanieczyszczeniem jest atrazyna. Herbicyd, najczęściej stosowany środek chwastobójczy w Stanach Zjednoczonych, jeden z najbardziej powszechnie używanych na całym świecie. Sezon rozrodczy L. pipiens pokrywa się z okresem szczytu skażenia atrazyną zbiorników wodnych[7]. W badaniach laboratoryjnych badających działanie wody, w której znajdowała się atrazyna, u L. pipiens stwierdzono, że u 10–92% narażonych samców występują zaburzenia w funkcjonowaniu gonad, takie jak opóźniony rozwój i zjawisko hermafrodytyzmu. Uważa się, że atrazyna indukuje produkcję enzymu, który przekształca androgeny do estrogenów[7].

Na spadek populacji L. pipiens mają wpływ także choroby zakaźne, których występowanie zaostrzone jest przez zmiany czynników środowiska takich jak zakwaszenie wód[8]. Jest ono problemem, ponieważ podczas sezonu rozrodczego żaby spędzają większość czasu w jeziorach i stawach, a wtedy poziom kwasowości wód w Stanach Zjednoczonych jest na najwyższym poziomie. Problemem jest także okres hibernacji, podczas którego układ odpornościowy żaby leopardowej jest osłabiony. Badania laboratoryjne prowadzone przez Brodkina i współpracowników wykazały korelacje między prawidłowym działaniem układu odpornościowego żaby, a stopniem zakwaszenia oraz zimnem. U L. pipiens poddanym działaniom kwasów oraz zimna występował wyższy poziom kolonizacji bakteryjnej śledziony, a co za tym idzie wyższy poziom śmiertelności. Naukowcy stwierdzili, że kwasowe warunki (pH 5,5 i poniżej) przyczyniają się do: uszkodzenia nabłonka jelit oraz zmniejszenia liczby i żywotności białych krwinek[8].

U wielu gatunków żab, zamieszkujących nawet środowiska najmniej poddane działalności człowieka występuje deformacja kończyn. L. pipiens jest jednym z gatunków, u którego najczęściej występuje nieprawidłowa budowa kończyn. Pojawiło się wiele hipotez, które usiłowały wyjaśnić to zjawisko.

Jedna z hipotez sugeruje, że zwiększona ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe może być przyczyną deformacji kończyn, ponieważ może ono powodować uszkodzenie w DNA komórkowym[9].

Inna koncepcja sugeruje, że stresy środowiskowe zwiększyły wrażliwość płazów na pasożyty, takie jak przywry[10]. W badaniach laboratoryjnych interakcja pomiędzy kijankami L. pipiens i larwami z gatunku przywry Ribeiroia ondatrae wykazała, że u zakażonej przez R. ondatrae kijanki dochodziło do wielu różnych wad rozwojowych. W zależności od etapu rozwoju, w którym kijanki zostały zakażone i intensywności zakażenia u rozwijającej się L. pipiens mogą wystąpić dodatkowe kończyn lub liczba paliczków; kończyna może być mniejsza niż normalna; kości mogą być zniekształcone. Moment zakażenia wydaje się mieć zasadnicze znaczenie, ponieważ L. pipiens wykazuje różne poziomy genu luki podczas rozwoju. Oprócz śmiertelności z powodu wad kończyn, zainfekowane kijanki giną również w wyniku samych infekcji. Nie wiadomo jeszcze, jakie czynniki środowiskowe przyczyniają się do infekcji, wpływają na długość okresów rozwoju larw płazów i podatności kijanki na zakażenie[10].

Istnieje także możliwość, że liczebność gatunku L. pipiens spada ze względu na infekcje grzybicze[11].

James P. Gibbs poinformował, że pod koniec 1980 roku 48 stanów straciło 53% terenów podmokłych, które istniały jeszcze w 1780. Ma to niekorzystny wpływ na gatunki wodne, do których zaliczany jest L. pipiens[12].

Badania naukowe[edytuj | edytuj kod]

Medycyna[edytuj | edytuj kod]

Żaba lamparcia produkuje specyficzne rybonukleazy w swoich oocytach. Enzymy te mogą być potencjalnymi lekami przeciwnowotworowymi. Jedna cząsteczka substancji, nazywana ranpirnase (onconase) jest wykorzystywana w badaniach klinicznych do leczenia międzybłoniaka opłucnej i nowotworów płuc. Inna substancja, amfinaza, została niedawno opisana jako potencjalny lek w walce z nowotworami mózgu[13].

Neurobiologia[edytuj | edytuj kod]

Żaba lamparcia jest głównym gatunkiem, dzięki któremu dokonano wielu odkryć na temat podstawowych właściwości neuronów. Połączenie nerwowo-mięśniowe nerwu kulszowego mięśnia sartoriusa tej żaby stanowi źródło wstępnych danych dotyczących układu nerwowego[14].

Hodowla[edytuj | edytuj kod]

Do hodowli żaby lamparciej w domowych warunkach niezbędny jest zbiornik o pojemności co najmniej 40 litrów. Tępy kawałek drewna można umieścić częściowo w wodzie i na lądzie, aby zapewnić łatwiejsze przejście z wody do lądu. Podłoże powinno być kombinacją torfu i mchu, pokryte korą orchidei i mchu szańcowego. Głębokość wody powinna wynosić co najmniej 5–8 cm, aby umożliwić zanurzenie żabie. Optymalna temperatura do życia to od 20 °C do 24 °C, chociaż spadek temperatury w nocy jest korzystny (do około 16 °C). Niezbędna jest również bezpieczna pokrywa (najlepiej pokrywa z siatką z wentylacją), zważywszy na to, że większość żab jest zdolnych do ucieczki. Dieta gatunku powinna składać się ze świerszczy, mączniaków lub jedwabników.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Lithobates pipiens, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ Darrel R. Frost, Lithobates pipiens (Schreber, 1782), [w:] Amphibian Species of the World: an Online Reference. Version 6.2 [online], American Museum of Natural History, New York, USA [dostęp 2024-05-13] (ang.).
  3. ↑ a b Lithobates pipiens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. ↑ a b c d e Stebbins, R.C. (2003). Western Reptiles and Amphibians, Third Edition. Houghton Mifflin, Boston.
  5. ↑ a b c Stebbins, R.C. (1985). A Field Guide to Western Reptiles and Amphibians. Houghton Mifflin, Boston.
  6. ↑ Conant, R., and J.T. Collins, (1991), A field guide to amphibians and reptiles of eastern and central North America. Third ed. Houghton Mifflin Co., Boston, Mass. 450pp.
  7. ↑ a b c Hayes i inni, The feminization of male frogs in the wild, „Nature”, 419, 2002, s. 895–896, DOI: 10.1038/419895a.
  8. ↑ a b Brodkin i inni, Effects of acid stress in adult Rana pipiens, „Journal of Experimental Zoology”, 298A (1), 2003, s. 16–22, DOI: 10.1002/jez.a.10270.
  9. ↑ Peterson i inni, Assessment of the risk of solar ultraviolet radiation to amphibians. II. In situ characterization of exposure in amphibian habitats, „Environmental Science and Technology”, 36 (13), 2002, s. 2859–2865.
  10. ↑ a b Schothoeffer i inni, Influence of Ribeiroia ondatrae (Trematoda: Digenea) infection on limb development and survival of northern leopard frogs (Rana pipiens): Effects of host stage and parasite-exposure level, „Canadian Journal of Zoology”, 81 (7), 2003, s. 1144–1153, DOI: 10.1139/z03-09.
  11. ↑ Fellers i inni, Oral chytridiomycosis in the Mountain Yellow-Legged Frog (Rana muscosa), „Copeia”, 2001 (4), 2001, s. 945–953, DOI: 10.1643/0045-8511(2001)001[0945:OCITMY]2.0.CO;2.
  12. ↑ J.P. Gibbs, Wetland loss and biodiversity conservation, „Conservation Biology”, 14 (1), 2000, s. 314–317, DOI: 10.1046/j.1523-1739.2000.98608.x [zarchiwizowane z adresu 2022-03-19].
  13. ↑ University of Bath, Frog molecule could provide drug treatment for brain tumors [online], AAAS & EurekAlert!, 26 czerwca 2007 [dostęp 2024-05-13] (ang.).
  14. ↑ P Fatt, B. Katz, Spontaneous subthreshold activity at motor nerve endings, „The Journal of Physiology”, 117 (1), 1952, s. 109–128, PMCID: PMC1392564.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Żaba_lamparcia&oldid=73769421”