Želomir Bloch
| porucznik | |
| Data urodzenia |
? |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | |
.svg){kind=small}
Želomir Bloch (zm. 2 sierpnia 1943 w Treblince) – słowacki Żyd, fotograf, porucznik armii czechosłowackiej, jeden z przywódców powstania w Treblince.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Przed wybuchem II wojny światowej mieszkał w Preszowie. Z zawodu był fotografem. W okresie międzywojennym służył w szeregach armii czechosłowackiej, awansując do stopnia porucznika. Wiosną 1942 roku na mocy porozumienia zawartego przez III Rzeszę z marionetkowym Państwem Słowackim został wraz z żoną i tysiącami innych słowackich Żydów wysiedlony do okupowanej Polski. Blochowie trafili do Dęblina, z którego kilka miesięcy później zostali wywiezieni do obozu zagłady w Treblince. Jego żona została zamordowana natychmiast po przyjeździe do obozu. On sam uniknął śmierci w komorze gazowej, gdyż w trakcie „selekcji” został wybrany do pracy w komandach roboczych[1].
Początkowo był więziony na terenie „dolnego obozu”, obejmującego strefę przyjęć oraz strefę administracyjno-mieszkalną. W obozie znano go pod przydomkiem „Želo”[2]. Stał się wkrótce nieformalnym liderem grupy czechosłowackich Żydów[3] oraz jednym z najbardziej szanowanych więźniów w obozie[4]. Niemcy powierzyli mu funkcję vorarbaitera (brygadzisty) zespołu pracującego w baraku „A”, którego zadaniem było sortowanie odzieży odebranej ofiarom. Podobnie jak wielu innych więźniów zachorował w czasie epidemii tyfusu, zdołał jednak powrócić do zdrowia[1]. Był jednym z członków założycieli konspiracyjnego Komitetu Organizacyjnego, który zawiązał się w Treblince na przełomie lutego i marca 1943 roku. Ze względu na swe doświadczenie wojskowe stał się nieformalnym ekspertem Komitetu do spraw militarnych[5].
W drugiej połowie marca 1943 roku wraz z innym działaczem Komitetu, Adolfem Friedmanem, został pozbawiony stanowiska brygadzisty i przeniesiony do „górnego obozu”, czyli strefy eksterminacji, w której znajdowały się komory gazowe i masowe groby[6]. Oficjalnie była to kara za zaginięcie 73 pakunków z męskimi marynarkami, które przechowywano w podległym mu magazynie. Więźniowie byli jednak przekonani, że w rzeczywistości Niemcy obawiali się talentów przywódczych Blocha[7]. Skierowanie do „górnego obozu” było w oczach więźniów równoznaczne z wyrokiem śmierci[8]. Niemniej Bloch i Friedman nie tylko przetrwali pobyt w obszarze zagłady, lecz wkrótce awansowali do funkcji vorarbaiterów (według niektórych źródeł Bloch miał nawet zostać kapo). Mimo niesprzyjających warunków przystąpili także do organizowania ruchu oporu i przygotowywania – w porozumieniu z kolegami z „dolnego obozu” – planów zbrojnego buntu[9].
Powstanie w Treblince wybuchło 2 sierpnia 1943 roku. Tego dnia Bloch kierował działaniami powstańców na terenie „górnego obozu”[10]. Najprawdopodobniej zginął w czasie walki. Był widziany po raz ostatni, gdy ogniem zdobytego karabinu osłaniał ucieczkę kolegów[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Webb i Chocholatý 2014 ↓, s. 260.
- ↑ Glazar 2011 ↓, s. 26.
- ↑ Glazar 2011 ↓, s. 28.
- ↑ Glazar 2011 ↓, s. 29.
- ↑ Arad 1999 ↓, s. 271–272.
- ↑ Arad 1999 ↓, s. 272.
- ↑ Glazar 2011 ↓, s. 86–87.
- ↑ Glazar 2011 ↓, s. 20 i 86.
- ↑ Arad 1999 ↓, s. 278–279.
- ↑ Arad 1999 ↓, s. 288–289 i 292–293.
- ↑ Arad 1999 ↓, s. 298.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Yitzhak Arad: Belzec, Sobibor, Treblinka. The Operation Reinhard Death Camps. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, 1999. ISBN 978-0-253-21305-1.
- Richard Glazar: Stacja Treblinka. Warszawa: Ośrodek KARTA, 2011. ISBN 978-83-61283-52-2.
- Chris Webb, Michal Chocholatý: The Treblinka death camp. History, Biographies, Remembrance. Stuttgart: ibidem-Verlag, 2014. ISBN 978-3-8382-0656-1.