Bez hebd
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Klad | |
| Klad | |
| Klasa | |
| Klad | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
bez hebd |
| Nazwa systematyczna | |
| {{{nazwa łacińska}}} L. Sp. pl. 1:269. 1753 | |
Bez hebd, dziki bez hebd[2] (Sambucus ebulus L.) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny piżmaczkowatych (Adoxaceae), dawniej także w bzowatych (Sambucaceae) lub przewiertniowatych (Caprifoliaceae). Rośnie dziko w Europie, Azji Zachodniej, w Turkmenistanie, na Kaukazie i w Afryce Północnej[3]. W Polsce jest dość pospolity na południu. Jego północny zasięg sięga po Śląsk, Wyżynę Małopolską i Wyżynę Lubelską[4].
Morfologia
- Pokrój
- Roślina wieloletnia o pokroju krzewu, osiągająca wysokość do 2 m. Roślina wydziela nieprzyjemny zapach.
- Łodyga
- W odróżnieniu od dwóch pozostałych gatunków bzów rosnących w Polsce, ma niezdrewniałe pędy. Wykształca liczne podziemne rozłogi. Łodygi nadziemne są grube, rozgałęzione i bruzdowane.
- Liście
- Ulistnienie naprzeciwległe, nieparzysto-pierzaste, składające się z 5 – 9 podługowatolancetowatych listków o zaostrzonych końcach i ostro ząbkowanych brzegach.
- Kwiaty
- Drobne, białe, lub różowawe kwiaty zebrane są w baldachogrona na szczycie pędów. Kwiaty są zrosłopłatkowe z 5 pręcikami, których pylniki w odróżnieniu od pozostałych gatunków bzu są czerwone.
- Owoc
- Elipsoidalny, lśniąco-czarny pestkowiec.
Biologia i ekologia
Rośnie w cienistych lasach, zaroślach, zrębach i na przydrożach. Na polach uprawnych sąsiadujących z zaroślami jest chwastem. Kwitnie od czerwca do sierpnia, kwiaty zapylane są przez owady[5]. W zbiorowiskach roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Sambucetum ebuli[6].
Roślina trująca: Cała roślina jest trująca, również owoce są trujące dla ludzi, zjadane są jednak przez niektóre ptaki. U ludzi zatrucie objawia się bólem głowy, wymiotami, biegunką, a nawet utratą przytomności[7].
Zastosowanie
Roślina lecznicza, stosowana w medycynie ludowej. Surowcem zielarskim są owoce i kora. Wykazują działanie napotne i przeczyszczające[8].
Przypisy
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2010-04-19]. (ang.).
- ↑ Mimo, że w literaturze botanicznej stosowana jest wyłącznie pisownia nazwy gatunkowej przez samo „h”, w Uniwersalnym słowniku języka polskiego PWN i Wielkim słowniku ortograficznym PWN gatunek zapisywany jest jako bez chebd
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-07-20].
- ↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Bruno P. Kremer: Owoce leśne – jagody, orzechy, pestkowce. Warszawa: Multico, 1996. ISBN 83-7073-102-3.
- ↑ Anna Mazerant: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.