Miękkoodwłokowce
| Anomura | |
| MacLeay, 1838 | |
| Okres istnienia: loping–dziś | |
 Eumunida picta z rodziny Eumundiidae | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd |
miękkoodwłokowce |
_SLO.jpg)
Miękkoodwłokowce[1], miernoodwłokowe[2], miękkoodwłokowe[2] (Anomura) – infrarząd pancerzowców z rzędu dziesięcionogów. Grupa różnorodna morfologicznie i ekologicznie. Zasiedlają głównie wody słone, ale także słodkie i środowiska lądowe. Analizy filogenetyczne wskazują, że pojawiły się już w permie, natomiast szczątki znane są od triasu. Dotąd opisano ponad 2700 gatunków.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Grupa zróżnicowana pod względem budowy[3], obejmująca dziesięcionogi średnich i dużych rozmiarów[1]. Należą tu zarówno formy krabopodobne, formy o dłuższym i podwiniętym pod ciało odwłoku jak i formy pustelnikopodobne[3], zarówno o odwłoku symetrycznym jak i asymetrycznie skręconym[1][3]. Segmentacja odwłoka może być widoczna lub zatarta, a budowa skrzeli różnorodna. Pereiopodia pierwszej pary zazwyczaj wyposażone są w szczypce[1], które mogą być asymetryczne[2]. Druga, czwarta i piąta para pereiopodiów również mogą mieć szczypce, natomiast trzecia nie ma ich nigdy. Zazwyczaj piąta, czasem też czwarta para pereiopodiów ulega redukcji w celu służenia czyszczeniu skrzeli i jest z zewnątrz niewidoczna. Odwłok o zredukowanych lub całkiem zanikłych pleopodiach[1] i zredukowanej płetwie odwłokowej[2].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Miękkoodwłokowce są grupą zróżnicowaną pod względem preferencji ekologicznych[3]. Większość gatunków jest morska, jednak występują również formy słodkowodne, ziemnowodne i lądowe, których oddychanie wspomagają modyfikacje karapaksu[1]. Przejście do form wyłącznie słodkowodnych i lądowych zaszło w rodzinach Aeglidae i Coenobitidae[3].
Ewolucja[edytuj | edytuj kod]
Najstarsze szczątki kopalne pochodzą z przełomu noryku i retyku, natomiast czas oddzielenia się linii miękkodwłokowców datuje się na loping (około 259 milionów lat temu). Wiele współczesnych rodzin pojawiło się w wyniku kolejnych radiacji, jakie zaszły w jurze i wczesnej kredzie. Proces wykształcania się ciała krabopodobnego (ang. carcinization) nastąpił w tej grupie niezależnie 3 razy. Kolonizacja środowisk słodkowodnych i lądowych miała miejsce między kredą późną a trzeciorzędem[3].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Do 2009 roku opisano 2700 wszystkich gatunków[4], natomiast do 2013 ponad 2500 współcześnie żyjących[3]. W pracy przedstawiającej systematykę skorupiaków S.T. Ahyong i innych z 2011 roku podzielono je na 7 nadrodzin i 19 rodzin[5]. Podział stosowany w 2016 roku w bazie WoRMS wyróżnia dodatkowo jeszcze jedną rodzinę, co razem daje 20[6][5]:
- Lomisoidea Bouvier, 1895
- Lomisidae Bouvier, 1895
- Aegloidea Dana, 1852
- Aeglidae Dana, 1852
- Chirostyloidea Ortmann, 1892
- Chirostylidae Ortmann, 1892
- Eumunididae A. Milne-Edwards et Bouvier, 1900
- Kiwaidae Macpherson, Jones et Segonzac, 2005
- Galatheoidea Samouelle, 1819
- Galatheidae Samouelle, 1819
- Munididae Ahyong, Baba, Macpherson et Poore, 2010
- Munidopsidae Ortmann, 1898
- Porcellanidae Haworth, 1825
- Hippoidea Latreille, 1825
- Albuneidae Stimpson, 1858
- Blepharipodidae Boyko, 2002
- Hippidae Latreille, 1825
- Paguroidea Latreille, 1802 – pustelniki
- Coenobitidae Dana, 1851
- Diogenidae Ortmann, 1892
- Paguridae Latreille, 1802 – pustelnikowate
- Parapaguridae Smith, 1882
- Pylochelidae Bate, 1888
- Pylojacquesidae McLaughlin et Lemaitre, 2001
- Lithodoidea Samouelle, 1819 – krabony
- Hapalogastridae Brandt, 1850
- Lithodidae Samouelle, 1819 – krabonowate
Analiza filogenetyczna opublikowana w 2013 roku potwierdziła monofiletyzm miękkoodwłokowców oraz większości ich nadrodzin i rodzin. Pustelniki (Paguroidea) okazały się parafiletyczne i dla zachowania monofiletyzmu w ich skład powinny zostać włączone krabony (Lithodoidea). Niemonofiletyczne okazały się 3 rodziny: Diogenidae, pustelnikowate (Paguridae) i Munididae. Pozycję bazalną zajmują Hippoidea[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Nadrząd: Eucarida. W: Michał Grabowski: Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 1. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 343-344. ISBN 978-83-01-16568-0.
- ↑ a b c d Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 483-484.
- ↑ a b c d e f g h Heather D. Bracken-Grissom, Maren E. Cannon, Patricia Cabezas, Rodney M. Feldmann, Carrie E. Schweitzer, Shane T. Ahyong, Darryl L. Felder, Rafael Lemaitre, Keith A. Crandall. A comprehensive and integrative reconstruction of evolutionary history for Anomura (Crustacea: Decapoda). „BMC Evolutionary Biology”. 13 (128), 2013. DOI: 10.1186/1471-2148-13-128.
- ↑ Sammy De Grave, N. Dean Pentcheff, Shane T. Ahyong et al.. A classification of living and fossil genera of decapod crustaceans. „Raffles Bulletin of Zoology”. Suppl. 21, s. 1–109, 2009. (ang.).
- ↑ a b Shane T. Ahyong i inni, Subphylum Crustacea Brünnich, 1772 Linnaeus, 1758, „Zootaxa”, 3148, 2011 (Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness), s. 165–191 [dostęp 2016-03-31].
- ↑ Anomura. [w:] World Register of Marine Species [on-line]. [dostęp 2016-03-31].