Arbogóralek leśny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Arbogóralek leśny
Dendrohyrax validus
F.W. True, 1890[1]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

góralkowce

Rodzina

góralkowate

Rodzaj

arbogóralek

Gatunek

arbogóralek leśny

Synonimy
  • Procavia neumanni Matschie, 1893[2]
  • Dendrohyrax terricola Mollison, 1905[3]
  • Dendrohyrax terricola schusteri Brauer, 1917[4]
  • Dendrohyrax terricola vosseleri Brauer, 1917[4]
  • Dendrohyrax adersi Kershaw, 1924[5]
Podgatunki
  • D. v. validus F.W. True, 1890
  • D. v. neumanni (Matschie, 1893)
  • D. v. terricola Moliison, 1905
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[6]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Arbogóralek leśny[7] (Dendrohyrax validus) – gatunek ssaka z rodziny góralkowatych (Procaviidae). Występuje w Tanzanii oraz w Kenii na terenach przygranicznych. Narażony na wyginięcie.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego gatunek opisał amerykański biolog Frederick W. True w 1890 roku nadając mu nazwę Dendrohyrax validus[1]. Miejsce typowe to Kilimandżaro, Kenia[1][8][9]. Okaz typowy (lektotyp) to skóra i czaszka dorosłego samca (sygnatura USNM 18986/34721) ze zbiorów Narodowego Muzeum Historii Naturalnej; okaz zebrany 17 czerwca 1888 roku przez Williama Abbotta[10].

Status gatunkowy nie jest jasny. Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference nie uznaje arbogóralka leśnego za osobny gatunek, przyłącza go do arbogóralka drzewnego (D. arboreus)[11]. Autorzy Handbook of the Mammals of the World (2012)[12] Polskiego nazewnictwa ssaków świata (2015)[7], Mammals of Africa (2013)[13] i Illustrated Checklist of the Mammals of the World (2020)[9] uznają go za osobny gatunek.

Wyróżniono trzy podgatunki[9]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek Oryginalna nazwa Autor i rok opisu Miejsce typowe Holotyp
D. v. neumanni Procavia neumanni Matschie, 1893 Las Pangani, niedaleko Jambiani, wyspa Zanzibar, Tanzania[14]. 4 okazy z kolekcji Oscara Neumanna[2].
D. v. terricola Dendrohyrax terricola Mollison, 1905 W pobliżu Monga, wschodnia Usambara, Tanzania[15]. 5 samic (w tym 4 w ciąży) odłowione przez autora opisu[3].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Dendrohyrax: gr. δενδρον dendron ‘drzewo’; rodzaj Hyrax Hermann, 1783 (góralek)[16].
  • validus: łac. validus ‘silny, mocny’, od valere ‘być silnym’[17].
  • neumanni: prof. Oskar Rudolph Neumann (1867–1946), niemiecki ornitolog, odkrywca i kolekcjoner z Afryce Wschodniej w latach 1892–1899, współpracownik Muzeum Historii Naturalnej w Tring w latach 1908–1931[18][19].
  • terricola: łac. terra ‘ziemia’[20]; -cola ‘mieszkaniec’, od colere ‘mieszkać’[21].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Arbogóralek leśny występuje w zleżności od podgatunku[9]:

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 32–60 cm; masa ciała 1,7–3 kg[12][22]. Kolorystyka okrywy włosowej zmienna, barwa waha się od ciepłego ciemnego brązu po szarawą z brudnobiałym wierzchem ciała i brudnobiałym po cynamonowym spodem[23]. Na grzbiecie obecna jest długa na 2–4 cm żółta, rdzawobrązowa lub cynamonowa plama wskazująca na miejsce występowania gruczołu zapachowego. Arbogóralki mogą nastroszyć sierść w tym miejscu. Występuje tylko jedna para sutków, umieszczona w okolicy pachwiny[11].

Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]

Arbogóralki leśne występują w wilgotnych nizinnych i górskich lasach[6], od 1700 do 3070 m n.p.m. na Kilimandżaro, od 900 do 2000 m n.p.m. w paśmie Eastern Arc, na wyspach na nizinach[23]. Są wrażliwe na niszczenie środowiska i odłów[6]. W górach Udzungwa wycinka drzew znacząco wpłynęła na liczebność tych ssaków. W lasach, gdzie arbogóralki są niepokojone przez ludzi odzywają się one rzadziej i częściej też są widywane[24]. Największe zagęszczenia arbogóralków leśnych stwierdzano w izolowanych, pozbawionych działalności ludzkiej połaciach lasu[6]. Prowadzą samotniczy tryb życia i głośnymi dźwiękami bronią swoich terytoriów[24]. Ciąża trwa około 7,5 miesiąca. Na Kilimandżaro najwięcej narodzin ma miejsce w sierpniu[23]. Zazwyczaj rodzi się jedno młode, niekiedy dwa. Przychodzi na świat dość dobrze rozwinięte. Brak informacji o opiece nad młodymi, wieku dojrzałości płciowej czy długości życia[11].

Status[edytuj | edytuj kod]

IUCN uznaje arbogóralka leśnego za gatunek bliski zagrożenia (NT – ang. near threatened ‘bliski zagrożenia’)[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c F.W. True. Description of two new species of mammals from Mt. Kilimanjaro, East Africa. „Proceedings of the United States National Museum”. 13, s. 228, 1890. 
  2. ↑ a b P. Matschie. Über auscheinend neue Afrikanische Säugethiere. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1893, s. 112, 1893. (niem.). 
  3. ↑ a b T. Mollison. Dendrohyrax nova species, aff. D. Neumanni. „Zoologischer Anzeiger”. 29, s. 423, 1905–1906. (niem.). 
  4. ↑ a b A. Brauer. Neue Procaviiden. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang, s. 296, 1917. (niem.). 
  5. ↑ J.A. Kershaw. Two new mammals from Pemba Island, East Africa. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 13, s. 557, 1924. (ang.). 
  6. ↑ a b c d e H. Hoeck i inni, Dendrohyrax validus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-08] (ang.).
  7. ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 22. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  8. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Dendrohyrax validus F. W. True, 1890. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-22]. (ang.).
  9. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 116. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  10. ↑ R.D. Fisher & C.A. Ludwig. Catalog of Type Specimens of Recent Mammals: Orders Didelphimorphia through Chiroptera (excluding Rodentia) in the National Museum of Natural History, Smithsonian Institution. „Smithsonian Contributions to Zoology”. 664, s. 7, 2015. (ang.). 
  11. ↑ a b c Don E. Wilson, DeeAnn M. Reeder: Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference. T. 1. JHU Press, 2005, s. 87. ISBN 978-0-8018-8221-0.
  12. ↑ a b H. Hoeck: Family Procaviidae (Hyraxes). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 47. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
  13. ↑ Jonathan Kingdon, David Happold, Thomas Butynski, Michael Hoffmann, Meredith Happold, Jan Kalina: Mammals of Africa. A&C Black, 2013, s. 158–160.
  14. ↑ R.E. Moreau, G.H.E. Hopkins & R.W. Hayman. The type-localities of some African mammals. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 115 (3–4), s. 387–447, 1946. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1946.tb00101.x. (ang.). 
  15. ↑ G.M. Allen. A checklist of African mammals. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 83, s. 445, 1939. (ang.). 
  16. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 221, 1904. (ang.). 
  17. ↑ The Key to Scientific Names ↓, validus [dostęp 2023-08-22].
  18. ↑ The Key to Scientific Names ↓, neumanni [dostęp 2023-08-22].
  19. ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 292. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
  20. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 232.
  21. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 55.
  22. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 76. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  23. ↑ a b c Jonathan Kingdon: The Kingdon Field Guide to African Mammals. Wyd. 2. Bloomsbury Publishing, s. 53–54.
  24. ↑ a b Topp-Jørgensen, J. E., Marshall, A. R., Brink, H. & Pedersen, U. B.. Quantifying the response of tree hyraxes (Dendrohyrax validus) to human disturbance in the Udzungwa Mountains, Tanzania. „Tropical Conservation Science”. 1 (1), s. 63-74, 2008.. 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Arbogóralek_leśny&oldid=71098270”