Astrid Ivask
| Data i miejsce urodzenia |
7 sierpnia 1926 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
24 marca 2015 |
| Zawód, zajęcie |
poetka |
Astrid Ivask (ur. 7 sierpnia 1926, zm. 24 marca 2015) – łotewsko-amerykańska poetka.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Astrīde Helēna Hartmanis urodziła się w Rydze. Jej rodzice to generał Mārtiņš Hartmanis i Irma Marija Hartmanis[potrzebny przypis]. Jej brat Juris Hartmanis był informatykiem[1]. Po rozpoczęciu sowieckiej okupacji Łotwy w 1940 roku generał Hartmanis został uwięziony przez władze sowieckie i stracony w 1941 roku[2]. Jego rodzina dowiedziała się o jego losie dopiero po 1989 roku[3].
Astrid z matką i bratem wyjechała w 1944 roku z Łotwy do obozu dla uchodźców w Niemczech. Tam studiowała filologię klasyczną, romańską i słowiańską na Uniwersytecie w Marburgu[4]. Studia magisterskie ukończyła w 1949 roku i w tym samym roku wyszła za mąż za estońskiego poetę Ivara Ivaska, który obronił tam doktorat z literatury i historii sztuki. Po ślubie przeprowadzili się do Stanów Zjednoczonych, gdzie Ivar Ivask podjął pracę w St. Olaf College w Minnesocie[5], a Astrid w latach 1950–1952 pracowała jako bibliotekarka i nauczycielka rosyjskiego i niemieckiego[6]. W 1967 roku przeprowadzili się do Norman w Oklahomie, gdzie Ivar Ivask został profesorem języków współczesnych i literatury na Uniwersytecie Oklahomy. Równocześnie był redaktorem uniwersyteckiego czasopisma literackiego World Literature Today[5]. Para gościła w swoim domu pisarzy i krytyków, między innymi Czesława Miłosza[7] oraz uczestniczyła w życiu literackim[4]. Astrid nie pracowała zawodowo, poświęcając się pisaniu[3]. W 1991 roku para przeniosła się do Fountainstown w Irlandii. Zamieszkali tam w domu, który otrzymał nazwę Baltic. Ivar Ivask zmarł tam w 1992 roku[8]. Astrid Ivask mieszkała w Irlandii do 2001 roku, gdy wróciła do Rygi po odzyskaniu skonfiskowanego w latach 40. XX wieku mienia[9]. Od 1993 roku była członkiem łotewskiego PEN Clubu i Łotewskiego Związku Pisarzy[6].
W maju 2011 roku poetka przekazała Bibliotece Łotewskiej Akademii Nauk cenne dzieła z XVI i XVII wieku[10], a w 2016 roku jej spadkobiercy przekazali do tej samej biblioteki zbiór ponad 4500 książek i czasopism oraz liczące około 2000 pozycji archiwum zawierające rękopisy, listy i dokumenty[11].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Pisała głównie w języku łotewskim, a utwory w języku angielskim powstały zazwyczaj jako upominki dla przyjaciół[12]. Pierwszym zbiór poezji Ezera kristības (Chrzest jeziora) powstał w 1959 roku i został wydany w 1966 roku[3]. Inne publikacje to: Ziemas tiesa (1968), Solis silos (1973), Līču loči (1981), At the Fallow’s Edge (1981), Gaisma ievainoja (1982). W 1990 roku ukazał się jej tomik w języku angielskim Oklahoma Poems. W 1987 roku ukazały się jej wiersze zebrane Wordings[13].
Inne utwory to: Pārsteigumi un atklājumi (1984) wiersze i opowiadania dla dzieci oraz poetyckie szkice podróżnicze Līču loči: Ainas un ainavas (1981) ilustrowane fotografiami Ivara Ivaska[13]. Astrid znała kilka języków europejskich. Zajmowała się tłumaczeniem poezji z sześciu języków. Tłumaczyła utwory męża z estońskiego[3].
Nagrody i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]
- 1969 – nagroda Zinaidy Lazda za Ziemas tiesa[14]
- 1974 – nagroda Fundacji Kultury Światowego Stowarzyszenia Wolnych Łotyszy (Pasaules brīvo latviešu apvienībay) za Solis silos[13]
- 1984 – nagroda Fundacji Kārlisa Goppersa za Pārsteigumi un atklājumi[13]
- 1981 – za Licu loki nagrodę Jānisa Jaunsudrabiņša[6]
- nagroda Łotewskiego Związku Pisarzy za wkład w promocję kultury i literatury[13]
Została odznaczona łotewskim Orderem Trzech Gwiazd, estońskim Orderem Gwiazdy Białej[13].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
- 17 maja 2016 roku w bibliotece Łotewskiej Akademii Nauk otwarto czytelnię imienia Ivara i Astrid Ivasków[15][16].
- W 2012 roku ukazała się książka Anity Rožkalne Lauva: Dzejniece Astrīde Ivaska[17].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Juris Hartmanis – A.M. Turing Award Laureate [online], amturing.acm.org [dostęp 2020-04-29].
- ↑ GENERAŁ MĀRTIŅŠ HARTMANIS [online], www.karamuzejs.lv [dostęp 2020-04-29].
- ↑ a b c d Astrid Ivaski mälestuseks (7.08.1926 – 24.03.2015) [online], eestielu.com [dostęp 2020-04-29].
- ↑ a b Inara Cedrins, Foreword, [w:] Astrid Ivask, At the Fallow’s Edge, wyd. 2, 2014, ISBN 978-0-930012-24-3 [dostęp 2020-04-29] (ang.).
- ↑ a b Ivar Ivask [online], www.tygodnikpowszechny.pl, 21 grudnia 2003 [dostęp 2020-04-29] (pol.).
- ↑ a b c Mūžībā aizgājusi dzejniece Astrīde Ivaska [online], LA.LV [dostęp 2020-04-29] (łot.).
- ↑ Astrīde Ivaska – izjustas un smalkas dzejas autore, tulkotāja [online], lr1.lsm.lv [dostęp 2020-04-29].
- ↑ Ivara Ivaska piemiņai. Viņš nomira Īrijā 1992.gada rudenī [online], baltic-ireland.ie, 6 lutego 2018 [dostęp 2020-04-29] (łot.).
- ↑ Remembering the life of Astrid Ivask 1926 – 2015 [online], obituaries.normantranscript.com [dostęp 2020-04-29] (ang.).
- ↑ Dzejnieces Astrīdes Ivaskas dāvinājuma svinīga nodošana LU Akadēmiskās bibliotēkas Misiņa bibliotēkai [online], Biblioteka.lv, 25 maja 2011 [dostęp 2020-04-29] (łot.).
- ↑ Piemiņas pasākums Ivaram Ivaskam LU Akadēmiskajā bibliotēkā [online], lulfmi.lv [dostęp 2020-04-29].
- ↑ Astrīdes Ivaskas dzejiskais dzīvesstāsts [online], edruva.lv [dostęp 2020-04-29] (łot.).
- ↑ a b c d e f A Tribute to Astrid Ivask: A Literary Light [online], World Literature Today, 2 kwietnia 2015 [dostęp 2020-04-29] (ang.).
- ↑ Mūžībā aizgājusi dzejniece Astrīde Ivaska [online], TVNET, 25 marca 2015 [dostęp 2020-04-29] (łot.).
- ↑ Astrīdes un Ivara Ivasku pasaules telpā [online], LA.LV [dostęp 2020-04-29] (łot.).
- ↑ Astrīdes Ivaskas un Ivara Ivaska memoriālo istabu atklāšana [online], literatura.lv [dostęp 2020-04-29] (łot.).
- ↑ Anita Rožkalne. Lauva: Dzejniece Astrīde Ivaska (2012) [online], lulfmi.lv [dostęp 2020-04-29].