Baziel
 Parowóz normalnotorowy TKb-10 typu Baziel w Skansenie Lokomotyw i Urządzeń Technicznych w Karsznicach | |
| Producent | |
|---|---|
| Lata budowy |
1947–1959 |
| Układ osi |
B |
| Wymiary | |
| Masa pustego parowozu |
19 t |
| Masa służbowa |
25 t |
| Długość |
7260 mm |
| Szerokość |
2620 mm |
| Wysokość |
3310 mm |
| Rozstaw osi skrajnych |
2100 lub 1800 mm |
| Średnica kół napędnych |
850 mm |
| Napęd | |
| Trakcja |
parowa |
| Ciśnienie w kotle |
14 at |
| Powierzchnia ogrzewalna kotła |
56 m² |
| Powierzchnia rusztu |
1,0 m² |
| Średnica cylindra |
330 mm |
| Skok tłoka |
400 mm |
| Pojemność skrzyni węglowej |
1 t |
| Pojemność skrzyni wodnej |
3 m³ |
| Parametry eksploatacyjne | |
| Moc znamionowa |
200 KM |
| Maksymalna siła pociągowa |
4300 kg |
| Prędkość konstrukcyjna |
35 km/h |
| Parametry użytkowe | |
| Rozstaw szyn |
900, 1000, 1435 mm |
Baziel (typ 1B) – typ polskich parowozów przemysłowych na tor normalny lub wąski. Dwuosiowy tendrzak o układzie osi B, produkowany przez Fablok w Chrzanowie w latach 1947–1959, w liczbie łącznie 80 sztuk, w tym na eksport do Bułgarii i Wietnamu.
Produkcja i eksploatacja[edytuj | edytuj kod]
Parowóz został opracowany po II wojnie światowej na podstawie dokumentacji przedwojennych lokomotyw normalnotorowych typów T1C i T2C produkowanych w Fabloku. Typ ten otrzymał oznaczenie fabryczne 1B i nazwę Baziel, będącą skrótem od nazwy producenta kotła Babcock-Zieleniewski w Sosnowcu[1]. Przewidziano uniwersalność konstrukcji, która mogła być budowana na szerokości toru od 1435 mm (tor normalny) do 900 mm[2].
W latach 1947–1950 wyprodukowano dla polskiego przemysłu 20 lokomotyw normalnotorowych tego typu[1]. Dalsze 20 zbudowano w latach 1949–1950 na eksport do Bułgarii, na tor wąski 900 mm – były one przeznaczone do pracy w zagłębiu Pernik i nosiły polskie oznaczenie typu Pernik 2[3]. Parowozy te były produkowane następnie również w wersji wąskotorowej na tor 1000 mm dla polskiego przemysłu – w latach 1952–1957 zbudowano ich 30, po czym w 1959 roku jeszcze 10 zmodyfikowanych[2]. Z tej ostatniej grupy 5 było zbudowanych na eksport do Wietnamu, ale według najnowszych opracowań, ostatecznie trafiły tam tylko 3[2]. Parowozy tego typu były ostatnimi parowozami wąskotorowymi zbudowanymi w Polsce[4].
Stosowany był najczęściej w pracy na bocznicach przyzakładowych. W zakładach przemysłowych bywały oznaczane serią TKb, na wzór oznaczeń PKP dla dwuosiowych tendrzaków. Większość parowozów normalnotorowych służyła w hutach[1], a większość wąskotorowych w cementowniach (jednymi z głównych odbiorców były cementownie: Saturn w Wojkowicach i Wiek)[2]. Przynajmniej trzy lokomotywy przekuto na tor o szerokości 900 mm[2]. Parowóz był ekonomiczny w zużyciu paliwa i rozwijał prędkość do 35 km/h.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Tendrzak o układzie osi B, z kotłem na parę nasyconą (układ Bn2t). Kocioł płomieniówkowy ze stojakiem półpromienistym i stalową skrzynią ogniową[2]. Ostoja blachowa, z blach grubości 25 mm, z odsprężynowaniem dolnym, z czterem punktami podparcia[2]. Parowozy wąskotorowe miały węższą ostoję. Wersja normalnotorowa i ostatnie 10 wąskotorowych w wersji eksportowej (z 1959) miały rozstaw osi 2100 mm i mogły pokonywać łuki o promieniu 70 m, wersja wąskotorowa miała rozstaw osi 1800 mm i mogła pokonywać łuki o promieniu 26 m[2][1].
Silnik parowy bliźniaczy dwucylindrowy, z suwakami tłoczkowymi[2]. Silniki napędzały drugą oś wiązaną. Rozrząd Heusingera z podwieszonym wodzidłem suwakowym i nawrotnicą dźwigniową[2]. Smarowanie silników z pojedynczej smarotłoczni Friedmanna. Piasecznica na kotle, uruchamiana ręcznie, podająca piasek pod koła obu osi (w parowozach z 1959 roku, piasecznica we wspólnej obudowie ze zbieralnikiem pary). Hamulec parowy i ręczny dźwigniowy działające na wspólny wał[2].
Parowóz mógł ciągnąć po poziomym torze pociąg o masie 570 t z prędkością 15 km/h, maksymalnie 740 t[2].
Zachowane[edytuj | edytuj kod]
Jedyny zachowany egzemplarz normalnotorowy stoi w Skansenie Lokomotyw i Urządzeń Technicznych w Karsznicach, oznaczony Tkb-10 (nr fabryczny 1725)[1].
W Polsce istnieją dwa egzemplarze wąskotorowe, pochodzące z cementowni Saturn[5]:
- nr 2638, zachowany jako pomnik w miasteczku westernowym Mrongoville w Mrągowie (ucharakteryzowany na parowóz amerykański)[5],
- nr 2863, od 2018 roku jako pomnik w parku Rataje w Poznaniu[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e B. Pokropiński (2007), s. 205–206.
- ↑ a b c d e f g h i j k l B. Pokropiński (2016), s. 109–112.
- ↑ B. Pokropiński (1993), s. 69.
- ↑ B. Pokropiński (1993), s. 86.
- ↑ a b Bogdan Pokropiński: Parowozy typu Bn2t Baziel, „Świat Kolei” nr 5/2011, s. 42.
- ↑ Tomisław Czarnecki: Cementownia Saturn 8 B 14998. [w:] Wciaz pod para... [on-line]. [dostęp 2020-11-24].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Bogdan Pokropiński: Polskie parowozy eksportowe. Warszawa: Muzeum Kolejnictwa, 1993.
- Bogdan Pokropiński: Parowozy normalnotorowe produkcji polskiej. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2007. ISBN 978-83-206-1617-0.
- Bogdan Pokropiński: Parowozy wąskotorowe produkcji polskiej. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2016. ISBN 978-83-206-1963-8.