Biblioteka Naukowa im. Jana Czekanowskiego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Biblioteka Naukowa im. Jana Czekanowskiego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (PTL)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Wrocław

Adres

ul. Fryderyka Joliot-Curie 12, 50-383 Wrocław

Kierownik

Paulina Suchecka

Data założenia

1895

Wielkość zbiorów

46 946 woluminów (2021)

Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Biblioteka Naukowa im. Jana Czekanowskiego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (PTL)”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Biblioteka Naukowa im. Jana Czekanowskiego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (PTL)”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Biblioteka Naukowa im. Jana Czekanowskiego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (PTL)”
Ziemia51°06′45,8195″N 17°03′01,4254″E/51,112728 17,050396

Biblioteka Naukowa im. Jana Czekanowskiego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (PTL) – największa i najbogatsza biblioteka etnograficzna w Polsce[1]. Posiada zbiory w zakresie etnografii, etnologii, antropologii kulturowej, ludoznawstwa i folklorystyki[1]. Działa przy Zarządzie Głównym PTL. Swoją siedzibę ma we Wrocławiu przy ul. Fryderyka Joliot-Curie 12.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Biblioteka im. Jana Czekanowskiego powstała w 1895 przy Towarzystwie Ludoznawczym (TL) działającym na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie (UJK). Ulokowano ją najpierw w szkole im. Tadeusza Kościuszki. W 1906 zdecydowano o wynajęciu lokalu na zbiory. W 1913 ze względu na trudności finansowe zrezygnowano z wynajmu, a zbiory umieszczono w mieszkaniu Adama Fischera[2]. Jeszcze w tym samym roku TL otrzymało pomieszczenie w Instytucie Antropologicznym UJK. Ostatnia lwowska przeprowadzka biblioteki miała miejsce w 1925. Przeniesiono wtedy zbiory do Zakładu Etnologicznego UJK. Tam, złożone w depozycie, pozostały do roku 1939[2].

W czasie II wojny światowej zbiorami opiekował się Adam Fischer, a po jego śmierci – żona i syn[2]. Dzięki staraniom Fischera większość zbiorów bibliotecznych przetrwała okupację[3]. Po wojnie, decyzją Jana Czekanowskiego i Józefa Gajka, siedziba TL, które przyjęło nazwę Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, została umiejscowiona w Lublinie[3]. Zbiory archiwalne i biblioteczne, które zaraz po zakończeniu II wojny światowej znajdowały się w mieszkaniu Fischerów w Gliwicach, przewieziono w 1946 do siedziby biblioteki. Jako że część księgozbioru zaginęła w czasie wojny, starano się go uzupełnić zbiorami z bibliotek, które znajdowały się na Ziemiach Odzyskanych, a także kupując książki po Fischerze. W 1952, na krótko, biblioteka mieściła się w Poznaniu[2].

Od 1953 siedzibą PTL i biblioteki stał się Wrocław. Ich lokalizacja zmieniała się tam kilkukrotnie i związana była z Uniwersytetem Wrocławskim (UWr): pomieszczenia przy placu biskupa Nankiera 4, przy ulicy Szewskiej 36, budynki biblioteki Wydziału Nauk Społecznych UWr przy ul. Koszarowej, budynki przy ulicy Szczytnickiej, a w 2013 zapadła decyzja o przeniesieniu siedziby biblioteki do nowego gmachu Biblioteki Głównej UWr[4].

W 1965 bibliotece nadano imię Jana Czekanowskiego[5].

Kustosze/opiekunowie[edytuj | edytuj kod]

Brak danych o wszystkich kustoszach i kierownikach biblioteki oraz o latach pracy niektórych z niżej wymienionych[6][7]:

  • Stefan Ramułt (1896)
  • Benedykt Dybowski (1896)
  • Jan Cavanna (1896–1897)
  • Franciszek Krček (1897–1902)
  • Władysław Jankowski (1902–1904); w 1903 wyznaczono mu do pomocy Aleksandra Medyńskiego.
  • Michał Siwak (1904–1908)
  • Ludwik Bernacki (1907–?) – od 1908 razem z Józefem Kollerem
  • Józef Koller (1908–?) – razem z Ludwikiem Bernackim
  • rodzina Fischerów (1939–1945) – do swojej śmierci (w 1943) zbiorami zajmował się Adam Fischer, a potem jego żona Olga i syn Władysław[2]
  • Jan Czekanowski (1945–?) – razem z Józefem Gajkiem
  • Józef Gajek (1945–1955) – razem z Janem Czekanowskim
  • Anna Łyszcz-Wirpsza (1955–1963) – kierowniczka
  • Helena Kopeć (1962–1977) – od 1963 kierowniczka
  • Jadwiga Balon (1972–1992)
  • Zygmunt Kłodnicki (1964)
  • Jadwiga Gerlach-Kłodnicka (1964–2004) – od 1984 kierowniczka
  • Paulina Suchecka (od 1984) – od 2004 kierowniczka

W 2022 pieczę nad biblioteką sprawowały: Paulina Suchecka (etnografka) – kierowniczka biblioteki oraz Aleksandra Michałowska (bibliotekoznawczyni) – kustoszka[8].

Działalność[edytuj | edytuj kod]

O kompletowaniu księgozbioru z zakresu ludoznawstwa poinformowano w pierwszym tomie „Ludu”, prosząc wydawców i autorów o nadsyłanie publikacji dotyczących tej dziedziny oraz nauk pokrewnych. Jednymi z pierwszych, którzy ofiarowali bibliotece książki, byli Jan Karłowicz, Antoni Kalina, Seweryn Udziela[9]. Ponadto biblioteka otrzymywała egzemplarze recenzyjne od redakcji „Ludu”. Pierwszego zakupu książek prawdopodobnie dokonano dopiero w 1902[3].

W 1897 postanowiono udostępnić księgozbiór członkom TL. Wyznaczono na ten cel jeden dzień w tygodniu, a w 1898 zadecydowano o wypożyczaniu książek drogą pocztową, aby możliwość skorzystania ze zbiorów mieli również członkowie spoza Lwowa. W 1909 sporządzono pierwszy katalog kartkowy[10].

Celem wymiany nawiązano też współpracę z ośrodkami badawczymi, zarówno zagranicznymi, jak i krajowymi, np. z Akademią Umiejętności w Krakowie[9]. W późniejszym okresie biblioteka współpracowała m.in. z Muzeum Etnograficznym w Belgradzie (Serbia), Academia Română – Instytutem Etnografii i Folkloru w Bukareszcie (Rumunia), Uniwersytetem Ludwika i Maksymiliana w Monachium – Instytutem Folkloru Niemieckiego (Niemcy), Królewskim Instytutem Antropologii w Londynie(inne języki) – Museum of Mankind Library (Wielka Brytania)[1][7][2]. W zasobach bibliotecznych znajdują czasopisma zagraniczne; wiele z przełomu XIX i XX w. („Journal of the Royal Anthropological Institute(inne języki)” (dawniejszy „MAN”), „Český lid: Etnologický časopis(inne języki)”, „Die Zeitschrift für Ethnologie(inne języki)”, „Die Österreichische Zeitschrift für Volkskunde(inne języki)”, „Anthropos. Internationale Zeitschrift für Völker- und Sprachenkunde”)[1]. Do 1991 biblioteka funkcjonowała głównie dzięki dotacjom Polskiej Akademii Nauk, która w 1992 zakończyła wspieranie wszystkich towarzystw naukowych. Następnie rozwój księgozbioru PTL wspierał Komitet Badań Naukowych, a finalnie ministerstwa zajmujące się nauką i szkolnictwem wyższym[11]. Biblioteka pozyskiwała też dotacje celowe w ramach ministerialnego programu Działalność Upowszechniająca Naukę[12]. Instytucja utrzymuje się ze środków własnych PTL oraz pozyskiwanych w ramach wniosków pisanych do Ministerstwa Edukacji i Nauki na konkretne zadania.

Zbiory biblioteki na koniec 2021 liczyły ok. 47 tys. woluminów. W lutym 2015 PTL podpisało z Biblioteką Uniwersytecką UWr porozumienie o współpracy przy rozwijaniu BCUWr. Następstwem tego było stworzenie w BCUWr osobnej kolekcji dla zbiorów Archiwum PTL i Biblioteki PTL. Biblioteka Uniwersytecka zapewniła szkolenia dla pracowników i wsparcie Pracowni Reprografii i Digitalizacji BUWr przy realizacji prac z zakresu cyfryzacji[13]. Jako pierwsze na stronę Biblioteki Cyfrowej UWr trafiły materiały z Archiwum PTL: dokumenty i fotografie Stanisława Poniatowskiego[14]. Działanie to zainicjowało digitalizację innych elementów zbiorów archiwalnych. Pracę rozpoczęto od pozycji najstarszych i niedostępnych w innych bibliotekach cyfrowych. Opracowano materiały ze zbiorów Jana Dekowskiego (36 pozycji, w tym notatki, rysunki, nuty zebrane podczas badań etnograficznych)[15], zeszyty Atlasu Polskich Strojów Ludowych (pozycje z lat 1949–1956, 1960-–1961, 2006)[16] oraz materiał rękopiśmienny i ilustracyjny archiwalnych zeszytów APSL[16], ponadto kilka tytułów polskich i zagranicznych znajdujących się w zbiorach Biblioteki PTL[17]. Działo się to w ramach ścisłej współpracy z innymi jednostkami PTL, np. z Archiwum PTL, w którym zdeponowane są kolekcje Poniatowskiego i Dekowskiego[18].

Zbiory (z wyłączeniem encyklopedii, słowników, czasopism, wydawnictw sprzed 1945) są wypożyczane tylko studentom etnologii UWr, członkom PTL, pracownikom naukowym i innym instytucjom naukowym i oświatowym[8].

W czytelni udostępniane są wszystkie zbiory i korzystać z nich może każdy czytelnik.

Katalogi biblioteczne[edytuj | edytuj kod]

Zbiory Biblioteki PTL zawarte są w katalogach[19]:

  • katalog komputerowy BUWr w systemie Virtua (od 2016),
  • wydawnictwa zwarte wydane przed 1986 oraz czasopisma – katalogi kartkowe w siedzibie Biblioteki PTL,
  • w latach 2007–2015 zbiory były w katalogu komputerowym MAK[14].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d PTL, Charakterystyka zbiorów [online], ptl.info.pl [dostęp 2023-01-04] (pol.).
  2. ↑ a b c d e f Aleksandra Michałowska, Biblioteka Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, „Lud”, 100, s. 18.
  3. ↑ a b c Biblioteka Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, [w:] Jadwiga Gerlach-Kłodnicka, Zbigniew Kłodnicki, Kronika Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (1895-1995), Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1997, s. 161.
  4. ↑ Aleksandra Michałowska, Biblioteka Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, „Lud”, 100, 2016, s. 18-21.
  5. ↑ Biblioteka Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, [w:] Gerlach-Kłodnicka J., Kłodnicki Z., Kronika Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (1895-1995), Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1997, s. 162.
  6. ↑ Biblioteka Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, [w:] Gerlach-Kłodnicka J., Kłodnicki Z., Kronika Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (1895-1995), Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1997.
  7. ↑ a b Michałowska A., Biblioteka Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, „Lud”, 100, s. 19-20.
  8. ↑ a b PTL, Zasady korzystania [online], ptl.info.pl [dostęp 2023-01-04] (pol.).
  9. ↑ a b Biblioteka Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, [w:] Gerlach-Kłodnicka J., Kłodnicki Z., Kronika Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (1895-1995), Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1997, s. 159.
  10. ↑ Michałowska A., Biblioteka Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, „Lud”, 100, s. 17-18.
  11. ↑ Michałowska A., Biblioteka Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, „Lud”, 100, s. 19.
  12. ↑ Michałowska A., Biblioteka Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, „Lud”, 100, s. 22.
  13. ↑ Michałowska A., Biblioteka Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, „Lud”, 100, s. 21.
  14. ↑ a b Piotr Grochowski, Sprawozdanie z działalności Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego za okres od września 2015 do sierpnia 2016, „Lud”, 2016, s. 349.
  15. ↑ jan dekowski – Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego [online], bibliotekacyfrowa.pl [dostęp 2023-01-04] (pol.).
  16. ↑ a b Atlas Polskich Strojów ludowych – Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego [online], bibliotekacyfrowa.pl [dostęp 2023-01-04] (pol.).
  17. ↑ Polskie Towarzystwo Ludoznawcze Biblioteka im. Jana Czekanowskiego | Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu [online], bu.uni.wroc.pl [dostęp 2023-01-04].
  18. ↑ PTL, Zasoby opracowane [online], ptl.info.pl [dostęp 2023-01-04] (pol.).
  19. ↑ PTL, Katalogi biblioteczne [online], ptl.info.pl [dostęp 2023-01-04] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Gerlach-Kłodnicka J., Kłodnicki Z. (1997), Biblioteka Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, [w:] Zygmunt Kłodnicki (red.), Kronika Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (1895-1995), Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 159-163.
  • Grochowski P. (2016), Sprawozdanie z działalności Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego za okres od września 2015 do sierpnia 2016, Lud (100), s. 334-350.
  • Michałowska A. (2016), Biblioteka Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, Lud (100), s. 17-23.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Biblioteka_Naukowa_im._Jana_Czekanowskiego_Polskiego_Towarzystwa_Ludoznawczego&oldid=70918360”