Arcybiskupi lwowscy obrządku ormiańskiego

Arcybiskupi lwowscy obrządku ormiańskiego – lista biskupów lwowskich obrządku ormiańskiego.

Apostolski Kościół Ormiański

Historia

Ormiańska hierarchia duchowna Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego we Lwowie została ustanowiona w 1361, kiedy jej pierwszy ordynariusz Grzegorz Wielki otrzymał w Sis święcenia biskupie z rąk katolikosa cylicyjskiego, Mesrobiusza Ardasetsiego. 20 stycznia 1367 Grzegorz Wielki uzyskał od króla polskiego Kazimierza III Wielkiego przywilej pełnej swobody religijnej i potwierdzenie ustanowionego biskupstwa.

Biskupstwo lwowskie Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego przestało istnieć po 1630, gdy Ormianie polscy przyjęli doktrynę katolicką, uznali zwierzchność papieża i przystąpili do unii z Kościołem rzymskokatolickim.

Ordynariusze

Biskupi lwowscy Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego (przed zawarciem unii z Kościołem katolickim)
Grigor I Wielki	1361–1409
Howannes Nasredinian	1380–1415
Grigor II	1415–1440
Awedyk	1441–1460
Chacztur Iloweci	1461–1481 i 1492–1502
Stepanos I	1481–1492
Kalust Stefanian	1515–1542
Grigor III Ananienc Warakeci	1551–1572
Barsam Astwardzadurian Bogdanowicz	1575–1584
Howannes II Seczoweci	1598–1602
Garabed Tulguranci	1606–1607
Mesrobiusz Kaffatsi	1617–1624
Mikołaj Torosowicz	1627–1630

Kościół ormiańskokatolicki

Historia

Ormianie polscy przystąpili do unii kościelnej ze Stolicą Apostolską 24 października 1630 za sprawą arcybiskupa lwowskiego Mikołaja Torosowicza, ale jej utwierdzenia i recepcji przez wszystkie parafie ormiańskie w Polsce dokonał dopiero arcybiskup Wartan Hunanian.

Obsada lwowskiego arcybiskupstwa katolickiego obrządku ormiańskiego w okresie przedrozbiorowym odbywało się drogą wyboru kandydata przez nację ormiańską. W elekcji uczestniczyli zarówno duchowni jak i świeccy. Kandydata zatwierdzał król Polski, następnie nuncjusz apostolski przeprowadzał proces informacyjny i akta procesu przesyłał do Rzymu, po czym następowała prekonizacja papieska. Taki tryb postępowania był obowiązkowy od 1675 do 1798.

Po śmierci arcybiskupa Jakuba Tumanowicza nastąpiły poważne zmiany w procesie obsady arcybiskupstwa. Cesarz Franciszek II zacieśnił krąg wyborców wyłącznie do duchowieństwa. Świeccy zostali wykluczeni z elekcji. Odtąd duchowni archidiecezji wybierali trzech kandydatów i przedstawiali ich listę cesarzowi do wyboru za pośrednictwem gubernatora. Wybór i nominację cesarz zarezerwował dla siebie i swoich następców. Tak wybranego kandydata papież prekonizował lub odrzucał.

Ostatnia elekcja na arcybiskupstwo lwowskie w 1939 nie została zakończona. Duchowieństwo ormiańskie wybrało wtedy trzech kandydatów na ordynariusza: Dionizego Kajetanowicza, Waleriana Bąkowskiego i Kajetana Amirowicza. Spośród nich papież miał mianować arcybiskupem jednego. Z powodu wybuchu II wojny światowej Pius XII wstrzymał się ze swoją decyzją do czasu ustabilizowania sytuacji politycznej w Polsce. Ta jednak po 1945 uległa diametralnej zmianie. Arcybiskupstwo znalazło się na terenie ZSRR. Na skutek represji władz sowieckich, zamknięcia kościołów, likwidacji parafii, rozproszenia duchowieństwa oraz wiernych, faktycznie przestało istnieć. Po 1991 na Ukrainie duszpasterstwo ormiańskokatolickie się nie odrodziło. W 2001 katedra ormiańska we Lwowie przeszła pod administrację Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego. Od 1938 urząd katolickiego arcybiskupa lwowskiego obrządku ormiańskiego jest więc wakujący.

Ordynariusze

Arcybiskupi metropolici lwowscy obrządku ormiańskiego (1630–1954)
Mikołaj Torosowicz	1630–1681
Wartan Hunanian	1681–1715
Jan Tobiasz Augustynowicz	1715–1751
Jakub Stefan Augustynowicz	1751–1783
Jakub Walerian Tumanowicz	1783–1798
Jan Jakub Symonowicz	1801–1816
Kajetan Augustyn Warteresiewicz	1817–1831
Samuel Cyryl Stefanowicz	1832–1858
Grzegorz Michał Szymonowicz	1858–1875
Grzegorz Józef Romaszkan	1876–1881
Izaak Mikołaj Isakowicz	1882–1901
Józef Teofil Teodorowicz	1901–1938
Dionizy Kajetanowicz	1939–1954	administrator
Arcybiskupi koadiutorzy lwowscy obrządku ormiańskiego
Wartan Hunanian	1675-1681
Deodat Nersesowicz	1698-1709	administrator 1681–1686
Jan Tobiasz Augustynowicz	1711-1715
Jakub Stefan Augustynowicz	1737-1751
Jakub Walerian Tumanowicz	1771-1783
Grzegorz Michał Szymonowicz	1857- 1858

Po męczeńskiej śmierci ks. inf. Dionizego Kajetanowicza (zm. 18 stycznia 1954) obowiązki ordynariusza wiernych Kościoła katolickiego obrządku ormiańskiego w Polsce pełnili arcybiskupi warszawscy, kolejno:

• prymas Stefan Wyszyński (12.01.1957 - 28.05.1981)
• prymas Józef Glemp (18.09.1981 - 9.06.2007)
• kardynał Kazimierz Nycz (od 9 czerwca 2007)