Bitwa pod Rozhanovcami
 Bitwa pod Rozhanovcami - Kronika Ilustrowana | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
Rozhanovce obecnie Słowacja | ||
| Terytorium | |||
| Wynik |
Zwycięstwo wojsk królewskich | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Słowacji  | |||
| 48,744743°N 21,336136°E/48,744743 21,336136 | |||
Bitwa pod Rozhanovcami (dawniej też: bitwa pod Rozgoniem) – jedna z ważniejszych bitew w historii średniowiecznych Węgier. Miała miejsce 15 czerwca 1312 r. pomiędzy siłami króla Karola Roberta z dynastii Andegawenów, wspieranego przez oddziały spiskich Sasów, joannitów i mieszczan z Koszyc a połączonymi wojskami możnowładców z rodu Aba i oddziałami Mateusza Czaka o kontrolę nad północno-wschodnimi rejonami Królestwa Węgier (obecnie wschodnia Słowacja).
Tło historyczne[edytuj | edytuj kod]
Z chwilą śmierci Andrzeja III i zakończenia rządów dynastii Arpadów w roku 1301, tron węgierski stał się przedmiotem sporu pomiędzy dynastiami Andegawenów, Przemyślidów i Wittelsbachów. W roku 1310, po zwycięskim zakończeniu konfliktów o koronę z Wacławem III czeskim i Ottonem III bawarski, Karol Robert został ostatecznie ukoronowany w Székesfehérvárze na króla Węgier. Jak się jednak okazało, nowy król kontrolował tylko część Węgier, bowiem pozostałą część kontrolowali węgierscy możnowładcy.
Głównym przeciwnikiem Karola stał się w tej chwili był palatyn (od 1296) Mateusz Csák, posiadający siedzibę na zamku w Trenczynie i tytułujący się Panem Wagu i Tatr. W okresie największego powodzenia Csák kontrolował 14 komitatów, ponad 50 zamków i 500 miast i wsi. Sprzymierzony z nim Amadej Aba kontrolował dzisiejsze północno-wschodnie Węgry i wschodnią Słowację. Obaj nie uznali koronacji królewskiej i nie złożyli należnego hołdu, w związku z czym Karol Robert wysłał przeciwko Csákowi wyprawę zbrojną, która skończyła się niepowodzeniem[1]; z kolei Csák zaatakował Budę[2]. Aba natomiast wdał się w konflikt z wolnymi miastami królewskimi, którym usiłował narzucić swoją władzę, w wyniku czego zginął w Koszycach z rąk tamtejszych mieszczan. Jego wzięci do niewoli synowie przystali wpierw na warunki królewskie, ale po uwolnieniu ponownie sprzymierzyli się z Csákiem.
Wkrótce potem armia Mateusza Csáka w liczbie 1700 żołnierzy pomaszerowała na Koszyce, rozpoczynając oblężenie miasta. Żołnierze chcieli pomścić śmierć Amadeja Aby, który rok wcześniej zginął z rąk mieszkańców Koszyc. Na wieść o oblężeniu Koszyc król ze swoją armią pośpieszył oblężonym z pomocą.
Bitwa[edytuj | edytuj kod]
Do bitwy pomiędzy obiema armiami doszło niedaleko rzeki Torysa w pobliżu miejscowości Rozhanovce (węg. Rozgony, pol. Rozgoń), położonej na wschód od Koszyc. Bitwa ta uważana jest za punkt zwrotny toczącej się wówczas wojny domowej[1]. Armia Czaka przerwała oblężenie, podejmując marsz na wschód i zatrzymując się u stoku pobliskich wzgórz. W tej sytuacji siły królewskie zmuszone zostały do zajęcia mocno niekorzystnej pozycji w dolinie. Wojska Aby, którymi dowodził Demeter Balassy[potrzebny przypis], uderzyły na armię królewską rozpoczynając krwawą walkę, która pochłonęła wielu rycerzy po obu stronach, przy czym większe straty odniosły wojska królewskie. Król straciwszy własny sztandar kontynuował walkę pod sztandarem joannitów[3]. W decydującym momencie szalę zwycięstwa na stronę królewską przechyliły posiłki Sasów spiskich i mieszkańców Koszyc, którzy włączyli się do walki. Armia Aby została pokonana i zmuszona do odwrotu.
W trakcie bitwy śmierć poniosło wielu członków rodu Aba, m.in. synowie Amadeja Dawid i Dominik[4]. Pobita armia Mateusza Czaka nie była już w stanie przeprowadzić większych akcji przeciwko królowi[potrzebny przypis]. Mimo to Mateusz utrzymał własną prowincję, która została zajęta dopiero po jego śmierci w roku 1321[1]. W kolejnych latach nastąpił kres władzy oligarchów węgierskich.
Wdzięczny za udzieloną pomoc Karol Robert nadał spiskim miastom szereg przywilejów, m.in. prawo składu dla Lewoczy (1321)[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Arkadiusz Wasielewski Zamki i zamczyska Słowacji, s. 24-25
- ↑ MAGYAR KIRÁLYOK KÖNYVE (węg.)
- ↑ Bitka pri Košiciach (zvaná pri Rozhanovciach) r. 1312 (słow.)
- ↑ Aba Amadej [online] [dostęp 2018-04-17] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-18].
- ↑ Stary Sącz i Lewocza. Karpackie miasteczka z klimatem, s. 99, 126
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Warfare in Fourteenth Century Hungary, from the Chronica de Gestis Hungarorum (ang.)
- Dušan Kováč et al.: Kronika Slovenska 1. Fortuna Print, Bratislava 1998. ISBN 80-7153-174-X.